تقریباً نیمی از افرادی که دچار سکته مغزی میشوند به طور موقت بی اختیاری ادرار را تجربه میکنند و از هر سه نفر یک نفر دچار بی اختیاری مدفوع خواهد شد. بی اختیاری ادرار و مدفوع میتواند بسیار ناراحت کننده و ناامید کننده باشد و بیمار را شرمنده کند. خوشبختانه روش‌های متعددی برای کمک به افرادی که پس از سکته مغزی دچار بی اختیاری ادرار و مدفوع میشوند وجود دارد. بهتر است به خاطر داشته باشید که سکته در همه افراد به یک شکل رخ نمی‌دهد و فرایند توان بخشی سکته مغزی بر اساس شرایط بیمار و نیازهای خاص طراحی خواهد شد در این شرایط باید ابتدا به بررسی علل بی اختیاری ادرار پرداخت.
چرا افرادی که دچار سکته میشوند اختیاری ادرار را تجربه میکنند؟
منظور از بی اختیاری ادرار که در میان افرادی که سکته مغزی میکنند به معنای از دست دادن کنترل مثانه است ولی برخی از بیماران کنترل عملکرد روده‌های خود را نیز از دست می‌دهند. این افراد پس از سکته دچار انواع مختلفی از بی اختیاری میشوند و بهتر است به خاطر داشته باشید که یبوست، اسهال و احتباس ادراری پس از سکته شایع است و میتواند باعث افزایش مشکلات مربوط به دفع فوریتی ادرار و بی اختیاری عملکردی شود.
به خاطر داشته باشید که روش‌های ثابت شده متعددی وجود دارد که این افراد برای کنترل بهتر بی اختیاری و کاهش ریسک بروز آن کمک میکند. در برخی از این افراد بی اختیاری میتواند به علت آسیب دیدگی بافت مغز ناشی از سکته رخ دهد. آسیب ایجاد شده در بافت مغز میتواند باعث بروز اسپاسم عضلانی، از بین رفتن کنترل اسفنکتر و سایر مشکلات شود.
افرادی که با مشکلات شناختی دست و پنجه نرم میکنند نمی‌‌توانند به طور صحیح و موثر به انجام کارهای خود در سرویس بهداشتی بپردازند و ممکن است دچار مشکلات حاصل از آن شوند. نقص عملکردی پس از سکته مغزی بسیار شایع است و باعث افزایش میزان نیاز فرد به سرویس بهداشتی میشود و در صورتی که بیمار دیر به سرویس بهداشتی برود دچار نشت ادرار یا خیس کردن لباس خود خواهد شد. دفع فوریتی ادرار شامل نیاز به مراجعه فوری به سرویس بهداشتی است و هر گونه تعلل باعث نشت ادرار خواهد شد. نیاز به دفع فوریتی ادرار به علت انقباضات مثانه به وجود می‌‌آید که باعث از بین رفتن کنترل مثانه و خیس کردن رختخواب در شب میشود.
به طور متوسط افراد بزرگسال در طول شبانه روز ۶ تا ۸ بار به سرویس بهداشتی می‌روند اما در افرادی که دچار سکته مغزی میشوند نیاز به مراجعه به سرویس بهداشتی بیشتر از حد معمول خواهد بود. بی اختیاری مدفوع در مقایسه با بی اختیاری ادرار پس از سکته مغزی شیوع کمتری دارد. کاهش توانایی حرکتی باعث افزایش یبوست در این بیماران میشود که منجر به اختلال در کنترل مدفوع خواهد شد. این بیماران پس از سکته نمی‌‌توانند مانند قبل غذا بخورند یا آب بخورند به همین دلیل ممکن است دچار سوء تغذیه یا بی آبی شوند که در این شرایط بیمار با مشکلات مربوط به یبوست و بی اختیاری مدفوع مواجه خواهد شد. برخی از بیماران دچار احتباس مدفوع در رکتوم میشوند و این این امر باعث بروز یبوست خواهد شد و فشار زیادی را به مثانه وارد میکند و مشکلات مربوط به کنترل ادرار را افزایش خواهد داد.
بررسی بی اختیاری ادرار
میتوان به درمان، کنترل و بهبود بی اختیاری ادرار پرداخت و اولین مرحله در این فرایند معاینه توسط پزشک است. پزشک از شما درباره نحوه کنترل مثانه و روده قبل از سکته سوال می‌پرسد تا بداند که سکته تا چه اندازه بر شما تاثیر گذاشته است. او همچنین از شما درباره نوع غذا و مایعاتی که استفاده می‌‌کنید، داروها و میزان ورزش کردن شما در طول روز سوال می‌پرسد. برخی از تست‌هایی که برای بررسی بی اختیاری ادرار مورد استفاده قرار می‌گیرند به شرح زیر می‌باشند:
- اسکن اولتراسوند یا همان سونوگرافی به بررسی تخلیه مثانه و احساس درد در هنگام دفع ادرار میپردازد.
- آزمایش ادرار به منظور بررسی وجود عفونت انجام خواهد شد.
- پزشک به بررسی داخل رکتوم میپردازد تا وجود هرگونه ناهنجاری را تشخیص دهد.
- پزشک از شما درباره مقدار مایعات مصرفی، مقدار ادرار دفع شده و تعداد دفعات ادرار کردن سوال خواهد پرسید.
سپس پزشک به طراحی یک برنامه برای کنترل و بهبود بی اختیاری ادرار خواهد پرداخت.
راه‌های درمان بی اختیاری ادرار بعد از سکته مغزی
خوشبختانه بی اختیاری ادرار پس از سکته مغزی طی مدت کوتاهی درمان میشود و آخرین تحقیقاتی که در این زمینه انجام شده است نشان داده که فقط ۱۵ درصد از بیماران تا یک سال پس از سکته همچنان دچار مشکلات مربوط به بی اختیاری ادرار هستند با این حال حتی بی اختیاری موقت ادرار میتواند ناراحت کننده باشد و باعث خجالت بیمار شود.
پوشیدن لباس مناسب تر
تحقیقات نشان داده است که بهبود کنترل روده در مقایسه با درمان بی اختیاری ادرار راحت تر است و از سوی دیگر بروز مشکلات حرکتی پس از سکته بسیار شایع است که بر توانایی بیمار برای مراجعه به سرویس بهداشتی و در آوردن به موقع لباس تأثیر میگذارد. در این شرایط بهتر است به فکر اصلاح تغییر لباس بیمار باشید و لباسی را در اختیار او قرار دهید که بتواند به راحتی آن را در بیاورد. در صورتی که بیمار با مشکلات حرکتی شدید دست و پنجه نرم میکند ایجاد برخی تغییرات در منزل باعث میشود که او بتواند راحت تر را با سرعت بیشتری به سرویس بهداشتی برود و دیگر دچار نشت یا بی اختیاری ادرار نشود. همچنین میتوان لوازم متحرک مخصوص ادرار کردن و در اختیار بیمار قرار داد تا به این ترتیب علاوه بر جلوگیری از بی اختیاری ادرار به بهبود اعتماد به نفس او نیز کمک کرد.
تغییر رژیم غذایی
ایجاد برخی تغییرات در رژیم غذایی بیمار میتواند کمک کننده باشد. به عنوان مثال بیمارانی که دچار بی اختیاری ادرار هستند شب و در ساعات نزدیک خواب باید میزان مصرف مایعات خود را کاهش دهند.
- این بیماران باید در طول روز حدود یک و نیم تا دو لیتر مایعات و آب مصرف کنند مگر آنکه پزشک دستور دیگری داده باشد. به طور کلی این افراد به ۶ تا ۸ فنجان آب در طول روز نیاز دارند تا از بروز التهاب مثانه در آنها پیشگیری شود. مصرف مایعات باعث بهبود عملکرد روده میشود و بر روی کنترل مثانه نیز تأثیر میگذارد. باید بدانید که میزان نیاز به آب و مایعات در روزهای گرم، در هنگام ورزش و در برخی بیماری‌ها بیشتر خواهد بود به همین دلیل باید با پزشک خود در خصوص مقدار آب مورد نیاز خود صحبت کنید.
- از مصرف خوراکی‌هایی که باعث تحریک مثانه میشوند خودداری کنید زیرا نیاز به دفع ادرار را افزایش می‌دهند. برخی از این خوراکی‌ها عبارتند از قهوه، چای و نوشیدنی‌های حاوی شکلات و نوشابه و نوشیدنی‌های ورزشی که حاوی مقدار زیادی شکر و کافئین هستند. برخی از افراد به گوجه فرنگی، مرکبات و نوشیدنی‌ها یا محصولات لبنی حساسیت دارند و مصرف آنها باعث میشود نیاز به دفع ادرار افزایش پیدا کند البته این مسئله در مورد همه افراد صدق نمی‌کند و شما باید سعی کنید مواد غذایی و نوشیدنی‌هایی که به آنها حساسیت دارید را شناسایی کنید. نوشتن مقدار مایعات مصرفی و نیاز به دفع ادرار میتواند کمک کننده باشد.
رفتن به سرویس بهداشتی در فواصل زمانی مشخص
رفتن به سرویس بهداشتی در فواصل زمانی مشخص در طول روز میتواند بسیار سودمند باشد. در صورتی که شما بتوانید یک برنامه زمانی مشخص را برای خود طراحی کنید فاصله زمانی بین تعداد دفعات مراجعه به سرویس بهداشتی افزایش خواهد یافت.
- بیمار باید در فواصل زمانی معین به سرویس بهداشتی برود تا از نشت ادرار یا نیاز به دفع فوریتی ادرار جلوگیری شود. هدف از انجام این کار افزایش فاصله زمانی بین تعداد دفعات ادرار کردن است.
- یک مجموعه اقداماتی از قبیل نفس عمیق کشیدن و انجام دادن کارهای ذهنی پیچیده باعث میشود نیاز به دفع فوری ادرار فراموش شود. به عنوان مثال شما می‌توانید از یک تا ده بشمارید تا ذهن شما از نیاز به دفع فوریتی ادرار پرت شود.
- سعی کنید هر سه تا چهار ساعت یک بار به سرویس بهداشتی بروید اما به خاطر داشته باشید که مراجعه فوری به دستشویی به تدریج باعث کاهش ظرفیت مثانه میشود به همین دلیل پس از احساس نیاز به دفع فوری ادرار به سرویس بهداشتی نروید و کمی صبر کنید تا این نیاز تقویت شود و شما بتوانید به طور کامل مثانه خود را تخلیه کنید.
فیزیوتراپی
متخصص فیزیوتراپی میتواند روش‌هایی را برای غلبه بر بی اختیاری ادرار در اختیار شما قرار دهد. تشخیص و درمان به موقع برای جلوگیری از بروز عوارض احتمالی از قبیل سوختگی پوست یا عفونت مجاری ادراری کاملاً ضروری است. متخصص فیزیوتراپی موارد زیر را به شما یاد خواهد داد:
- نحوه استفاده صحیح از عضلات کف لگن
- آموزش تمرینات ورزشی برای تقویت این عضلات
- اصلاح رژیم غذایی برای کنترل بهتر روده و مثانه
- ارائه اطلاعات لازم در خصوص نوع و نحوه مایعات مصرفی
- کمک به اصلاح سبک زندگی و کنترل مشکلات شما
بازآموزی مثانه و به منظور بهبود مشکلات مربوط به بی اختیاری و کنترل علائم این اختلال در افراد مختلف متفاوت است. متخصص فیزیوتراپی در اولین جلسه مشاوره به بررسی شرایط شما میپردازد و نکاتی را در خصوص مشکل شما ارائه خواهد داد. متخصص فیزیوتراپی به شما کمک میکند بتوانید عضلات کف لگن خود را بشناسید تا به تقویت آنها بپردازید. ممکن است لازم باشد که به بررسی داخل بدن شما بپردازد تا عضلات کف لگن را به شما نشان دهد.
تمرینات ورزشی مخصوص کنترل مثانه و روده
برخی از تمرینات ورزشی با هدف تقویت عضلات کف لگن طراحی شده است که به افرادی که پس از سکته مغزی دچار بی اختیاری استرسی ادرار یا بی اختیاری مدفوع هستند کمک میکند. میتوان این تمرینات ورزشی را در منزل انجام داد. تعداد زیادی از بیماران پس از چند هفته شاهد بهبود خود خواهند بود. باز آموزی عضلات کف لگن که به آن تمرینات کگل گفته میشود باعث تقویت عضلات کف لگن برای کنترل بهتر عضلات مثانه خواهد شد.
دارو درمانی
مصرف داروهای ملین میتواند به بهبود بی اختیاری مدفوع کمک کند و داروهایی نیز برای بهبود بی اختیاری ادرار وجود دارد. با پزشک خود در خصوص بهترین روش برای درمان بی اختیاری ادرار یا مدفوع صحبت کنید تا شما را راهنمایی کند.
