درمان دیستونی شانه (حرکات غیر ارادی و مکرر عضلات) با فیزیوتراپی

دیستونی یک بیماری عصبی حرکتی است که باعث انقباض غیرارادی و مکرر عضلات می‌­شود. دیستونی شانه یک وضعیت دردناک است که عضلات و ماهیچه­‌های شانه و گردن و حتی سایر قسمت­های بدن را تحت تاثیر خود قرار می­‌دهد. در برخی از موارد علت دیستونی موارد مربوط به ژنتیکی است .دیستونی شانه ممکن است در هر سنی رخ دهد و در صورت عدم توجه به علائم این بیماری، پیشرفت کند و بر سلامت و عملکرد بدن تاثیر بگذارد. خوشبختانه در مواردی که دیستونی شانه سریع تر تشخیص داده می­شود، فیزیوتراپی می­‌تواند در روند بهبودی و درمان این بیماری بسیار موثر باشد.

علت دیستونی شانه چیست؟

---

 هنوز علت بروز دیستونی شانه به طور کامل مشخص نشده است اما تصور می‌شود که این اختلال به علت عدم تعادل مواد شیمیایی در یک قسمت از مغز که عقده قاعده ای نام دارد رخ می‌دهد. این قسمت وظیفه ارسال پیام‌های عصبی برای شروع انقباضات عضلانی را برعهده دارد. عقده‌های قاعده‌ ای ساختارهایی عمیق درون مغز هستند که وظیفه کنترل حرکات را برعهده دارند و به کنترل انقباضات مداوم عضله می‌‌پردازند که برای حرکت کردن بدن ضروری است.

در صورتی که این قسمت از مغز به هر دلیل دچار آسیب دیدگی شود سایر عضلات شروع به انقباض می‌‌کنند و باعث بروز اختلال در هنگام راه رفتن خواهند شد یا هنگامی ‌که بدن در حالت استراحت از هیچ گونه حرکتی ندارد به صورت غیر عادی شروع به انقباض می‌کنند و باعث بروز لرزش و گرفتگی یک قسمت از بدن خواهند شد که به این انقباضات، دیستونی حرکت می‌گویند.

 برخی از بیماران مبتلا به دیستونی حرکتی از یک اختلال یا آسیب دیدگی در عقده‌های قاعده ای رنج می‌برند اما در تعداد زیادی از آنها علت بروز این مشکل مشخص نیست. در صورتی که هیچ دلیلی برای بروز این بیماری مشخص نباشد از آن تحت عنوان دیستونی ایدیوپاتیک یاد می‌‌شود. پزشک با توجه به نوع دیستونی گردن و شانه و … درخواست انجام آزمایش خون یا اسکن را می‌دهد تا بتواند علت آن را مشخص کند.

 علائم شایع دیستونی چیست؟

---

علائم زیر در بیماران مبتلا به دیستونی به وضوح دیده می‌­شود :

• چرخش یک قسمت از بدن به صورت غیر عادی و خارج از دامنه حرکات طبیعی آن
• حرکات تکراری و و ساختاری که شبیه لرزش به نظر می‌رسد.
• احتمال بدتر شدن علائم دیستونی یا بروز آنها در هنگام انجام برخی کارهای خاص وجود دارد به عنوان مثال دیستونی شانه یا دست فقط در هنگام نوشتن یا ساختن وسایل موسیقی به وجود می‌آید.
• تلاش برای تکان دادن یک طرف از بدن می‌‌تواند باعث تحریک علائم دیستونی در سمت مخالف شود.
• حالات و حرکاتی که باعث بروز علائم دیستونی می‌‌شوند را می‌‌توان به کمک ماساژ آرام به طور موقت از بین برد.
• درد شانه و سفتی آن در میان بیماران شایع است.

 چگونه دیستونی تشخیص داده می‌شود؟

---

 هیچ گونه آزمایشی وجود ندارد که بتوان از آن برای تشخیص دیستونی استفاده کرد بلکه تشخیص این اختلال به توانایی پزشک برای بررسی علائم و نشانه‌های بیماری و بررسی سابقه پزشکی او بستگی دارد. پزشک درخواست انجام آزمایشات مخصوص را می‌‌دهد تا احتمال وجود سایر بیماری‌ها و اختلالات را رد کند. پزشکی که در زمینه تشخیص و درمان دیستونی تخصص دارد متخصص نورولوژیست حرکتی است. برای تشخیص دیستونی شانه پزشک به انجام مراحل زیر می‌پردازد:

• بررسی سابقه پزشکی بیمار
• بررسی سابقه خانوادگی او
• انجام معاینات جسمانی برای ارزیابی عملکرد سیستم عصبی
• انجام تست‌های آزمایشگاهی از قبیل آزمایش خون و ادرار و آنالیز مایع مغزی نخاعی
• درخواست انجام نوار قلب و نوار مغز
• درخواست انجام آزمایش ژنتیک برای تشخیص دیستونی ارثی
• درخواست انجام آزمایشات و تست‌های بیشتر برای رد کردن سایر بیماری‌ها و اختلالات

 

درمان دیستونی شانه 

---

 روش‌های موجود برای درمان دیستونی شانه عبارت است از درمان دارویی، فیزیوتراپی و روش‌های جراحی:

داروی دیستونی 

 انواع مختلفی از داروهای خوراکی در بهبود دیستونی نقش دارند نمی‌‌توان از یک دارو برای همه بیماران استفاده کرد زیرا شرایط جسمانی آنها با هم تفاوت دارد و ممکن است دارویی که باعث بهبود یک بیمار شده است تاثیری در بهبود بیمار دیگر نداشته باشد. بیمار باید فهرست کاملی از داروهایی که مصرف می‌‌کنند را در اختیار پزشک قرار دهد. تغییر دوز و نوع داروهای مصرفی فقط باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود. برخی از داروهایی که برای درمان دیستونی مورد استفاده قرار می‌گیرند به شرح زیر می‌باشند:

• داروهای خنثی کننده اثر استیل کولین از قبیل آرتان، بنزتروپین و پارسیتان باعث مسدود شدن یک انتقال دهنده شیمیایی به نام استیل کولین می‌‌شوند که نقش مهمی را در فعال سازی عضلات ایفا می‌کند.
• بنزودیازپین شامل داروهای از قبیل والیوم، کولونوپین و آتیوان است. این داروها بر روی انتقال دهنده شیمیایی گابا آ تاثیر می‌گذارند.
• باکلوفن باعث تحریک توانایی بدن برای تولید انتقال دهنده عصبی گابا آ می‌شود. می‌‌توان این دارو را به صورت خوراکی مصرف کرد یا آنکه با کاشت یک دستگاه که پمپ باکلوفن نام دارد به طور مداوم به ارسال این دارو به سیستم عصبی پرداخت.
• برخی از بیماران مبتلا به انواع خاصی از دیستونی به داروهایی که باعث افزایش سطح انتقال دهنده عصبی دوپامین می‌‌شوند به خوبی پاسخ می‌دهند. این داروها عبارتند از پارلودل و لوودوپا. به طور کلی داروهای که باعث مسدود شدن دوپامین می‌شوند خیلی مورد استفاده قرار می‌‌گیرند زیرا باعث می‌‌شود بیمار دچار سندروم کندی حرکت شود و این امر منجر به بدتر شدن علائم نشانه‌های او خواهد شد.
• تترابنازین دارویی است که باعث کاهش سطح دوپامین می‌شود و از آن برای درمان تعداد زیادی از اختلالات حرکتی استفاده می‌شود.
• از سایر داروها برای درمان انواع خاصی از دیستونی استفاده می‌شود به عنوان مثال شل کننده‌های عضلانی، داروهای ضد تشنج و در برخی موارد نادر داروهای کاهش دهنده دوپامین مورد استفاده قرار می‌گیرند.

فیزیوتراپی دیستونی 

 از آنجایی که انواع مختلف دیستونی شانه بر روی توانایی حرکتی، تعادل، حالت بدن و نحوه انجام امور روزمره تاثیر می‌‌گذارند فیزیوتراپی در افراد مبتلا به دیستونی توصیه می‌شود. بیمار تحت نظارت متخصص فیزیوتراپی و پزشک یاد می‌گیرد به شناسایی حرکات و کارهایی بپردازد که باعث بروز دیستونی می‌‌شوند. آشنایی با کارها و فعالیت‌های تحریک ‌کننده دیستونی و اقدامات لازم برای کنترل علائم حرکتی کمک بسیار زیادی به این بیماران می‌نماید. متخصص فیزیوتراپی در کنار روش‌های درمانی جسمانی از داروهای خوراکی یا تزریق بوتاکس برای کنترل علائم بیماری بهره می‌گیرد. فیزیوتراپی یک فرآیند آهسته است نتایج حاصل از فیزیوتراپی به تدریج به دست می‌‌آید به همین دلیل بیمار باید صبور و خوشبین باشد. برنامه فیزیوتراپی می‌تواند بر روی جنبه‌های مختلف زندگی روزمره تاثیر بگذارد. بیمار می‌‌تواند به کمک متخصص فیزیوتراپی و پزشک خود آگاهی بیشتری از حرکات بدن خود، محیط و علائم و نشانه‌های ثانویه حاصل از دیستونی داشته باشد.

تحریک الکتریکی

 تحریک الکتریک روش است که در آن از امواج الکتریکی برای انقباض عضلات و تسکین درد استفاده می‌شود. پزشک تعدادی الکترود کوچک روی سطح پوست قرار می‌دهد و آن را یک دستگاه الکتریکی متصل می‌نماید تا به تولید امواج الکتریکی بپردازد. از تحریک الکتریکی تحت عنوان تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست، EMS و TNS یاد می‌شود.

متخصصین فیزیوتراپی نسبت به وضعیت دیستونی شانه، حرکات اصلاحی و کششی مناسبی را برای کاهش علائم این بیماری به مراجعه کنندگان خود آموزش می­دهند. اکثر فیزیوتراپیست‌­ها در روند درمان از تراپی­هایی مانند تحریک الکتریکی،بیوفیدبک و درمان دستی: کاهش درد درمفاصل و ستون فقرات آسیب دیده) نیز برای بهبود عملکرد عضلات،کاهش درد و خشکی مفاصل و افزایش جریان خود در ناحیه­‌ی آسیب دیده استفاده می­‌کنند. این­که چند جلسه فیزیوتراپی برای دیستونی شانه لازم است را فیزیوتراپیست تشخیص می­‌دهد.

درمان دستی 

درمان دستی روشی است که از حرکات دست و برخی تکنیک‌های خاص برای درمان نواحی مختلف بدن استفاده می‌شود. این تکنیک‌ها با توجه به نوع آسیب دیدگی و آنچه که قرار است از درمان به دست بیاید مورد استفاده قرار می‌گیرند. معمولاً روش‌های درمان دستی در کنار سایر مدالیته‌های درمانی از قبیل الکتروتراپی یا تمرینات ورزشی مخصوص دیسک و نشان مورد استفاده قرار می‌گیرند.

بیوفیدبک

بیمار به کمک بیوفیدبک تحریک الکتریکی با تقویت یا شل کردن عضلات شانه ناشی از دیستونی و سایر اختلالات آشنا می‌شود. بیوفیدبک تراپی از فناوری برای آموزش بیمار و کنترل حرکات بدن او به کمک نیروی ذهن استفاده خواهد کرد. این اقدامات با استفاده از سنسورهای الکتریکی تخصصی که به بیمار برای دریافت اطلاعات از بدن کمک می‌کند انجام خواهد شد. بهتر است بدون اینکه بیوفیدبک به تنهایی تاثیر چندانی در بهبود بیمار ندارد اما در صورتی که در کنار سایر روش‌های درمانی مورد استفاده قرار بگیرد با تاثیرات مثبتی همراه خواهد بود. به طور کلی بیوفیدبک درمانی به عنوان مکمل درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد تا هر چه سریع تر به بهبود بیمار کمک کند. یکی از مزایای بیوفیدبک این است که از میزان وابستگی بیمار به درمانگر کاسته می‌شود و بیشتر بر عملکرد خود متکی خواهد شد.

کاردرمانی برای دیستونی شانه

 کار درمانی یکی از روش‌های بسیار مهم برای آموزش دادن به بیمار به منظور انجام امور روزمره و یاد دادن نحوه نشستن و بلند شدن به بیماران است که دچار اختلال حرکتی هستند. بیمار می‌تواند به منظور بهبود توانایی عملکردی خود از وسایل کمکی استفاده کند.

تحریک عمیق بافت مغز (DBS)

تحریک عمیق بافت مغز یک روش جراحی است که از آن برای درمان تعداد زیادی از اختلالات نورولوژیکی از قبیل دیستونی استفاده می‌شود. در این روش درمانی یک تحریک کننده الکتریکی درون بدن قرار داده می‌‌شود که به ارسال امواج الکتریکی به نقاط خاصی از که باعث بروز علائم دیستونی می‌‌شوند، می‌پردازد. دستگاه تحریک کننده درون قفسه سینه و سیم‌های متصل به آن درون بافت عمیق مغز قرارداد می‌شود. در اکثر موارد هر دو طرف مغز تحت درمان قرار می‌‌گیرند. میزان تحریک الکتریکی مغز به کمک دستگاه کنترل تنظیم می‌شود و به شرایط هر یک از بیماران مطابقت دارد.