آیا تا به حال احساس سرگیجه، سبکی سر یا گیجی در محیط اطراف خود را تجربه کرده‌اید؟ تجربه این احساسات ممکن است مشکلاتی را به همراه داشته باشد. اگر این احساسات به طور مکرر برایتان رخ داده باشند، ممکن است نشانه‌ای از عدم تعادل باشند.
مشکلات مرتبط با تعادل از جمله شایع‌ترین دلایلی هستند که سبب مراجعه بزرگسالان مسن به پزشک می‌شوند. این مشکلات اغلب به دلیل اختلال در سیستم حسی داخلی ایجاد می‌شوند. سرگیجه، حس چرخش چیزهای اطراف و یکی از علائم رایج عدم تعادل است.
داشتن تعادل مناسب به این معنا است که قادر به کنترل و حفظ موقعیت بدن خود در حین حرکت یا در حالت استوایی باشید. تعادل مناسب به شما کمک می‌کند تا بدون لغزش پاها حرکت کنید، بدون افتادن از صندلی بلند شوید و بدون مشکل در پله‌ها بالا روید، و همچنین بدون افتادن به جلو خم شوید. داشتن تعادل مناسب برای استقلال و انجام فعالیت‌های روزمره بسیار مهم است.
اختلالات مرتبط با تعادل یکی از علل افتادن افراد مسن هستند. بنابراین، مهم است بدانیم چه عواملی باعث مشکلات تعادل می‌شوند و چگونه می‌توانیم از این مشکلات جلوگیری کنیم یا آنها را مدیریت کنیم.
علت های عدم تعادل سالمندی
با بالا رفتن سن، افراد بیشتر مستعد داشتن مشکلات مربوط به عدم تعادل می‌شود اما بالا رفتن سن تنها دلیل رخ دادن این مشکلات نیست. در برخی موارد، شما می‌توانید خطر مشکلات خاص مربوط به عدم تعادل را کاهش دهید.
اختلالات گوش داخلی
برخی از اختلالات مربوط به تعادل، به دلیل مشکل در گوش داخلی ایجاد می‌شوند. بخشی از گوش داخلی که مسئول تعادل بدن است، یک سیستم وستیبولار است که لابیرنت نیز نامیده می‌شود. لابیرنتیت یا آماس گوش درونی، زمان رخ می‌دهد که لابیرنت دچار عفونت شده یا ورم داشته باشد. این وضعیت معمولاً با سرگیجه و عدم تعادل همراه است. عفونت‌های سیستم تنفسی فوقانی، عفونت‌های ویروسی و عفونت‌های باکتریال که کمتر رایج است نیز می‌تواند منجر به لابیرنتیت شود.
مشکلات سیستم گردش خون
برخی از بیماری‌های سیستم گردش خون مانند سکته مغزی می‌توانند منجر به سرگیجه و سایر مشکلات مربوط به عدم تعادل شوند. فشار خون پایین نیز می‌تواند منجر به سرگیجه گردد. آسیب سر و بسیاری از داروها نیز ممکن است به مشکلات مربوط به عدم تعادل بیانجامند.
برخی داروها
اگر در حین مصرف یک دارو، متوجه مشکلی شدید آن را با پزشک خود در میان بگذارید. از او بپرسید که آیا داروی دیگری هست که بتوان آن را جایگزین داروی کنونی کرد؟ اگر چنین دارویی وجود ندارد، بپرسید که آیا می‌توان دوز دارو را به صورت بی‌خطر کاهش داد؟ بعضی اوقات نمی‌توان این کار را انجام داد؛ با این حال پزشک شما به شما کمک می‌کند تا سعی کنید داروهایی را پیدا کنید که تاثیرات جانبی ناخواسته را کاهش دهند.
سرگیجه وضعیتی حمله‌ای خوش خیم (BPPV)
BPPV یکی از رایج‌ترین انواع اختلالات عدم تعادل است و احتمالا تعداد اندکی از مردم درباره آن شنیده‌اند. اما اگر بالاتر از ۶۰ سال سن داشته باشید، باید مراقب اولین نشانه آن، یعنی داشتن سرگیجه شدید هنگام حرکت دادن سر باشید. این سرگیجه می‌تواند زمانی رخ دهد که شما صرفاً در حال غلت زدن در رختخواب هستید. این مشکل، یکی از اختلالات گوش داخلی است که دلایل زیادی دارد؛ از جمله آسیب دیدگی سر، عفونت گوش و بالا رفتن سن.
بیماری منییر
این بیماری یکی از دلایل رایج مشکلات مربوط به عدم تعادل است. یکی از نشانه‌های این بیماری، داشتن احساس پر بودن گوش است. افراد دچار بیماری منیر ممکن است سرگیجه و زنگ زدن گوش‌ها و کاهش پراکنده شنوایی را نیز تجربه کنند. کاهش شنوایی می‌تواند بر تعادل تاثیر گذاشته و باعث افزایش خطر سقوط شود.
بیماری‌های مزمن
بیماری‌های مزمن خاص نیز می‌توانند منجر به مشکلات مربوط به عدم تعادل شوند؛ به عنوان مثال اگر دچار مشکلات مربوط به چشم هستید، ممکن است حفظ تعادل خود برای شما دشوارتر باشد.
مشکلات طولانی مدت پزشکی که بر سیستم عصبی تاثیر می‌گذارند، می‌توانند تعادل بدن را نیز تحت تاثیر قرار دهند. بیماری پارکینسون، آلزایمر و بیماری اسکلروز چندگانه تنها تعدادی از این بیماری‌ها هستند.
علاوه بر این آرتروز، مشکلات قلبی و برخی از داروهایی که افراد سالمند برای بیماری‌های مزمن مصرف می‌کنند، همگی می‌توانند در عدم ثبات و تعادل نقش داشته باشند.
سندروم رمزی هانت
افراد مسن ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به شینگل باشند. شینگل یک بیماری پوستی ناشی از ویروس است. در برخی موارد، ویروس شینگل می‌تواند اعصاب صورت نزدیک به گوش را تحت تاثیر قرار دهد. به این وضعیت سندروم رمزی هانت گفته می‌شود.
سرگیجه‌ای که افراد مبتلا به سندروم رمزی هانت تجربه می‌کنند، اغلب با درد گوش و از دست دادن قوه شنوایی همراه است. اگر شما، اطرافیان شما یا کسی که دوست می‌دارید این علائم را تجربه می‌کنید، به دنبال کمک پزشکی باشید.
علائم اختلالات مربوط به تعادل
اگر دچار یک اختلال مربوط به تعادل هستید، ممکن است وقتی سعی می‌کنید راه بروید، تلوتلو بخورید یا هنگام تلاش کردن برای ایستادن، بیافتید. ممکن است علائم دیگری مانند موارد زیر نیز داشته باشید:
• سرگیجه یا دوران سر
• احساس گردش فضای اطراف
• افتادن یا احساس اینکه هر لحظه ممکن است بیفتید
• کاهش دید
• گیجی یا عدم هماهنگی
سایر علائم ممکن است شامل تهوع و استفراغ، اسهال، تغییر در ضربان قلب و فشار خون و تجربه ترس، اضطراب یا حملات پانیک باشند. علائم ممکن است ظاهر شوند و برای مدت زمان کوتاهی ناپدید گردند یا مدت زمان طولانی باقی بمانند و می‌توانند منجر به احساس خستگی و افسردگی شوند.
آیا من مشکل تعادل دارم؟ / سوالاتی که باید از خودتان بپرسید.
شما می‌توانید با پرسیدن سوالات اساسی از خود، مشکل تعادل خود را شناسایی کنید. اگر به یکی از سوالات زیر پاسخ بله دادید، در مورد این علائم با پزشک خود صحبت کنید.
• آیا احساس عدم ثبات می‌کنم؟
• آیا حتی برای دوره‌های زمانی بسیار کوتاه، احساس می‌کنم اتاق دور سرم می‌چرخد؟
• آیا در حالی که می‌دانم همچنان ایستاده یا نشسته‌ام، احساس می‌کنم در حال حرکت هستم؟
• آیا تعادل خود را از دست داده و می‌افتم؟
• آیا احساس می‌کنم در حال افتادن هستم؟
• آیا احساس سبکی سر دارم یا احساس می‌کنم ممکن است دچار ضعف یا غش شوم؟
• آیا دید من کمتر شده است؟
• آیا تاکنون احساس ناهماهنگی یا از دست دادن زمان، مکان یا هویت خود را داشته‌ام؟
اگر فکر می‌کنید دچار اختلال تعادل هستید، حتماً یک قرار ملاقات با پزشک ترتیب دهید. ممکن است پزشک، شما را به یک پزشک متخصص گوش، حلق، بینی یا به یک پزشک معالج مشکلات خاص گوش، بینی، گلو، سر و گردن ارجاع دهد.
درمان عدم تعادل سالمندی
برخی از مبتلایان به اختلال تعادل ممکن است قادر به تسکین کامل سرگیجه خود نبوده و نیاز داشته باشند برای مقابله با آن به راه‌های دیگری بیاندیشند. یک درمانگر توانبخشی وستیبولار می‌تواند به شما در تنظیم یک برنامه درمانی شخصی کمک کند.
اگر در تعادل خود مشکل دارید، درباره اینکه آیا رانندگی برای شما بی‌خطر است یا خیر و درباره راه‌هایی برای کاهش خطر افتادن در حین انجام فعالیت‌های روزمره، مانند راه رفتن، بالا و پایین رفتن از پله‌ها، استفاده از توالت یا ورزش کردن، با پزشک خود صحبت کنید. برای کاهش احتمال آسیب دیدن از سرگیجه، از راه رفتن در تاریکی خودداری نمایید. همچنین کفش‌های دارای پاشنه کوتاه یا مخصوص پیاده روی در فضای بیرون بپوشید. در صورت لزوم از عصا یا واکر استفاده کنید و شرایط محیطی خانه و محل کار خود را تغییر دهید؛ مانند افزودن نرده‌های کمک دستی.
اختلال در تعادل همچنین می‌تواند علائم مشکلات سلامتی دیگر مانند عفونت گوش، سکته مغزی یا اسکلروزیس چندگانه (MS) باشد. در برخی موارد می‌توانید با دریافت درمان‌های پزشکی برای بیماری خاصی که باعث عدم تعادل می‌شود، مشکلات مربوط به عدم تعادل را درمان کنید.
با پزشک خود صحبت کنید
قبل از آنکه سقوط یا افتادن را تجربه کنید، با پزشک خود صحبت کنید. اگر احساس عدم ثبات دارید یا نگران افتادن خود هستید، نگرانی‌های خود را با پزشک در میان گذاشته و آنها را بررسی کنید. تعادل شما می‌تواند توسط مشکلات گوش داخلی، فشار خون پایین و کم خونی تحت تاثیر قرار بگیرد. همچنین مانند سه مثال یاد شده ممکن است مشکلات جدی‌تری مانند بیماری پارکینسون نیز وجود داشته باشد. یک دلیل دیگر برای احساس عدم تعادل، آرتروز است که توانایی شما برای حرکت روان را محدود می‌کند. اغلب با درمان این بیماری‌ها، تعادل شما بهبود پیدا می‌کند.
برخی از چالش‌های مربوط به عدم تعادل می‌توانند از طریق تغییرات رژیم غذایی و سبک زندگی بهبود پیدا کنند. بیماری منییر مثال خوبی است. با خوردن نمک کمتر و کنار گذاشتن مصرف الکل و کافئین، می‌توانید علائمی مانند سرگیجه را کمتر کنید.
اگر فشار خون بالا در مشکلات مربوط به تعادل شما مشارکت دارد، کاهش مصرف سدیم برای شما اهمیت بسیاری دارد؛ همانطور که ورزش کردن و داشتن وزن سالم مهم است. اگر علت عدم تعادل، فشار خون است؛ مقدار زیادی آب بنوشید، به آرامی از جای خود بلند شوید و هنگام نشستن، چهار زانو ننشینید.
داروهای تجویزی
همچنان یکی دیگر از علت‌های عدم تعادل، داروهای تجویزی است؛ از جمله داروهایی که برای درمان بی‌خوابی، فشار خون بالا و اضطراب تجویز می‌شوند. اگر در حال مصرف داروهای مختلفی هستید، تعامل بین این داروها می‌تواند باعث بی‌ثباتی شود. درباره مصرف برخی داروهای بدون نسخه مانند آنتی هیستامین‌ها که می‌توانند باعث سرگیجه شوند، مشورت با پزشک را فراموش نکنید.
پزشکان داروهای زیر را به عنوان علت رایج عدم تعادل عنوان می‌کند:
• داروهای ضد افسردگی
• داروهای ضد تشنج (آنتی کونوولسانت)
• داروهای فشار خون بالا
• آرامبخش ها
• ترانکولایزرها
• انکسیولیتیک‌ها (ضد اضطراب ها)
• امینوگولیکوزیدها (نوعی آنتی بیوتیک)
• دیورتیک‌ها
• گشاد کننده عروق
• مسکن‌های ضد درد
• برخی از داروهای شیمی درمانی (داروهای ضد سرطان)
اگر به نظر می‌رسد داروها در ایجاد مشکلات مربوط به تعادل شما نقش دارند یا باعث عدم تعادل شما می‌شوند، از پزشک خود بخواهید در صورت امکان داروهای شما را تغییر دهد. اگر این امر میسر نیست، پرسید که آیا می‌توانید دوز مصرف دارو را کاهش دهید یا دارو را در زمان دیگری از روز مصرف کنید؟ به دقت به نحوه حرکت کردن خود پس از مصرف دارویی که تعادل شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد، توجه کنید. برخی از داروها تنها تا زمانی که در حال مصرف آنها هستید بر شما تاثیر می‌گذارند در حالی که برخی دیگر می‌توانند اثر دائمی داشته باشند.
مشکلات بینایی
حتما در نظر بگیرید که بینایی شما چطور است. مهم است که از عینک طبی یا لنزهای طبی مناسب استفاده کنید تا دید شما تا حد امکان واضح باشد. اگر نسخه جدیدی را دریافت می‌کنید، بیشتر به حالات بدن خود دقت کنید. این مسئله پس از عمل آب مروارید نیز صدق می‌کند.
ورزش
برخی از ورزش‌ها می‌توانند با حرکت دادن سر و بدن در جهت‌های خاص، به بهبود مشکلات تعادل شما کمک کنند. ورزش‌ها به طور خاص توسط یک متخصص (اغلب یک فیزیوتراپ) که سیستم تعادل بدن و ارتباط آن با سایر سیستم‌ها در بدن را درک می‌کند، تنظیم می‌شوند.
