سکته مغزی هموراژیک یک اختلال خونریزی دهنده است که به صورت ناگهانی باعث بروز اختلال در عملکرد مغز میشود. این خونریزی میتواند درون مغز یا بین مغز و جمجمه به وجود بیاید. فیزیوتراپی سکته مغزی یک بخش مهم در مسیر بهبودی پس از سکته است. فیزیوتراپی در بیمارانی که دچار سکته مغزی شده اند باعث میشود بهبود پیدا کنند و عملکرد آنها بهتر شود و بتواند به طور مستقل به انجام کارهای شخصی خود بپردازند.
انواع سکته مغزی هموراژیک
سکته مغزی هموراژیک حدود ۲۰ درصد از انواع سکته‌های مغزی را به خود اختصاص میدهد و بر اساس محل بروز و علت ایجاد خونریزی به دو دسته تقسیم میشود که به شرح زیر می‌باشند:
سکته هموراژیک درون مغزی
در این شرایط خونریزی به علت پارگی یکی از عروق خونی درون مغز رخ میدهد. برخی از عواملی که باعث میشوند ریسک بروز این نوع خونریزی افزایش پیدا کند عبارتند از بالا بودن فشار خون، بالا رفتن سن و استفاده از کوکائین یا آمفتامین‌ها. سایر انواع سکته مغزی نیز میتواند به سکته خونریزی دهنده تبدیل شود به عنوان مثال یک سکته که بدون خونریزی شروع میشود مانند سکته امبولیک یا سکته ترومبوتیک میتواند پس از مدت کوتاهی به سکته هموراژیک در مغز تبدیل شود. این امر در سکته‌های امبولیک که به عفونت دریچه قلب ارتباط دارند شایع است.
در این حالت یک مجموعه از بافت‌ها و سلول‌های التهابی از محل عفونت دریچه قلب به صورت یک توده شناور وارد جریان خون میشوند و مسیر خود را به سمت شریان مغز آغاز میکنند و عفونت در سراسر شریان پخش خواهد شد. در موارد نادر سکته هموراژیک درون مغز به علت غیر عادی بودن و ضعیف بودن دیواره عروق خونی که شریان و سیاهرگ را به هم متصل میکنند به وجود میآید. این عروق خونی ضعیف از زمان تولد وجود دارند و چون توانایی تحمل جریان خون را ندارند تحت فشار قرار می‌‌گیرند و در نهایت کشیده میشوند یا دچار نشت خون خواهند شد.
سکته هموراژیک ساب آراکنوئید
خونریزی از یک رگ آسیب دیده باعث میشود که خون در سطح مغز جمع شود و خون بخشی از فضای بین مغز و جمجمه را پر کند و با مایع مغزی نخاعی که اطراف مغز و نخاع را می‌پوشاند ترکیب شود. با ورود خون به درون مایع مغزی نخاعی فشار درون مغز را افزایش میدهد و این امر فوراً باعث بروز سردرد خواهد شد. در روزهای پس از خونریزی التهاب شیمیایی ناشی از خون لخته شده در اطراف مغز باعث میشود که شریان‌های مغز نزدیک این ناحیه شروع به اسپاسم نمایند. اسپاسم شریان منجر به آسیب رساندن به بافت مغز خواهد شد. در اکثر مواقع این نوع سکته مغزی به علت ایجاد یک برجستگی توده مانند در دیواره شریان به وجود میآید اما میتواند به علت نشت خون از یک شریان یا به علت سایر انواع ناهنجاری‌ها نیز به وجود بیاید.
علائم و نشانه‌های سکته مغزی هموراژیک چیست؟
علائم و نشانه‌های سکته مغزی هموراژیک بر اساس علت بروز آن متفاوت است و به شرح زیر می‌باشد:
علائم و نشانه‌های سکته هموراژیک در مغزی چیست؟
در اکثر موارد علائم و نشانه‌های سکته هموراژیک زمانی به وجود می‌‌آیند که فرد بیدار است و معمولاً بدون هیچ گونه علامت هشداری به وجود می‌‌آیند اما ممکن است به صورت تدریجی نیز ایجاد شوند. این علائم و نشانه‌ها طی مدت ۳۰ تا ۹۰ دقیقه بدتر میشوند و به شرح زیر می‌باشند:
- ضعف ناگهانی
- فلج یا بی حسی در هریک از اعضای بدن
- توانایی در صحبت کردن
- ناتوانی در کنترل صحیح حرکات چشم
- استفراغ
- اختلال در راه رفتن
- اختلال در تنفس
- گیجی
- بیهوشی
علائم و نشانه‌های سکته هموراژیک ساب آراکنوئید چیست؟
علائم و نشانه‌های سکته هموراژیک ساب آراکنوئید در صورتی که به علت پارگی آنوریسم به وجود بیاید به شرح زیر می‌باشد:
- سر درد بسیار شدید که به صورت ناگهانی شروع میشود.
- از دست دادن هوشیاری
- تهوع و استفراغ
- ناتوانی در نگاه کردن به نور
- سفتی گردن
- سرگیجه
- احساس گیجی
- تشنج
- از دست دادن هوشیاری
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر تصور می‌کنید که یکی از اعضای خانواده شما دچار سکته مغزی شده است فورا با مرکز اورژانس تماس بگیرید. در صورتی که خود شما دچار سردرد شدید و استفراغ شدید فورا به پزشک خود اطلاع دهید. در صورتی که سردرد به صورت مکرر تکرار شود و علائم و نشانه‌های دیگری از قبیل تهوع و استفراغ، ضعف یا بی حسی در هر نقطه از بدن همراه شود باید توسط پزشک ارزیابی گردد.
اگر شما از وارفارین استفاده می‌کنید و به تازگی دچار سردرد می‌شوید به پزشک خود اطلاع دهید. اگر شما دچار سردردهای ناگهانی و بسیار شدید می‌شوید که پس از مدتی از بین می‌رود باز هم لازم است در این رابطه با پزشک خود مشورت کنید. گاهی اوقات قبل از بروز خونریزی ساب آراکنوئید خون به آرامی و به صورت خفیف از یک رگ شروع به نشت میکند. به این نوع سردرد که به علت نشت خون به وجود میآید سردرد sentinel می‌گویند.
سکته مغزی هموراژیک چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک و بررسی سابقه پزشکی شما میپردازد و فاکتورهای خطر در بروز سکته مغزی را ارزیابی میکند سپس فشار خون شما را اندازه گیری میکند و به انجام معاینات نورولوژیکی و معاینه قلب میپردازد. پزشک برای تشخیص و دسته بندی سکته به عکس برداری از مغز نیاز دارد و از تست‌های مختلف از قبیل سی تی اسکن یا ام آر آی استفاده خواهد کرد.
در سکته مغزی هموراژیک سی تی اسکن سریع ترین و موثرترین روش عکس برداری است اما در صورتی که پزشک به خونریزی ساب آراکنوئید مشکوک باشد تست پانکچر لومبر را انجام میدهد و با وارد کردن یک سوزنی کوچک درون کمر شما به جمع آوری نمونه مایع مغزی نخاعی خواهد پرداخت آن را ارزیابی میکند تا وجود خون در آن را تشخیص دهد. اسکن ام آر آی آنژیوگرافی نیز میتواند اطلاعاتی را در خصوص گردش خون در مغز ارائه دهد. در صورتی که این تست‌ها نشان داد شما دچار سکته مغزی شده اید پزشک درخواست انجام آزمایشاتی را میدهد تا علت بروز آن را مشخص نماید.
از آنجایی که سکته مغزی هموراژیک با خونریزی همراه است باید قابلیت خون برای لخته شدن ارزیابی شود. در صورتی که شما از داروهای رقیق کننده خون از قبیل وارفارین استفاده می‌کنید ممکن است دچار سکته شوید به همین دلیل باید خون شما آزمایش شود تا اثر دارو بررسی گردد. همچنین پزشک درخواست انجام نوار قلب و عکسبرداری از قفسه سینه را میدهد. در آزمایشگاه تعداد سلول‌های خون شما شمارش میشود و قابلیت خون برای لخته شدن ارزیابی می‌گردد. در برخی از افراد نیز اسکن اولتراسوند از شریان‌های گردن یا قلب نیز درخواست خواهد شد.
درمان سکته مغزی هموراژیک
در صورتی که یک خونریزی گسترده در مغز و اطراف آن رخ دهد کل مغز به علت افزایش فشار درون جمجمه در معرض خطر قرار خواهد گرفت. درمان اورژانسی برای سکته مغزی هموراژیک شامل ارزیابی و کاهش فشار درون مغز است. قند مانیتول که گاهی اوقات از آن به عنوان دارو استفاده میشود مایع مغزی را وارد جریان خون میکند و به کاهش فشار درون مغز کمک می‌نماید. بیمار به یک دستگاه مکانیکی متصل میشود تا فشار داخل و اطراف مغز و کاهش پیدا کند در صورت لزوم جراح استخوان جمجمه را برش می‌زند و یک سوراخ کوچک را در آن به وجود می‌آورد تا بتواند فشار بافت مغز را کاهش دهد.
در برخی موارد انجام عمل جراحی برای تخلیه بخشی از لخته خون پس از خونریزی ضروری است اما در اکثر بیماران بدن در نهایت به صورت خود به خود به جذب خون لخته شده میپردازد. در ساعات اولیه پس از سکته هموراژیک باید با دقت سطح فشار خون بررسی شود. پزشک زمانی که به تعیین سطح فشار خون مناسب پرداخت میتواند وجود تورم مغز را نیز مشاهده کند. در مواردی که خونریزی ساب آراکنوئید رخ میدهد که معمولاً باعث اسپاسم شریان‌های نزدیک محل خونریزی میشود تجویز برخی داروها میتواند از تنگ شدن شریان‌ها در هنگام اسپاسم جلوگیری نماید.
در صورتی که خونریزی به علت وجود یک رگ غیر عادی به وجود بیاید انجام عمل جراحی برای جلوگیری از خونریزی مجدد ضروری خواهد بود. میتوان با نصب کلیپ جراحی به ترمیم آنوریسم پرداخت. بر اساس سایز و مدل بد شکلی رگ متخصص مغز و اعصاب میتواند به خارج کردن یا ترمیم آن بپردازد.
توان بخشی پس از سکته مغزی هموراژیک
شروع زود هنگام مداخلات درمانی توسط متخصص کاردرمانی و متخصص فیزیوتراپی میتواند بسیار سودمند باشد. این متخصصین می‌‌توانند به بیماری را بدهند که چگونه علی رغم ناتوانی ایجاد شده به انجام کارهای خود بپردازد و پس از آسیب دیدگی مغز دوباره قدرت و توانایی خود را به دست بیاورد. معمولاً پس از سکته بیمار به یک دوره توان بخشی نیاز دارد تا روش‌های درمانی جامع در اختیار او قرار بگیرد. هدف از توان بخشی این است که قابلیت صحبت کردن و توانایی جسمانی بیمار تا حد امکان بهبود پیدا کند.
هدف از فیزیوتراپی چیست؟
پس از سکته مغزی از روش‌های درمانی متعددی استفاده میشود که بر اساس مشاهدات اولیه، زمان انجام آنها مشخص می‌گردد. پس از مداخلات جراحی، دارویی و مدالیته‌های درمانی نوبت به توان بخشی و کمک به بیمار برای انجام امور روزمره اش می‌رسد. هدف از فیزیوتراپی به شرح زیر می‌باشد:
- مراقبت دقیق از بیمار و جلوگیری از بروز مجدد سکته، ارزیابی دقیق و کمک به بهبود توانایی حرکتی
- دستیابی به اهداف توان بخشی، کنترل مشکلات حرکتی و جلوگیری از بروز عوارض سکته مانند از دست دادن تکلم و درمان آنها ( گفتار درمانی )
- حضور مجدد در جامعه و تداوم برنامه درمان
مراحل فیزیوتراپی
- بهبود کنترل حرکات و استفاده از روش‌های مختلف برای تحریک حس و بهتر حرکت کردن
- یادگیری نظریه‌های مربوط به آموزش عملکردی و نظریه یادگیری مجدد نحوه راه رفتن
- تحریک الکتریکی عملکردی برای بهبود کنترل حرکات بدن و به دست آوردن قدرت آن
- بیوفیدبک
- فیزیوتراپی دست و پا و استفاده از وسایل کمکی
- سایر روش‌های درمانی از قبیل کنترل تن صدا، آموزش مجدد حس، بهبود تعادل، جلوگیری از زمین خوردن، آموزش مجدد نحوه راه رفتن
چگونه میتوان از سکته مغزی هموراژیک جلوگیری کرد؟
شما می‌توانید با کنترل فشار خون خود از بروز سکته هموراژیک درون مغزی جلوگیری کنید. اگر شما از وارفارین استفاده می‌کنید سعی کنید به جمع آوری اطلاعات در خصوص تاثیرات سایر داروها و مواد غذایی بر روی سطح دارو در خون خود بپردازید. در صورتی که سطح وارفارین در خون شما بالا باشد میتواند باعث خونریزی شود، در صورتی که کلسترول خون شما بالا باشد باید درمان شوید، از مصرف بیش از حد مشروبات الکلی خودداری کنید و هرگز از کوکائین یا آمفتامین استفاده نکنید، سیگار کشیدن باعث افزایش ریسک آنوریسم خواهد شد به همین دلیل ترک کردن سیگار میتواند از بروز برخی از انواع سکته مغزی هموراژیک جلوگیری کند.
جلوگیری از سکته مغزی هموراژیک ساب آراکنوئید که به علت آنوریسم یا بد شکلی یک رگ به وجود آمده است غیر قابل اجتناب است زیرا بد شکلی و ناهنجاری عروق خونی تا قبل از بروز خونریزی هیچ گونه نشانه و علامتی را به وجود نمی‌‌آورد. برخی از پزشکان انجام تست‌های غربالگری از قبیل ام آر آی را درخواست میکنند تا قبل از آنکه آنوریسم باعث بروز مشکل شود بتوانند وجود آن را تشخیص دهند.
با این حال این امر در همه افراد قابل اجرا نیست زیرا عمل جراحی آنوریسم که باعث بروز هیچ گونه نشانه و علامتی نشده است با خطرات جدی همراه می‌باشد زیرا در اکثر موارد هرگز باعث بروز خونریزی جدی نمی‌شود. این نوع غربالگری در افرادی که یک یا چند نفر از اعضای درجه یک خانواده آنها دچار سکته هموراژیک درون مغزی شده اند اهمیت بیشتری دارد. از آنجایی که غربالگری آنوریسم یک موضوع بحث برانگیز است شما باید با دقت خطرات جراحی را با پزشک خود بررسی کنید سپس درخواست انجام این نوع غربالگری را بدهید.
نمای کلی
در افرادی که دچار سکته مغزی میشوند ولی زود به واحد اورژانس منتقل میشوند معمولاً زمانی که پزشک آنها را ویزیت میکند خونریزی را متوقف خواهد کرد. اکثر بیمارانی که دچار پارگی آنوریسم یا خونریزی ساب آراکنوئید هستند آنقدر زنده نمی‌ماند تا به بیمارستان منتقل شوند و از ۵۰ درصدی که به بیمارستان می‌‌رسند در ماه اول درمان فوت میکنند اما در افرادی که سکته هموراژیک ساب آراکنوئید به علت بد شکلی رگ به وجود آمده است ریسک فوت کردن فقط حدود ۱۵ درصد است.
از ۲۵ درصد بیماری که پس از سکته هموراژیک درون مغزی زنده می‌مانند تعداد زیادی از آنها شاهد بهبود علائم و نشانه‌های خود خواهند بود زیرا بدن آنها به تدریج و به طور طبیعی به جذب خون لخته شده درون مغز میپردازد. از میان افرادی که پس از آنوریسم خونریزی دهنده زنده می‌مانند حدود ۵۰ درصد دچار مشکلات نورولوژیکی خواهند شد. افرادی که به علت آنوریسم یا بد شکلی رگ دچار خونریزی میشوند و این مشکلات را ندارند در معرض خطر خونریزی مجدد قرار خواهند گرفت.
در صورتی که رگ ترمیم نشود یا تخلیه نشود از هر ۵ نفر بیماری که دچار سکته هموراژیک آراکنوئید شده اند یک نفر به علت خارج نکردن یا ترمیم کردن رگ غیر عادی درون مغز طی مدت ۱۴ روز آینده دوباره دچار خونریزی خواهد شد. از ۵۰ درصدی که جراحی نشده اند طی ۶ ماه آینده دچار خونریزی مجدد میشوند. در صورتی که بیمار جراحی شود شانس موفقیت بالا خواهد بود.
