حرکات فیزیوتراپی سکته مغزی: روند توانبخشی بعد از سکته مغزی - کلینیک تخصصی درد امید | درمان غیر جراحی دردهای اسکلتی عضلانی عصبی

سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون رسانی به مغز مختل شود و سلول‌های عصبی از بین بروند. این وضعیت بر روی تعداد زیادی از عملکردهای مغز از قبیل حرکات بدن و توانایی حرف زدن تاثیر می‌گذارد. اگرچه آسیب دیدگی سلول‌های عصبی دائمی است می‌‌توان به کمک توانبخشی سکته مغزی به بیماران کمک کرد پس از سکته بهبود پیدا کنند.

شایع ترین علائم و نشانه‌های سکته مغزی عبارت است از حالت افتاده صورت، ناتوانی در بالا آوردن بازو و ناتوانی در صحبت کردن که در این شرایط باید فوراً با مرکز اورژانس تماس گرفت. هر چه زودتر بیمار به بیمارستان منتقل شود و فرآیند ارزیابی و درمان او آغاز گردد شانس بهبودی او افزایش خواهد یافت.

سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی به دو شیوه رخ می‌دهد یا به علت انسداد عروق ایجاد می‌‌شود که به آن سکته ایسکمیک می‌گویند و یا به علت خونریزی یکی از عروق خونی مغز ایجاد می‌‌شود که به آن سکته هموراژیک گفته می‌شود. در صورتی که خون به مقدار کافی به سلول‌های مغز نرسد این عضو به سرعت از بین می‌روند و این امر باعث آسیب دیدگی دائمی مغز خواهد شد و این وضعیت منجر به بروز مشکلات مختلف در عملکرد بدن می‌شود زیرا سلول‌های آسیب دیده وظیفه کنترل این اعضا را بر عهده دارند. اکثر افراد به کمک درمان مناسب و توان بخشی پس از سکته تا حد قابل توجهی بهبود پیدا می‌‌کنند.

اما تعداد زیادی از آنها دچار مشکلاتی می‌‌شوند که بر روی فعالیت‌های روزمره آنها تاثیر می‌گذارد. عوامل و فاکتورهای مختلفی در ارتباط با سلامت و سبک زندگی وجود دارد که ریسک بروز سکته مغزی را افزایش می‌دهند. افزایش فشار خون، بالا بودن کلسترول، ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی باعث می‌شود که شما در معرض خطر سکته مغزی قرار بگیرید. افرادی که سیگار می‌کشند، مقدار زیادی مشروبات الکلی مصرف می‌کنند، از لحاظ جسمانی فعالیت ندارند، دچار چاقی و اضافه وزن هستند و میوه و سبزیجات به اندازه کافی مصرف نمی‌‌کنند بیشتر در معرض خطر سکته مغزی قرار خواهد گرفت.

ریسک بروز سکته مغزی زمانی افزایش پیدا می‌‌کند که چندین فاکتور خطر در یک فرد وجود داشته باشد با این حال اغلب یک دلیل برای بروز سکته مغزی وجود ندارد و ممکن است بیمار اصلاً هیچ یک از این فاکتورهای خطر را نداشته باشد یا فقط یک مورد در او دیده شود. سکته مغزی می‌تواند در هر سنی و در هر دو جنس رخ دهد. فیزیوتراپی می‌‌تواند با کاهش تعداد این فاکتورهای خطر از بروز سکته مغزی جلوگیری کند.

چگونه سکته مغزی بر زندگی فرد تاثیر می‌گذارد؟

راه رفتن یکی از عوامل بسیار مهمی است که تحت تاثیر سکته مغزی قرار می‌گیرد. سکته مغزی معمولاً قسمت پایین تنه را درگیر می‌کند ولی احتمال درگیر شدن دست بیشتر از پا است. سکته بر روی توانایی صحبت کردن، احساس کردن، بینایی، تعادل، فکر کردن و حافظه تاثیر می‌گذارد. عوارض سکته مغزی به صورت ناگهانی به وجود می‌‌آیند و طی مدت چند روز تا چند هفته بعد از آن بیمار رو به بهبود می‌‌رود و برخی از عملکردهای بدن او بهتر خواهد شد.

اگرچه فرمان پس از بروز سکته مغزی از مغز عکس برداری می‌شود تا پزشک بتواند ارزیابی‌های لازم را انجام دهد واسطه آسیب دیدگی مغز که در اسکن مغز مشاهده می‌شود یک فاکتور پیش بینی کننده مناسب در خصوص عوارض حاصل از سکته نیست بلکه توانایی بیمار برای راه رفتن در روزهای پس از سکته یک شاخص بهتر برای ارزیابی وضعیت او است.

دوران بهبود پس از سکته مغزی شامل چه مواردی است؟

بخش قابل توجهی از فرآیند بهبود در روزهای اول پس از سکته مغزی رخ می‌دهد زیرا تورم مغز رو به کاهش می‌رود. تا چند ماه پس از سکته فرآیند بهبود همچنان ادامه پیدا می‌‌کند و در صورتی که بیمار هر چه سریع تر برنامه توان بخشی خود را شروع کند نتایج بهتری را بدست خواهد آورد. در برنامه توان بخشی پس از تکه اعضای تیم پزشکی از قبیل متخصص فیزیوتراپی حضور دارد که به بیمار برای بهبود عملکردهای از دست رفته او کمک خواهد کرد.

برنامه توانبخشی پس از سکته مغزی بسیار گسترده است و بیماران باید به طور فعال در این برنامه حضور داشته باشند و هر روز حدود ۲ تا ۳ ساعت به انجام ورزش‌های توصیه شده توسط متخصص فیزیوتراپی بپردازند. این فرآیند در مرکز توان بخشی یا در منزل و با تیم درمان انجام می‌شود تا دوران بهبود به سرعت سپری شود. شاید شما هم شنیده باشید که پس از ۳ تا ۶ ماه فرآیند بهبود متوقف می‌شود اما تحقیقات نشان داده که فرآیند بهبود همچنان تا چند سال پس از سکته ادامه پیدا می‌کند به شرط آنکه از تمرینات مناسب استفاده شود و از همه دستوراتی که پزشک می‌دهد پیروی گردد.

چگونه فیزیوتراپی در بهبودی پس از سکته مغزی نقش دارد؟

دوران بهبود پس از سکته نیازمند حضور یک تیم تخصصی متشکل از پزشکان، پرستاران، متخصص فیزیوتراپی، متخصص کار درمانی و متخصص گفتار درمانی است. متخصص فیزیوتراپی به بیمار برای بهبود حرکات و حس در اعضای بدن کمک می‌کند تا بتواند دوباره به انجام فعالیت‌های روزمره خود بپردازد. فعالیت‌های توان بخشی بر اساس میزان آسیب حاصل از سکته تعیین می‌‌شود به طور کلی افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند سه هدف مهم را دنبال می‌‌کنند که به شرح زیر می‌باشد:

بهبود عملکرد دست

دو سوم از افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند برای استفاده از دست خود دچار مشکل شده و ممکن است هرگز نتوانند دوباره از دست خود استفاده نمایید. متخصص فیزیوتراپی در هر مرحله از برنامه توان بخشی تمرینات خاصی را به شما ارائه می‌دهد و به شما کمک می‌کند تا بتوانید دوباره دست خود را تکان دهید و توانایی حرکتی آن را به دست بیاورید حتی اگر حرکات آن خیلی ضعیف باشد. روش‌های مختلفی برای بهبود عملکرد دست وجود دارد که توسط محققان بررسی و ارزیابی شده است. پزشکان دستور العمل‌های مختلفی را به بیماران توضیح می‌‌دهند که با انجام دادن تمرینات ورزشی کششی و تقویتی و تکرار و تمرین رو به بهبود می‌روند. متخصص فیزیوتراپی می‌تواند پس از سکته به شما برای کنترل درد کمک کند.

بهبود توانایی راه رفتن

اکثر افراد پس از سکته مغزی توانایی راه رفتن خود را به دست می‌‌آورند اما ممکن است برای راه رفتن به وسایل کمکی از قبیل عصا یا واکر نیاز داشته باشند. متخصص فیزیوتراپی به بیماران برای انتخاب بهترین روش‌های کمکی به منظور راه رفتن و انجام دادن برخی تمرینات ورزشی مخصوص با هدف بهبود راه رفتن پس از سکته کمک خواهد کرد.

بهبود تعادل بدن

از آنجایی که سکته مغزی بر روی تعادل بدن تاثیر می‌گذارد شما در معرض خطر زمین خوردن قرار خواهید داشت ولی به کمک تمرینات ورزشی مناسب و انجام دادن آنها تحت نظر متخصص فیزیوتراپی و ارزیابی دقیق فاکتورهایی که در بروز مشکلات مربوط به تعادل نقش دارند تعادل شما بهبود خواهد یافت. متخصص فیزیوتراپی نقش مهمی را در جلوگیری از بروز مجدد سکته مغزی ایفا می‌کند و با اصلاح سبک زندگی شما از سکته مجدد شما جلوگیری خواهد کرد و به این ترتیب باعث بهبود سطح سلامت شما خواهد شد و از بروز ناتوانی جلوگیری می‌کند.

آیا فیزیوتراپی عصبی برای توان بخشی سکته مغزی موثر است؟

در این مورد فیزیوتراپی عصبی یک بخش مهم در فرآیند بهبود محسوب می‌شود. فیزیوتراپی عصبی یک نوع فیزیوتراپی است که با هدف درمان مشکلاتی که در مغز نشأت می‌گیرند طراحی شده است. فیزیوتراپی عصبی به درمان تغییرات ایجاد شده ناشی از اختلالات عصبی از قبیل سکته مغزی می‌‌پردازد. تمرکز اصلی فیزیوتراپی پس از سکته کمک به بیمار برای یادگیری نحوه استفاده از دو طرف مغز و کسب توانایی حرکتی و قدرتی تا حد امکان است. متخصص فیزیوتراپی اغلب با سایر درمانگران از قبیل متخصص کار درمانی، متخصص گفتار درمانی، پزشکان و پرستاران همکاری دارد تا بیمار پس از سکته مغزی بهبود پیدا کند.

برای آنکه دوران بهبود بیمار به سرعت سپری شود معمولاً فیزیوتراپ عصبی در منزل بیمار نیز حضور دارد و به او برای بهبود کمک خواهد کرد. پس از مرخص شدن بیمار از بیمارستان توان بخشی بیمار در منزل ادامه پیدا می‌‌کند تا فرآیند بهبودی تسریع شود. برنامه توان بخشی پر بیمار بر اساس شرایطی که دارد و میزان تاثیر گذاری سکته بر او تعیین می‌گردد و معمولاً شامل ماساژ درمانی، تمرینات ورزشی و سایر روش‌ها برای بهبود دامنه حرکات و بهبود قدرت و هماهنگی بدن است تا بیمار بتواند هرچه زودتر به زندگی عادی خود برگردد. متخصص فیزیوتراپی بر اساس نیازهای خاص بیمار به انجام موارد زیر می‌پردازد:

طراحی یک برنامه برای کمک توان بخشی بیماران و جلوگیری از بروز هرگونه عارضه جانبی که باعث کند شدن فرایند بهبود می‌شود.
ارائه توصیه‌های لازم در خصوص نحوه نشستن بیمار یا خوابیدن او و تعداد دفعاتی که باید در طول روز راه برود.
تصمیم گیری در خصوص اینکه بیمار کی باید از رختخواب خارج شود و شروع به راه رفتن نماید و برای راه رفتن از چه وسایل و ابزار کمکی استفاده کند.
آموزش به بیمار برای یاد گرفتن مجدد الگوهای راه رفتن
ارائه روش‌های ورزش درمانی برای تقویت دست و پای بیمار همکاری با اعضای تیم توان بخشی و دوستان و اعضای خانواده و هر کسی که از بیمار مراقبت می‌کند تا فرایند بهبودی به خوبی سپری شود.
آموزش دادن برخی تمرینات ورزشی تقویت کننده به بیمار و انجام دادن تمرینات مخصوص تقویت عضلات و جلوگیری از سفت شدن عضله و مفصل بسیار مفید خواهد بود.

فیزیوتراپی تا چه اندازه در توان بخشی پس از سکته مغزی تاثیر گذار است؟

تحقیقات و مطالعات متعددی انجام شده است که نشان می‌‌دهد فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی را در بهبود عملکرد دست بهبود تعادل و راه رفتن پس از سکته مغزی ایفا می‌کند. دستور العمل‌های مشخصی در این نوع توان بخشی وجود دارد و شواهد و مدارک زیادی در خصوص تاثیرات مثبت آن ارائه شده است. متخصص فیزیوتراپی از وسایل ارزیابی کننده مختلفی استفاده می‌‌کنند تا به بررسی میزان سودمندی برنامه درمانی طراحی شده برای بیمار بپردازد.

تحقیقات نشان داده که فیزیوتراپی در بهبود توانایی حرکتی و عملکردی بیمار بسیار مفید است و می‌تواند شامل آموزش برخی کارهای خاص باشد که این کار بر اساس نیازها و توانایی بیمار تکرار می‌‌شوند به عنوان مثال ممکن است پزشک از بیمار بخواهد روی تردمیل شروع به تمرین کردن نماید تا دوباره بتواند راه برود. هنوز تحقیقات در خصوص تعداد دفعات، نوع تمرینات و شدت انجام آنها برای کمک بهتر به بیماران سکته مغزی در حال انجام است. به طور کلی هر چه بیمار فعالیت بیشتری داشته باشد و در برنامه درمان خود حضور بهتری داشته باشد سریع تر بهبود پیدا خواهد کرد.

آیا کند بودن روند بهبود نگران کننده است؟

گاهی اوقات بهبودی پس از سکته مغزی تحت تاثیر برخی از بیماری‌های قرار می‌گیرد که قبل و بعد از سکته به وجود می‌‌آیند مانند مشکلات قلبی و از دست دادن برخی از عملکردهای بدن پس از سکته. به عنوان مثال سکته مغزی می‌‌تواند بر روی مهارت فکر کردن و حافظه تاثیر بگذارد و این امر باعث می‌‌شود که شرکت کردن در برنامه توان بخشی برای شما دشوار باشد.

گاهی اوقات این مشکلات در هفته‌های اول پس از سکته خود را نشان می‌‌دهند. اعضای تیم توان بخشی به طراحی یک برنامه برای شما می‌پردازند تا علاوه بر تسریع فرآیند بهبود به کنترل سایر مشکلات شما کمک کند. گاهی اوقات ممکن است شما احساس کنید که روند بهبود شما پس از سکته متوقف یا کند شده است. متخصص فیزیوتراپی به طور منظم روند پیشرفت شما را ارزیابی می‌‌کند و از تست‌های استاندارد برای بررسی پیشرفت شما پس از سکته بهره خواهد گرفت. این امر نشان می‌‌دهد که شما همچنان در حال پیشرفت هستید و سرعت پیشرفت شما چقدر است. معمولاً چند ماه پس از سکته سرعت بهبود آهسته می‌‌شود اما به کمک یک برنامه مناسب روند بهبود متوقف نخواهد شد.

بیمار چه کارهایی را می‌تواند در منزل انجام دهد؟

تحقیقات نشان داده که هر چه شما در برنامه فیزیوتراپی فعال تر باشید دوران بهبود بهتر سپری خواهد شد به همین دلیل باید به انجام تمرینات ورزشی روزانه خود بپردازید تا حس و قدرت اعضای شما بهبود پیدا کند و مهارت راه رفتن و تعادل در شما بهتر شود. این امر می‌‌تواند شامل انجام برخی تمرینات به کمک صندلی از قبیل تمرین ایستادن یا تمرین کردن در بستر از قبیل بالا آوردن باسن و حرکت دادن پاها باشد. به طور کلی شما باید تمریناتی که متخصص فیزیوتراپی تجویز کرده است را انجام دهید تا به تدریج پیشرفت کنید. پیروی کردن از دستورات پزشکی و همکاری با متخصص فیزیوتراپی و دنبال کردن تمرینات مخصوص ورزشی در منزل بسیار ضروری است. تمرینات از قبیل پیاده روی، دوچرخه سواری و شنا نیز اهمیت بسیار زیادی دارد و به شما برای حفظ گردش خون و کاهش وزن اضافی کمک خواهد کرد.

دوران بهبود چقدر طول می‌کشد؟

تعداد زیادی از پزشکان عقیده دارند که خدمات فیزیوتراپی در منزل انتخاب بهتری است زیرا بیماران در شرایط مشابه منزل خود سریع تر بهبود پیدا می‌کنند. دوران بهبود پس از سکته مغزی به آن دسته از سلول‌های عصبی در مغز بستگی دارد که در انجام برخی فعالیت‌های خاص و حرکات بدن نقش دارند و اکنون دچار آسیب دیدگی شده اند و اینکه اتصالات جدید سلولی بتواند به خوبی به آموزش و درمان پاسخ دهد. به این فرآیند نوروپلاستیسیتی گفته می‌‌شود و پس از سکته مغزی به وجود می‌آید و می‌تواند تا زمان بهبود ادامه پیدا کند. فیزیوتراپی عصبی می‌تواند روش‌های ایمن و موثر را برای توان بخشی عملکردی به شما یاد بدهد. او به طراحی یک برنامه ورزشی مبتنی بر حرکت می‌پردازد که با شرایط شما و میزان آسیب دیدگی سلول‌های عصبی مطابقت دارد تا شما بتوانید دوباره شروع به راه رفتن نمایید. خدمات فیزیوتراپی در منزل بهترین روش برای کمک به بیماران سکته مغزی است و می‌‌تواند به آنها برای بهبود سریع تر و به دست آوردن توانایی‌های عملکردی کمک کند.