درمان انواع مشکلات گفتاری در سکته مغزی با گفتاردرمانی - کلینیک تخصصی درد امید | درمان غیر جراحی دردهای اسکلتی عضلانی عصبی

فردی که دچار سکته مغزی می‌شود با توجه به اینکه یک یا چند نقطه از مغز و آسیب می‌‌بیند توانایی فکر کردن و برقراری ارتباط با دیگران در او را مختل خواهد شد. سکته کردن می‌تواند یک تجربه ترسناک و ناامید کننده باشد و از دست دادن توانایی صحبت با دیگران و از دست دادن مهارت برقراری ارتباط به پیچیده شدن شرایط فرد دامن خواهد زد. توان بخشی پس از سکته مغزی به بیماران برای به دست آوردن برخی یا همه مهارت‌های آنها کمک می‌کند. متخصص گفتار درمانی فردی است که در زمینه ارتباطات مهارت دارد اما سایر افراد غیر متخصص نیز در این پروسه نقش مهمی ‌را ایفا می‌کنند. دوستان و خویشاوندان فردی که دچار سکته مغزی شده است باید بدانند که او پس از سکته چه شرایطی را خواهد داشت آنها همچنین باید به خاطر داشته باشند که اگر چه این فرد پس از سکته با چالش‌های جدی مواجه می‌شود هنوز همان فرد سابق است.

چگونه سکته بر روی مهارت‌های ارتباطی فرد تاثیر می‌گذارد؟

سکته مغزی باعث به وجود آمدن مشکلات ارتباطی خواهد شد اما اغلب امکان بهبودی وجود دارد. سکته یک نوع آسیب دیدگی در مغز است که به علت خونریزی یا انسداد شریان‌های مغز به وجود می‌آید. تاثیرات حاصل از این اختلال می‌‌تواند به صورت ناگهانی یا تدریجی به وجود بیاید و این آسیب ایجاد شده می‌تواند بر جنبه‌های مختلف سلامت ذهن و جسم تاثیر بگذارد که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:

مهارت‌های حرکتی
از دست دادن حس از قبیل واکنش به درد
از دست دادن مهارت تکلم
از دست دادن قدرت تفکر و حافظه
عواطف

سکته مغزی می‌‌تواند به اشکال مختلف بر روی توانایی فرد برای صحبت کردن تاثیر بگذارد. در این حالت علاوه بر آن که فرآیند پردازش زبان آسیب می‌بیند عضلات صورت، زبان یا فک نیز دچار ضعف فیزیکی یا فلج خواهد شد که این امر باعث اختلال در خوردن مواد غذایی، تولید اصوات و کنترل تنفس می‌شود. نوع و شدت بروز مشکلات ارتباطی به نوع سکته و نوع آسیب دیدگی ایجاد شده بستگی دارد. آسیب دیدگی و سطح ناتوانی فرد بر اساس شدت سکته متفاوت خواهد بود. پزشکان ۳ نوع مشکل که پس از سکته بر روی مهارت ارتباطی فرد تاثیر می‌گذارند را به این ترتیب توصیف می‌کنند: از دست دادن قدرت تکلم، اختلال تکلم و کنش پریشی. فردی که دچار سکته مغزی شده است ممکن است یک یا چند مورد از این مشکلات برای او پیش بیاید.

از دست دادن قدرت تکلم

از دست دادن قدرت تکلم یا آفازیا یا دیسفازیا به علت آسیب دیدگی یکی از مراکز کنترل زبان در مغز به وجود می‌آید. اگرچه این مشکل بر روی مهارت برقراری ارتباط تمرکز دارد هیچ تاثیری بر روی هوش نخواهد داشت. این اختلال می‌تواند فقط در یکی از انواع مشکلات ارتباطی تاثیر بگذارد به عنوان مثال خواندن، گوش دادن ،صحبت کردن یا مهارت برقراری ارتباط. آسیب دیدگی یک قسمت از مغز که به آن ناحیه ورنیکه گفته می‌شود می‌تواند باعث بروز آفازیای دریافت شود و در این حالت بیمار نمی‌تواند جملات طولانی و پیچیده را درک کند به ویژه اگر محیط شلوغ باشد یا بیش از یک نفر شروع به صحبت کردن نمایند. در این حالت ممکن است بیمار احساس کند دیگران به زبان خارجی صحبت می‌کنند و جملات آنها برای بیمار قابل درک نیست و مهارت کلامی فرد نیز دچار مشکل خواهد شد. در صورتی که ناحیه بروکای مغز دچار آسیب دیدگی شود آفازیا کلامی به وجود خواهد آمد یعنی بیمار می‌‌تواند جملات دیگران را درک کند اما نمی‌‌تواند جملات خود را بیان نماید. اما نمی‌تواند به جملات و کلمات خود فکر کند اما نمی‌تواند صحبت کند یا آنچه که در ذهن او می‌گذرد را به منظور بیان نظر خود توضیح دهد و جملات با معنی بسازد که از لحاظ ساختاری درست باشند. فردی که دچار این اختلال است می‌تواند به تولید صدا بپردازد یا آنکه جملات کوتاه یا بخش‌هایی از جملات خود را بیان کند اما ممکن است جملات مهم را فراموش کند یا از کلمات نادرست استفاده نماید. گاهی اوقات کلمه مورد نظر آنها را که نوک زبان‌شان است اما نمی‌توانند آن را به خاطر بیاورند. بیمار تصریح می‌‌کند که به طور طبیعی صحبت می‌‌کند اما از نظر شنونده او جملات بی معنی را بیان می‌کند. شنوندگان عقیده دارند که بیمار گیج شده است ولی او گیج نشده فقط نمی‌تواند منظورش را درست بیان کند. آسیب دیدگی نقاط چند گانه مغز می‌تواند باعث بروز آفازیای ترکیبی و بروز چالش در همه جنبه‌های عملکردی فرد شود و بیمار دیگر نتواند از زبان برای بیان نظرات خود استفاده کند.

اختلال تکلم و کنش پذیری

اختلال تکلم و کنش پذیری به تولید فیزیکی اصوات ارتباط دارد. فردی که دچار اختلال تکلم شده است می‌‌تواند کلمات را پیدا کند اما به علت مشکلات فیزیکی از قبیل ضعف عضلات نمی‌تواند آنها را بیان نماید. این وضعیت باعث می‌شود که کلمات او قابل فهم نباشند. قابل فهم نبودن کلمات و جملات بیمار ضرورت نشان دهنده وضعیت ذهن او نیست بلکه به این معنا است که مهارت‌های او برای برقراری ارتباط محدود شده است. کنش پذیری شامل بروز مشکل در حرکت کردن و هماهنگی عضلاتی است که برای تولید صدا مورد استفاده قرار می‌گیرند و نمی‌توانند کار خود را به طور صحیح انجام دهند که این این امر بر روی مهارت‌های کلامی بیمار تاثیر می‌گذارد.

سایر تغییرات

سایر تغییراتی که باعث می‌‌شود صحبت کردن برای بیماری که سکته کرده است دشوار باشد به شرح زیر می‌باشند:

از دست دادن تن صدا که معمولاً برای بیان عواطف به کار می‌رود
از بین رفتن حالات صورت
بروز مشکل در درک شوخی و ناراحتی
ناتوانی در صحبت کردن به نوبت

این موارد باعث می‌‌شود فرد افسرده به نظر برسد حتی اگر افسرده نباشد. برخی از افراد اعضای خانواده بیمار می‌دانند که آنها در حال تجربه کردن این تغییرات هستند که در این حالت توضیح دادن مشکل بیمار برای سایرین می‌‌تواند به بهبود شرایط ایجاد شده کمک کند. فردی که دچار ادراک پریشی نقیصه ای است به دلیل فقدان درک کافی ناشی از آسیب دیدگی مغز نمی‌تواند متوجه خطا شود که در این حالت ممکن است فرآیند بهبود به تعویق بیفتد.

سایر مشکلات

با توجه به آسیب ایجاد شده، مشکلات بینایی و شنوایی می‌‌توانند بر روی مهارت ارتباط و توانایی نوشتن بیمار تاثیر بگذارند. احساس خستگی یکی از عوارض شایع سکته مغزی است. صحبت کردن برای بیماران خسته کننده می‌باشد زیرا نیازمند تلاش زیاد است. پس از سکته مغزی استرس و تغییرات شخصیتی نیز به وجود می‌‌آیند. استرس باعث می‌شود که مشکلات ارتباطی تشدید شوند به ویژه اگر فرد خودش بی ‌طاقت شود یا آن که اطرافیان او بی حوصله شوند. تغییرات خلق و خو به علت تاثیراتی که سکته بر روی مغز می‌گذارد می‌تواند باعث بروز مشکلات بیشتری شود.

متخصص گفتار درمانی چه کمکی به بیمار می‌کند؟

متخصص گفتار درمانی می‌تواند در فرایند تمرین کردن کلمات نقش داشته باشد گفتار درمانی سکته مغزی یک بخش مهم در توان بخشی پس از سکته است. متخصص گفتار درمانی بیمارانی که دچار مشکل بلع هستند کمک می‌کند. مشکل بلع می‌تواند در برخی از بیماران بسیار شدید باشد و بر روی مهارت کلامی آنها نیز تاثیر بگذارد. مهارت‌های کلامی که متخصص گفتار درمانی بر روی آنها تاکید دارد به شرح زیر می‌باشند:

تکرار کردن کلمات
پیروی کردن از دستورات
خواندن و نوشتن

نمونه‌هایی از این مهارت‌های جامع به شرح زیر می‌باشند:

مکالمه و گفت و گو
تکرار جملات
طراحی برخی علائم برای کمک به بیمار به منظور به خاطر سپردن کلمات خاص
یادگیری روش‌هایی برای بهبود ناتوانی‌های کلامی از قبیل استفاده از نمادها و زبان علامت‌ها

فناوری ارتباطی شامل روش‌های بسیار متعددی است که بیمار با تکرار کردن آنها می‌تواند مهارت ارتباطی خود را بهبود ببخشد. یک نمونه از آنها فشار دادن یک دکمه برای فعال کردن شبیه سازی صدا است.

فعالیت‌هایی که به بیمار کمک می‌کنند

استفاده از آلبوم عکس می‌تواند برای بهبود مهارت گفتگو مفید باشد. دوستان و اعضای خانواده بیمار می‌توانند با شرکت در فعالیت‌های مربوط به تکرار و تمرین به بیمار برای بهبود مهارت‌های ارتباطی پس از سکته کمک کنند. بهتر است در هنگام تمرین مهارت‌های ارتباطی در فواصل زمانی منظم به بیمار استراحت بدهید تا از خسته شدن او جلوگیری شود. در بخش زیر بر اساس سلیقه و علایق بیمار به چند فعالیت جسمانی اشاره می‌کنیم که می‌توانید با هم انجام دهید:

ترانه خواندن به ویژه در افرادی که قبلا خواننده بودند بسیار سودمند است. برخی از افراد پس از سکته می‌توانند ترانه خواننده حتی اگر نتوانند درست صحبت کنند زیرا ترانه خوان و درست صحبت کردن دو مهارتی هستند که از نقاط مختلف مغز استفاده می‌کنند.
از بازی‌های استفاده کنید که بیمار مجبور می‌‌شود اسم اشیا را بگوید.
از آلبوم عکس استفاده کنید تا بتوانید با بیمار درباره وقایع و افراد حاضر در عکس صحبت کنید.
درباره زندگی فردی از قبیل سبک زندگی، شغل و خانواده بیمار صحبت کنید تا بتوانید یک گفتگوی خوب را به راه بیاندازید و بیمار به کلمات کلیدی دسترسی داشته باشد.
ثبت کردن خاطرات از قبیل گفتگوها، قرار ملاقات و اتفاقات بسیار کمک کننده است دوستان و اعضای خانواده می‌‌تواند به بیمار برای نوشتن کمک کنند تا به تدریج پیشرفت کند.
خواندن داستان‌های خبری و صحبت کردن درباره آنها نیز مفید است.

در صورتی که بیمارستان یا سایر مراکز درمانی چنین کلاسی را برای بهبود مهارت‌های کلامی بیماران طراحی کرده باشند موقعیت خوبی برای کمک به این افراد فراهم شده است.

سایر نکات برای کمک به خود

در صورتی که بیمار برای بیان یک کلمه یا ایده مشکل دارد را تشویق کنید آنچه که می‌خواهد بیان کند را رسم کند. برخی از افراد می‌توانند یک کلمه را هجی کنند حتی اگر قادر به بیان کردن آن نباشند. برخی از استراتژی‌هایی که بیماران سکته مغزی می‌توانند از آن بهره بگیرند به شرح زیر می‌باشد:

تمرین کردن صداها از قبیل صامت و مصوت
استفاده از کتاب کودکان برای تمرین خواندن و نوشتن
تکرار اشعار یا شعرهای کودکانه
گفتن اسم شخصیت‌های معروف ورزشی
مشاهده اخبار و تقلید از نحوه صحبت کردن گوینده اخبار
پشتکار داشتن در گفتگو با دوستان و اعضای خانواده

اگرچه حضور دوستان و اعضای خانواده در مسیر پیشرفت بیماری به عنوان یک انسان هوشمند بسیار ضروری است این افراد باید بدانند که مهارت بیمار برای برقراری ارتباط تغییر کرده است اما هویت او ثابت مانده است. آنها همان افراد قبل و با همان مهارت‌ها و علایق هستند. همه افراد شبیه هم نیستند و تاثیرات سکته بر آنها یکسان نیست به همین دلیل یک راه‌ حل ثابت برای کمک به آنها وجود ندارد. همیشه امکان بهبودی کامل وجود ندارد اما صبر و حوصله، کمک و حمایت و تکرار و تمرین به افرادی که دچار سکته مغزی هستند کمک می‌کند بتوانند پس از سکته دوباره مهارت‌های ارتباطی خود را به دست بیاورند.