در رفتگی لگن چه به علت سقوط از ارتفاع به وجود آمده باشد چه به علت ضربه یا تصادفات خودرویی می‌تواند یک اختلال بسیار دردناک باشد زیرا بخش گویی مانند مفصل از درون سوکت با قدرت بسیار زیادی خارج شده است. در نتیجه رباط‌ها، عضلات، تاندون و سایر بافت‌های نرم که به نگه داشتن استخوان در جای خود کمک میکنند دچار آسیب دیدگی میشوند و حتی امکان آسیب دیدگی اعصاب اطراف لگن نیز وجود دارد. در صورتی که در رفتگی لگن شدید باشد نه تنها باعث میشود نتوانید پای خود را تکان دهید بلکه باعث میشود حس در ناحیه پا یا مچ پای خود را نیز از دست بدهید. اگرچه می‌توان به کمک دست، مفصل لگن را جا انداخت گاهی اوقات بیمار به انجام عمل جراحی نیاز دارد و توان‌بخشی از طریق فیزیوتراپی به تسریع فرایند بهبود و کاهش ریسک در رفتگی مجدد مفصل کمک خواهد کرد.
آناتومی لگن
مفصل لگن شامل دو قسمت است: قسمت کاسه و قسمت گوی. قسمت کاسه توسط استخوان بزرگ لگن شکل می‌گیرد و قسمت گوی توسط قسمت فوقانی انتهای استخوان به وجود می‌آید. روی سطح مفصل، یک بافت لغزنده به نام غضروف وجود دارد که سطح مفصل را پوشش میدهد و لایه‌ای نرم را فراهم میکند تا استخوان‌ها به راحتی روی هم بلغزند. استخوان بزرگ لگن توسط یک بافت غضروفی قوی که لایه اطراف کاسه را پوشش میدهد، محافظت میشود. به منظور حفاظت از کل مفصل، تعدادی رباط در نظر گرفته شده‌اند که با تشکیل یک کپسول، مفصل را محافظت میکنند. در زیر سطح این کپسول، یک غشاء نازک وجود دارد که مایع سینوویال را تولید میکند و باعث لغزندگی مفصل ران میشود.
انواع در رفتگی لگن
هنگامی که قسمتی از انتهای استخوان ران از بخش کاسه مانند لگن خارج شود به این وضعیت در رفتگی لگن می‌گویند. علت اصلی در رفتگی لگن برخی از انواع آسیب دیدگی‌ها از قبیل تصادفات خودرویی یا سقوط از ارتفاع است. دو نوع در رفتگی لگن وجود دارد که به آن در رفتگی جلویی و در رفتگی خلفی لگن می‌گویند. در رفتگی خلفی لگن شایع ترین نوع در رفتگی مفصل لگن است و زمانی رخ میدهد که استخوان ران از درون سوکت لگن خارج شود. این نوع در رفتگی لگن باعث میشود که قسمت پایینی پا در حالت ثابتی قرار بگیرد و مچ پا و زانو به سمت قسمت میانی بدن و به طرف داخل منحرف شوند. در رفتگی جلویی لگن شیوع کمتری دارد و زمان رخ میدهد که استخوان ران به سمت جلو از سوکت لگن جدا میشود و باعث میشود لگن کمی خم شده و پاها به سمت بیرون بچرخند و از قسمت میانی بدن دور شوند. به علاوه هنگامی که لگن دچار در رفتگی میشود رباط‌ها، عضلات و غضروف و سایر بافت‌های نرم که مفصل را در جای خود نگه می‌دارند دچار آسیب دیدگی خواهند شد. اعصاب اطراف لگن نیز آسیب می‌بینند.
علائم و نشانه‌های در رفتگی لگن چیست؟
در رفتگی لگن باعث بروز درد بسیار زیادی میشود به نحوی که شما نمی‌توانید پاهای خود را تکان دهید. در صورتی که در رفتگی لگن باعث آسیب دیدگی عصب شود ممکن است شما در ناحیه پا یا مچ پا هیچ گونه حسی نداشته باشید.
در رفتگی لگن چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک در حین مراجعه شما، از شما درباره علائم و نشانه‌هایی که دارید سوال می‌پرسد و سطح عمومی سلامت شما را بررسی میکند. در اکثر موارد، تشخیص رفتگی لگن بر اساس بررسی موقعیت و وضعیت پا انجام میشود. با این حال، به دلیل اینکه رفتگی لگن اغلب همراه با سایر آسیب‌های ممکن است، پزشک معاینات جسمانی دقیقی را انجام میدهد تا وسعت آسیب را ارزیابی کند. در این راستا، پزشک ممکن است درخواست انجام روش‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس کند تا بتواند وسعت آسیب و موقعیت دقیق استخوان‌های دچار رفتگی و همچنین هرگونه شکستگی در استخوان ران یا لگن را تشخیص دهد.
عمل جراحی برای جا انداختن لگن
در صورتی که هیچ گونه آسیب دیدگی دیگری وجود نداشته باشد پزشک به شما داروی آرام بخش یا بیهوشی میدهد سپس با حرکات دست، استخوان لگن را به جای اصلی خود بر می‌گرداند. از این روش تحت عنوان جا اندازی یاد میشود. در موارد نادر پارگی بافت نرم یا وجود زائده‌های استخوانی کوچک باعث میشود که از برگشتن استخوان به جای اصلی خود جلوگیری شود که در چنین حالتی پزشک انجام عمل جراحی را به منظور خارج کردن بافت‌های شل آن ناحیه و اصلاح موقعیت استخوان درخواست خواهد کرد.
درمان در رفتگی لگن با فیزیوتراپی
معمولاً حدود دو تا سه ماه طول می‌‌کشد تا در رفتگی لگن به طور کامل بهبود پیدا کند. در صورتی که آسیب دیدگی‌های دیگری نیز وجود داشته باشد زمان لازم برای ترمیم و بازسازی طولانی تر خواهد شد. معمولاً در دوران بهبود انجام جلسات فیزیوتراپی توصیه میشود تا فرایند بهبود تسریع شود. پزشک یک برنامه درمانی بسیار خوب را به شما توصیه میکند تا با سرعت هر چه بیشتر بهبود پیدا کنید. اکثر افرادی که دچار در رفتگی لگن میشوند به فیزیوتراپی نیاز دارند تا پس از عمل توانایی عملکردی آنها بهبود پیدا کند. اولین مرحله بازآموزی نحوه راه رفتن نام دارد که بیمار یاد می‌گیرد چگونه به کمک عصا و واکر شروع به راه رفتن نماید. پس از حدود ۶ تا ۸ هفته عضلات دوباره به هم جوش می‌خورند و استخوان بهبود پیدا میکند. برای درمان در رفتگی لگن از فیزیوتراپی و روش‌های دیگری از قبیل استفاده از کمپرس سرد و گرم، ماساژ درمانی، اولتراسوند تراپی و تراکشن استفاده میشود. انجام دادن تمرینات ورزشی سبک بهبود توانایی حرکت لگن و دامنه حرکات آن کمک میکند. در این مرحله از درمان شناسایی هرگونه ضعف عضلانی و کار کردن با آنها کاملاً ضروری است. گاهی اوقات پزشک به بیمارانی که دچار در رفتگی لگن هستند توصیه میکند که قبل از عمل جراحی به متخصص فیزیوتراپی مراجعه کنند. متخصص فیزیوتراپی تمرینات را به بیمار یاد میدهد که باعث میشود فرایند جراحی و توان‌بخشی به خوبی قابل تحمل باشد. انجام دادن حرکات تکراری از قبیل دوچرخه سواری و شنا به بهبود مفصل لگن و تقویت آن کمک میکند. هرچه مفصل و نقاط اطراف آن قبل از عمل قوی تر باشند توان‌بخشی راحت تر سپری خواهد شد. این دوران یک زمان ایده آل برای بیمار است تا به استفاده از واکر یا عصا عادت کند و درمانگر به او یاد میدهد که در هفته‌های پس از عمل چه اتفاقی رخ خواهد داد. درمان این اختلال به سن بیمار بستگی دارد اما هدف از درمان این است که از قرار گرفتن مفصل لگن در جای اصلی خود اطمینان حاصل شود. در برخی از بیماران بسیار جوان لگن آنها گچ گرفته میشود یا از آتل استفاده میشود تا لگن به جای بهتری برگردد. این افراد معمولاً زمانی که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند که بزرگتر شده باشند و به این ترتیب آنها به یک بار دیگر گچ گرفتن لگن نیاز خواهند داشت. پس از شروع برنامه توان‌بخشی متخصص فیزیوتراپی به بیمار برای تقویت عضلات او کمک خواهد کرد زیرا عضلات اطراف لگن نقش ضربه گیر را برای لگن ایفا میکنند. همچنین ممکن است پزشک برنامه ورزشی را به منظور کاهش وزن برای شما طراحی کند تا وزن اضافی شما از بین برود زیرا اضافه وزن و چاقی باعث میشود به مفصل لگن فشار وارد شود و شما دچار درد بیشتری شوید. فیزیوتراپی می‌تواند باعث افزایش قدرت انعطاف پذیری و تقویت نقاط اطراف مفصل لگن شود و به بدن شما یاد میدهد چگونه به اصلاح حالت خود بپردازد تا فشار کمتری به آن وارد گردد.
ورزش برای درمان در رفتگی لگن
انجام دادن برخی تمرینات ورزشی خاص به بهبود شرایط مفصل لگن که دچار در رفتگی شده است کمک خواهد کرد. برخی از این تمرینات به شرح زیر می‌باشند:
حرکت ابداکشن مقاومتی لگن
هدف از انجام این تمرین ورزشی تقویت عضلات لگن است. در این روش از طناب ورزشی و یا یک میز یا صندلی سنگین برای افزایش مقاومت استفاده خواهد شد. برای انجام این تمرین باید یک طرف طناب ورزشی را دور پایه میز یا صندلی قرار دهید و انتهای دیگر آن را دور مچ پای آسیب دیده خود ببندید. سپس به نحوی بایستید که سمت سالم شما به صندلی و میز نزدیک باشد. در مرحله بعدی میز یا صندلی را با دست خود نگه دارید و به تدریج پای آسیب دیده خود را از بدن دور کنید و به سمت بیرون هدایت نمایید. هنگامی که پای شما به اندازه کافی و بدون احساس درد کشیده شده حدود ۳ ثانیه در این حالت بمانید سپس به تدریج پای خود را به عقب و به نقطه شروع برگردانید. این تمرین را ۱۰ مرتبه تکرار کنید.
بالا آوردن پا به صورت صاف
شما می‌توانید با انجام حرکت بالا آوردن پا به صورت صاف به تقویت عضلات لگن خود بپردازید. این تمرین را باید ۴ مرتبه در روز انجام دهید. پشت یک صندلی قرار بگیرید و پشتی آن را با هر دو دست خود نگه دارید سپس به تدریج پای آسیب دیده خود را بالا بیاورید و کمی زانوی خود را خم کنید. از بالا آوردن زانو بالاتر از سطح کمر خودداری کنید. حدود چند ثانیه در این حالت بمانید سپس به تدریج پای خود را به نقطه شروع برگردانید. این تمرین را ۱۰ مرتبه انجام دهید.
کشش و چرخش لگن
این تمرین ورزشی شامل چرخش و کشش عضلات آسیب دیده لگن و پا است. می‌توان این تمرین را در آب یا روی زمین انجام داد تا پای شما به کمر یا قفسه سینه نزدیک شود.
انجام دادن این تمرین در استخر
لبه استخر را از آن سمت که لگن شما سالم است نگه دارید سپس به تدریج به پای آسیب دیده خود را بالا بیاورید و آن را از مسیر جلوی بدن حرکت دهید. چند ثانیه در این حالت بمانید سپس پای خود را به سمت عقب بیاورید. چند ثانیه در این حالت بمانید و دوباره پای خود را به نقطه شروع برگردانید. اطمینان حاصل کنید که فقط یک طرف از لگن شما درگیر میشود. از حرکت دادن بالا تنه و گردن خود اجتناب کنید و این تمرین را ۱۰ مرتبه تکرار نمایید.
انجام دادن این تمرین روی زمین
از یک صندلی محکم استفاده کنید و قسمت سالم لگن خود را کنار آن قرار دهید و پشتی صندلی را با دست خود بگیرید و به تدریج پای آسیب دیده خود را بالا بیاورید و دقیقاً همانند بالا به انجام این تمرین ورزشی بپردازید.
