سندرم تونل کارپال: علت ،علائم و رفع نشانگان مجرای مچ دست بدون جراحی

سندرم تونل کارپال یا نشانگان مجرای مچ دست (CTS) تأثیر منفی بر عملکرد دست دارد و ناشی از فشردگی عصب میانی در مچ دست است. این التهاب عصب میانی در مچ دست به دلیل انجام حرکات مداوم مانند تایپ بر روی صفحه کلید کامپیوتر، صحبت با تلفن، استفاده مداوم از تلفن همراه یا نواختن پیانو ایجاد می‌شود. این عارضه همچنین در هنرمندان حرفه‌ای مانند مجسمه‌سازان و نوازندگان سازهای موسیقی، و همچنین در هر شغلی که نیاز به انجام حرکات مداوم مچ دست داشته باشد (مانند استفاده از چکش بادی) رخ می‌دهد. تونل کارپال از استخوان‌ها، تاندون‌ها و رباط‌ها در اطراف عصب میانی تشکیل شده است. حس‌های مختلف در انگشت شست، سبابه و انگشت میانی و بخشی از انگشت چهارم و همچنین حرکت عضلات انگشت شست و دست توسط عصب میانی انجام می‌شود. بنابراین، مبتلایان به سندرم تونل کارپال با بی‌حسی، درد و ضعف در این قسمت‌ها روبرو می‌شوند.

دلایل شایع ایجاد سندرم تونل کارپال 

کوچک‌تر شدن تونل کارپال و فشردگی عصب میانی در اثر عوامل متعددی می‌تواند منجر به ایجاد سندرم تونل کارپال شود. این عوامل عبارتند از:

حرکات مداوم دست

اگرچه در گذشته تصور می‌شد که انجام فعالیت‌های مکرر مانند تایپ بر صفحه کلید در ایجاد سندرم تونل کارپال مؤثر است، تحقیقات نشان می‌دهند که این عامل، مهم‌ترین دلیل ایجاد این سندرم محسوب نمی‌شود. استفاده مداوم از ابزار سنگین یا ارتعاشی مانند چکش بادی می‌تواند احتمال ایجاد این عارضه را افزایش دهد. در اثر خم کردن مچ دست به طور مداوم، احتمال ایجاد سندرم تونل کارپال افزایش پیدا می‌کند.

وجود عارضه‌های مختلف 

برخی از عارضه‌ها مانند روماتیسم مفصلی، کم‌کاری تیروئید و دیابت می‌توانند باعث ایجاد سندرم تونل کارپال شوند. برای مثال احتمال فشردگی عصب در افراد مبتلا به دیابت یا اختلالات سوخت و ساز (که به بر اعصاب بدن تأثیر منفی می‌گذارند)، بیشتر می‌باشد. در نتیجه این افراد بیشتر در معرض ابتلا به سندرم تونل کارپال می‌باشند. این عارضه معمولاً در کودکان ایجاد نمی‌شود.

بارداری 

در صورت وجود ورم یا تجمع مایعات در بافت مچ دست در زمان بارداری احتمال بروز سندرم تونل کارپال وجود دارد. این عارضه معمولاً پس از زایمان بهبود پیدا می‌کند.

مشاغل مختلف 

بروز سندرم تونل کارپال در افرادی که به اموری مانند تمیزکاری، بسته‌بندی یا ساخت و تولید می‌پردازند شایع‌تر است. در واقع مشاغل نام‌برده میزان ایجاد این عارضه را نسبت به مشاغل اداری به میزان سه برابر افزایش می‌دهند.

تشخیص سندرم تونل کارپال 

در صورت بروز علائم به مدت طولانی بایستی به پزشک مراجعه شود. در ابتدا پزشک سابقه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند و از معاینه بدنی و آزمایش استفاده می‌کند. پزشک علائم ایجاد شده و میزان تأثیر این علائم بر زندگی روزمره را ارزیابی می‌کند. معاینه بدنی شامل بررسی حس‌ها، قدرت و واکنش‌های عضلانی می‌باشد.

در صورتی که درمان‌های غیر جراحی مانند مصرف دارو، استفاده از بریس و فیزیوتراپی تاثیری در بهبودی عارضه نداشته باشند، امکان دارد از جراحی استفاده شود. جهت تشخیص سندرم تونل کارپال از روش‌های زیر استفاده می‌شود :

• تصویربرداری با اشعه ایکس : جهت بررسی استخوان‌های مچ دست برای تشخیص هر گونه ناهنجاری که می‌تواند منجر به ایجاد سندرم تونل کارپال شود از تصویربرداری با اشعه ایکس استفاده می‌شود.
• الکترومیوگرافی (نوار عصب و عضله) / بررسی هدایت عصبی : این روش‌ها برای بررسی عملکرد اعصاب و عضله‌ها استفاده می‌شوند. الکترومیوگرافی و بررسی هدایت عصبی جهت ارزیابی سیگنال‌های الکتریکی در ریشه‌های عصبی، اعصاب محیطی و بافت عضلات به کار برده می‌شوند.

درمان سندرم تونل کارپال

درمان‌های شناخته شده و مؤثر برای کاهش درد و پیشگیری از حاد شدن وضعیت سندرم تونل کارپال شامل تراپی‌های زیر می‌باشد:

مصرف دارو

برای درمان سندرم تونل کارپال یا نشانگان مجرای مچ دست از داروهای زیر استفاده می‌شود:

• داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک : در برخی از مواقع مصرف دارو باعث کاهش ورم و درد ناشی از سندرم تونل کارپال می‌شود. برای مثال داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن و آسپیرین سبب تسکین کوتاه‌مدت درد می‌شوند، ولی عارضه را درمان نمی‌کنند.
• داروهای موضعی: استفاده از داروهای موضعی در افراد مبتلا به سندرم تونل کارپال در طول ساعات کاری به مقدار زیادی باعث کاهش درد می‌شود. پیش از مصرف این داروهای بایستی با پزشک مشورت شود.

استفاده از یخ در ناحیه مچ دست

قرار دادن مچ دست در یک ظرف محتوی آب و یخ برای مدت تقریباً 15 دقیقه (یک یا چند مرتبه در هر ساعت) در تسکین درد مؤثر است.

استفاده از اسپلینت یا بریس 

در نگه داشتن مچ دست در حالت مستقیم، فشردگی عصب میانی کاهش می‌یابد. علائم سندرم تونل کارپال معمولاً در شب بیشتر از طریقت می‌کنند. استفاده از اسپلینت می‌تواند در این حالت به تسکین علائم کمک کند. در صورت بروز مشکلات در طول فعالیت‌های روزمره در محیط کار، استفاده از بریس می‌تواند مفید باشد. با علائم سندرم تونل کارپال، استفاده از بریس بسیار موثر است، بیشترین بهبود علائم ممکن است چند هفته طول بکشد.

پزشک ممکن است به بیمار توصیه کند در شب از بریس استفاده کند، زیرا بسیاری از افراد در حالت خواب مچ دست خود را خم می‌کنند و این ممکن است باعث تشدید علائم سندرم تونل کارپال شود.

فیزیوتراپی 

متخصص فیزیوتراپی یا کاردرمانی جهت درمان سندرم تونل کارپال از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند.

در این روش‌ها تمارین ویژه‌ای برای کشش و تقویت عضلات دست و مچ دست به کار برده می‌شوند. همچنین نحوه ایجاد تغییر در انجام حرکات مداوم جهت کاهش فشار وارد بر مچ دست به فرد آموزش داده می‌شود. متخصص فیزیوتراپی با توجه علائم عارضه و وضعیت بیمار از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

• طب سوزنی: طب سوزنی روش کم‌تهاجمی و بسیار موثری در کاهش درد و بهبود سندرم تونل کارپال محسوب می‌شود. بر طبق تحقیقات انجام شده، این روش درمانی دارای فواید درمانی بسیاری برای مچ دست می‌باشد و با ایجاد تغییرات مثبتی در مغز باعث رفع علائم ناشی از این عارضه می‌شود.
• توان‌بخشی دست: تحقیقات نشان می‌دهند که توان‌بخشی و کاردرمانی تخصصی دست باعث کاهش علائم سندرم تونل کارپال می‌شوند.
• سونوگرافی: سونوگرافی با افزایش حرارت بافت مورد نظر در بدن باعث کاهش درد و بهبود عارضه می‌شود. نتایج به دست آمده از به کارگیری این روش درمانی متفاوت می‌باشند؛ ولی به طور کلی سونوگرافی در طول چند هفته باعث بهبود علائم ناشی از سندرم تونل کارپال می‌شود.

انجام تمارین ویژه مچ دست 

جهت کاهش درد ناشی از سندرم تونل کارپال از تمارین زیر استفاده می‌شود:

تمرین تکان دادن دست 

هر یک ساعت یک بار به مدت یک یا دو دقیقه دست‌های خود را (مشابه حرکت خشک کردن دست‌های مرطوب) تکان بدهید. انجام این حرکت از گرفتگی عضلات دست و فشردگی عصب میانی در طول روز جلوگیری می‌کند.

تمرین خم کردن مچ دست

جهت انجام این حرکت، دست خود را در حالت مستقیم روبروی خود قرار دهید به طوری که کف دست به سمت پایین باشد. سپس مچ دست را خم کنید به شکلی که انگشت‌ها به سمت پایین قرار بگیرند. به کمک دست دیگر، انگشت‌های دست خود را به آرامی به سمت بدن خود نزدیک کنید. این حالت را برای 30 ثانیه حفظ کنید. سپس دست خود را در حالت اولیه قرار دهید و مچ خود را به گونه‌ای خم کنید که این بار انگشت‌های دست به سمت بالا قرار بگیرند. به آرامی به کمک دست دیگر، انگشت‌های دست خود را به آرامی به سمت بدن خود نزدیک کنید. این حالت را برای مدت 30 ثانیه حفظ کنید. این حرکت را چند بار در روز (هر بار 10 مرتبه) انجام دهید.

باز و بسته کردن انگشتان دست 

این تمرین ساده را می‌توانید در هر وضعیتی انجام دهید. به این صورت که دست خود را در حالت مشت قرار دهید و سپس انگشتان را آزاد کره و به حالت مستقیم در بیاورید. این تمرین را جهت رفع هر گونه فشار در مچ دست به تعداد 10 مرتبه تکرار کنید.

انجام حرکات مخصوص یوگا جهت ایجاد کشش و تقویت عضلات و ایجاد تعادل در مفاصل و قسمت فوقانی بدن نیز در کاهش درد ناشی از سندرم تونل کارپال مؤثر هستند.

تغییر در نحوه انجام حرکات

معمولاً در اثر نگه داشتن مچ دست در یک حالت ثابت برای مدت طولانی، درد ناشی از سندرم تونل کارپال افزایش پیدا می‌کند. خم کردن مچ به سمت بالا یا پایین این درد را تشدید می‌کند. بنابر این بایستی دست خود را در یک حالت مستقیم قرار دهید. جهت تغییر در نحوه انجام حرکات روزانه موارد زیر را رعایت کنید :

• کاهش فشار وارد بر مچ : در صورت وارد آوردن فشار یا کشش در زمان تایپ یا نوشتن، فشار مورد نیاز جهت تایپ یا گرفتن قلم را کاهش دهید.
• استراحت بین فعالیت‌های مداوم : در زمان استفاده از دریل، نواختن ساز یا تایپ، هر 15 دقیقه یک بار فعالیت خود را متوقف کرده و انگشت‌های خود را حرکت دهید. جهت بهبود گردش خون در دست، مچ دست‌های خود را حرکت داده و با دست‌های خود حرکات کششی انجام دهید.
• اجتناب از چرخش بیش از حد مچ دست : از انجام فعالیت‌هایی که نیازمند چرخش بیش از حد مچ دست می‌باشند خودداری کنید. در حد امکان مچ دست خود را در حالت مستقیم قرار دهید.
• گرم نگه داشتن دست‌ها :گرم نگه داشتن دست‌ها باعث تسکین درد می‌شود. به این منظور می‌توانید از دستکش‌های مخصوص استفاده کنید و یا دست‌های خود را در آب گرم قرار دهید و مچ دست خود را به آرامی در آب حرکت دهید. این حرکت را چند بار در روز تکرار کنید.
• خودداری از وارد آوردن فشار بیش از حد نیاز : در زمان تایپ، از وارد آوردن فشار زیاد با انگشتان خود بر روی صفحه کلید و یا از محکم نگه داشتن ابزار مورد نیاز در طول خودداری کنید.
• بالا نگه داشتن دست‌ها در هر زمان ممکن : این روش خصوصاً در زمانی که شکستگی، بارداری یا تجمع مایعات باعث ایجاد سندرم تونل کارپال شده‌اند، مؤثر می‌باشد.
• رعایت وضعیت بدنی مناسب : شانه‌های خود را به جلو خم نکنید؛ چرا که این کار باعث وارد شدن فشار بر اعصاب گردن شده و می‌تواند به مرور زمان بر روی مچ دست تأثیر منفی داشته باشد.

تزریق استروئید

امکان دارد پزشک جهت تسکین درد ناشی از سندرم تونل کارپال از کورتیکو استروئید و تزریق کورتیزون استفاده کند. در برخی از موارد تزریق به کمک سونوگرافی انجام می‌شود. کورتیکو استروئید باعث کاهش ورم و التهاب و همچنین بهبود فشار وارد بر عصب میانی می‌شود.

جراحی 

پزشک با استفاده از جراحی معمولاً رباط اطراف مچ دست را جهت کاهش فشار وارد بر عصب میانی قطع می‌کند. جراحی با استفاده از بی‌حسی منطقه‌ای یا موضعی انجام می‌شود و نیازی به بستری شدن در بیمارستان نمی‌باشد. در بسیاری از افراد، جراحی در هر دو دست انجام می‌شود.

در جراحی برای قطع رباط به منظور کاهش فشار وارد بر عصب از دو روش استفاده می‌شود:

• جراحی باز جهت آزاد سازی تونل کارپال: این روش جراحی برای رفع سندرم تونل کارپال استفاده می‌شود. جراح برشی به اندازه دو اینچ در مچ دست ایجاد می‌کند و رباط کارپال را جهت بزرگ کردن تونل کارپال قطع می‌کند. این روش به صورت سرپایی و معمولاً با استفاده از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود.
• جراحی آندوسکوپی: در این روش پس از جراحی درد کمتری ایجاد شده و بهبود نیز سریع‌تر انجام می‌شود. البته امکان دارد در روش جراحی آندوسکوپی عوارض بیشتری ایجاد شوند و احتمال دارد به انجام جراحی مجدد نیاز باشد. در این روش جراح یک یا دو برش در حدود نیم اینچ در کف و مچ دست ایجاد می‌کند. سپس جهت مشاهده و بررسی رباط، عصب و تاندون‌ها یک دوربین مخصوص که به یک لوله متصل است وارد برش ایجاد شده می‌شود و رباط کارپال قطع می‌شود.

بهبود پس از جراحی 

پس از جراحی دست بیمار پانسمان می‌شود. امکان دارد جهت انجام فعالیت‌های مختلف در منزل، بیمار به کمک نیاز داشته باشد؛ چرا که در زمان بهبود بایستی از دست به‌ طور کامل مراقبت و محافظت شود. جهت افزایش سرعت بهبودی باید از مرطوب شدن پوست و بخیه‌ها جلوگیری شود. بخیه‌ها در حدود دو هفته پس از جراحی برداشته می‌شوند. معمولاً درد و بی‌حسی پس از جراحی سریع بهبود پیدا می‌کنند. احساس درد به هنگام لمس پس از جراحی طبیعی می‌باشد و امکان دارد برای چندین ماه ادامه داشته باشد.

به ندرت امکان دارد در کمتر از پنج درصد از افراد، علائم  پس از جراحی تونل کارپال دوباره ایجاد شوند. تغییر  در نحوه انجام حرکات مداوم، نظارت بر تعداد انجام این حرکات و همچنین تغییر در مدت زمان صرف شده جهت استراحت بین فعالیت‌ها و حرکات مداوم در جلوگیری از آسیب‌دیدگی مجدد مؤثر می‌باشند.