سندرم خستگی مزمن چیست؟چه علتی دارد و برای درمان چه باید کرد؟

سندرم خستگی مزمن یک بیماری است که با خستگی عمیق، خواب نا آرام و تشدید علائم پس از فعالیت فیزیکی همراه است. علت دقیق این بیماری هنوز مشخص نیست، اما برخی به عقیده دارند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی باعث بروز آن می‌شود. تشخیص این بیماری بر اساس علائم و حذف سایر علل صورت می‌گیرد، زیرا هیچ آزمایش ساده‌ای برای تشخیص مستقیم آن وجود ندارد.

هدف درمان سندرم خستگی مزمن، اصلاح سبک زندگی فرد و کاهش علائم با استفاده از داروها و روش‌های درمانی است. این بیماری همچنین با نام‌های دیگری مانند انسفالومیلیت میالژیک، سندرم خستگی مزمن/انسفالومیلیت میالژیک (ME/CFS) یا بیماری عدم تحمل فعالیت سیستمیک (SEID) شناخته می‌شود.

دلایل ایجاد کننده سندرم خستگی مزمن 

سندرم خستگی مزمن یا CFS یکی از اختلالاتی است که هیچ دلیل مشخصی در ارتباط با آن وجود ندارد و از این رو، این امر درمان بیماری را دشوار می‌کند. همراه با ویروس‌ها و عفونت‌هایی که می‌توانند باعث نقص سیستم ایمنی شوند، دلایل دیگری مانند افت فشار خون و مشکلات هورمونی نیز وجود دارد که ممکن است در بروز این مشکل نقش داشته باشند.

عفونت 

عفونت‌ها معمولاً با سندرم خستگی مزمن همراه هستند. عفونت ویروس اپشتین بار، عفونت ویروس هرپس 6 انسانی، کاندیدا آلبیکانس، کوکسیلا بورنتی، بورناویروس، ویروس ریور راس و البته ویروس‌های یکپارچه انسان مانند HIV و AIDS شایع ترین عفونت‌هایی هستند که از دلایل خستگی مزمن در نظر گرفته می‌شوند.

اختلالات و آلرژی‌های سیستم ایمنی 

اختلالات سیستم ایمنی بدن و عفونت‌ها و آلرژی‌های فرصت طلب اغلب از دلایل سندرم خستگی مزمن در نظر گرفته می‌شوند.

محور هیپوتالاموس-هیپوفیز آدرنال (HPA) و علل هورمونی 

فعالیت محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال باعث آزاد شدن چند هورمون مانند کورتیزول، هورمون آزاد کننده کورتیکوتروفین (CRH) می‌شود. این هورمون‌ها تأثیر قابل توجهی در وضعیت خستگی دارند.

علائم و نشانه‌های سندرم خستگی مزمن 

از بیماری به بیمار دیگر، شدت سندرم خستگی مزمن متفاوت است. رد سایر علل، سندرم خستگی مزمن یا CFS با یک علامت رایج خستگی شدید که به اندازه کافی جدی است و باعث تداخل در فعالیت‌های روزمره فرد می‌شود، وجود دارد. این امر باید حداقل برای شش ماه ادامه داشته باشد و با استراحت در رختخواب، نباید درمان شود. با این حال، علائم دیگر شامل:

• احساس خسته بودن حتی بعد از خواب
• گلودرد مکرر، تپش قلب
• درد عضلانی و سردرد، کشیدگی و احساس سوزن سوزن شدن در عضلات نیز از علائم سندرم خستگی مزمن است
• از دست دادن حافظه یا تمرکز
• درد چند مفصلی بدون هیچ گونه تورم یا قرمزی
• گره‌های لنفاوی حساس در گردن و زیر بغل
• بعد از یک فعالیت بدنی، ممکن است به مدت 24 ساعت در حالت کشش احساس ناراحتی کنید
• احساس سرگیجه با فشار خون پایین نیز می‌تواند از علائم سندرم خستگی مزمن باشد
• تعریق و سردی دست و پا
• اجابت مزاج تحریک پذیر
• آلرژی و حساسیت‌ها
• تغییر وزن مشخص و قابل تشخیص

عوامل خطر سندرم خستگی مزمن

عوامل مختلفی وجود دارند که نشان دهنده این است که برخی افراد در مقایسه با سایر افراد جامعه، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به سندرم خستگی مزمن قرار دارند. به نظر می‌رسد که این وضعیت به طور خاص برای زنان تأثیرگذارتر است، اما این مسئله ممکن است به دلیل احتمال بالاتری باشد که زنان علائم خود را به پزشک خود گزارش می‌دهند.

سن نیز یک عامل مهم است. اگرچه سندرم خستگی مزمن در هر سنی ممکن است رخ دهد، اکثریت زیادی از افراد مبتلا به این بیماری، جوانان تا افراد میانسال هستند. تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که افرادی که سبک زندگی کم تحرکی دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به سندرم خستگی مزمن قرار می‌گیرند.

تشخیص سندرم خستگی مزمن 

با توجه به عدم وجود آزمایش آزمایشگاهی قطعی برای غربالگری سندرم خستگی مزمن، تشخیص این اختلال یا شرایط بسیار دشوار است. به نظر می‌رسد بیش از 80٪ افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن تشخیص داده نمی‌شوند. اگر شما به سندرم خستگی مزمن مبتلا هستید، ممکن است علائم خاصی که بیشتر بیماری‌ها با آن در ارتباط هستند را نداشته باشید و به دلیل اینکه حتی بیمار به نظر نمی‌رسد، تشخیص سندرم خستگی مزمن بسیار دشوار است.

اگر شما بیش از شش ماه علائم مذکور و خستگی شدید دارید، بسیار ممکن است که مبتلا به سندرم خستگی مزمن باشید. با این حال، مهم است که اطمینان حاصل شود که خستگی شما با استراحت در رختخواب برطرف نمی‌شود و با بیماری دیگری همراه نیست.

در تشخیص سندرم خستگی مزمن، ممکن است علائم این اختلال را به عنوان علائم بیماری‌های دیگر تشخیص داد. بنابراین، بسیار مهم است که مطمئن شوید سندرم خستگی مزمن را با بیماری‌هایی مانند موارد زیر اشتباه نگیرید.

• مونونوکلئوز
• مولتیپل اسکلروزیس
• بیماری لایم
• فیبرومیالژیا
• لوپوس
• کم کاری تیروئید.

درمان سندرم خستگی مزمن

بسته به علائم، درمان متفاوت است:

داروهایی برای درمان سندرم خستگی مزمن

اولین روش درمان سندرم خستگی مزمن حمایت از سلامتی با تلاش برای از بین بردن علائم با داروها است. با این حال، با گذشت زمان، علائم ممکن است متفاوت باشد. برای از بین بردن درد از بدن، پزشک ممکن است چند مسکن درد را پیشنهاد کند و برای یک خواب آرام شبانه، یک کمک خواب به شما ارائه می‌شود.

درمان رفتاری شناختی 

درمان رفتاری شناختی (CBT) یک درمان روانشناختی کوتاه مدت است که برای رسیدگی به شرایط روانی و فیزیولوژیکی استفاده می‌شود. هدف آن اصلاح افکار و اقدامات برای کمک به شما در یافتن رویکردهای سالم به مسائل و از بین بردن عادت‌های بدی است که ممکن است باعث بدتر شدن علائم شما شوند. شما یاد می‌گیرید که افکار خود را نسبت به بعضی چیزها و همچنین رفتارهای خود را نسبت به آن‌ها تغییر دهید.

به عنوان مثال، ممکن است پزشک شما ورزش درمانی درجه بندی شده را توصیه کند، اما ممکن است ترس از فعال شدن را به دلیل سابقه بیماری پس از ورزش داشته باشید. هدف از درمان این است که این ترس و استرس را کاهش دهید.

درمان رفتاری شناختی بحث برانگیز است زیرا برخی از پزشکان استفاده از آن را به عنوان یک درمان خط مقدم ترجیح می‌دهند، در حالی که دیگران معتقدند که این درمان به عنوان یک درمان مکمل مناسب تر است. و اگرچه شواهدی وجود دارد که اثر آن را در درمان سندرم خستگی مزمن نشان می‌دهد، اما برخی از بیماران معتقدند که این روش می‌تواند مضر باشد.

مشاوره و حمایت عاطفی 

شما ممکن است با کمک مشاوره روانشناسی برای رفع احساسات و استرس ناشی از داشتن یک بیماری مزمن که تأثیر زیادی بر سبک زندگی شما دارد، از مزایای آن بهره مند شوید. علاوه بر مراجعه به یک درمانگر، حضور در یک گروه پشتیبانی را نیز مفید می‌دانیم.

طب مکمل (CAM) 

بیشتر روش‌های درمانی مکمل یا جایگزین برای سندرم خستگی مزمن به خوبی تحقیق نشده است. برخی از افراد موفقیت را با استفاده از این روش‌ها گزارش می‌دهند، در حالی که دیگران این کار را نمی‌کنند. این روش‌های درمانی عبارتند از:

• طب سوزنی: اشکال مختلف طب سوزنی ممکن است به برخی از افراد مبتلا در مدیریت درد کمک کند. مردم همچنین از این روش برای کاهش خستگی و افزایش انرژی استفاده می‌کنند.
• ماساژ و سایر کارهای بدنی: ماساژ آرام ممکن است به آرامش، کاهش اضطراب و بهبود خواب کمک کند.
• هیپنوتیزم درمانی و بازخورد زیستی: این روش‌های درمانی ممکن است در جهت دستیابی به آرامش و کاهش استرس باشد.

مکمل‌ها 

پزشک شما ممکن است یک مکمل غذایی برای رفع کمبود و علائم مربوط به آن توصیه کند، اما شواهد اندکی وجود دارد که مکمل‌ها به کاهش علائم سندرم خستگی مزمن کمک کنند.

قبل از شروع یک رژیم مکمل، حتماً با پزشک خود صحبت کنید تا مطمئن شوید گزینه‌های مورد علاقه شما برای شما بی خطر است.

داروساز شما یک منبع عالی برای تشخیص تعاملات منفی احتمالی بین مکمل‌ها و داروهای شما است. بخاطر داشته باشید که فقط به دلیل طبیعی بودن محصول ، ایمن بودن آن را تضمین نمی‌کند.

هنگامی که مکمل‌ها را در نظر می‌گیرید، به این فکر کنید که چه علائمی بیشتر روی شما تأثیر می‌گذارد و سپس به دنبال علائمی باشید که به رفع آن علائم خاص کمک می‌کنند.

تغییر سبک زندگی

ایجاد تغییراتی در سبک زندگی ممکن است بر احساس شما تأثیر به سزایی بگذارد و میزان آن می‌تواند به شدت بیماری شما و این که چگونه فعالیت‌های روزانه شما علائم شما را تشدید می‌کند، بستگی داشته باشد. در حالی که بعضی از افراد ممکن است فقط با ایجاد تغییر در نحوه غذا خوردن، منفعت فوق العاده ای ببینند، اما دیگران ممکن است تغییرات گسترده تری مانند تغییر شغل را ضروری بدانند.

فعالیت‌های قدم زدن 

فشار آوردن به خود در روزهای خوب می‌تواند منجر به خرابی در چند روز آینده شود که به “چرخه فشار تصادف” معروف است. یادگیری سرعت بخشیدن به فعالیت‌های شما ممکن است به شما کمک کند تا از این کار جلوگیری کنید.

ابتدا بدن خود را بشناسید و یک دفترچه یادداشت یا علائم ثبت کنید تا بدانید که چه مقدار از فعالیت بدنی یا روانی را می‌توانید تحمل کنید، کدام یک از آن‌ها بیشترین تأثیر را دارند و هرگونه علائم هشدار دهنده اولیه که به مرز خود نزدیک می‌شوید را بنویسید. دوره‌های فعالیت خود را کوتاه کنید و استراحت‌های برنامه ریزی شده را انجام دهید. برنامه‌های معمول را تعیین کنید تا فعالیت‌های مهم شما انجام شود اما در یک روز زیاد کار نکنید. انواع کارهایی را که انجام می‌دهید تغییر دهید تا به طور متناوب نشستن و ایستادن، کارهای بدنی و کارهای ذهنی را تغییر دهید. همچنین به دنبال روش‌هایی برای اصلاح وظایف مانند نشستن هنگام کار در آشپزخانه باشید.

ورزش

ورزش به ویژه برای افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن دشوار است، زیرا حتی مقدار کمی از ورزش می‌تواند منجر به کسالت پس از ورزش شود. هدف از انجام تمرین درمانی (GET) در جهت کاهش و بهبود علائم و سلامت کلی است و مبتنی بر شروع با سطح پایین ورزش و به تدریج افزایش مقدار و شدت این تمرینات است. اگر متوجه شدید که ورزش کردن را نمی‌توانید تحمل کنید، ممکن است بخواهید فعالیت‌هایی با تأثیر کم مانند پیاده روی، یوگا، تای چی یا پیلاتس را امتحان کنید.

بهبود عادات خواب 

خواب تازه و بی نظمی خواب برخی از علائم بارز سندرم خستگی مزمن است. می‌توانید محیط خواب خود را با استفاده از موارد زیر بهبود بخشید:

• تنظیم یک زمان منظم برای خواب و بیدار شدن
• برنامه ریزی یک دوره فعالیت آرام قبل از خواب، پرهیز از ورزش یا فعالیت‌های تحریک کننده ذهنی
• از بعد از ظهر به بعد، از مصرف کافئین خودداری کنید، و الکل و وعده‌های غذایی بزرگ را در عصر محدود کنید
• فقط از اتاق خواب خود برای خواب استفاده کنید. ممنوع کردن کامپیوتر، تلویزیون و تلفن در اتاق خواب می‌تواند قدم مهمی برای افزایش آرامش شما باشد
• نگه داشتن چرت در کل بیش از 30 دقیقه در طول روز
• تبدیل اتاق خواب خود به مکانی آرام، ساکت، تاریک و دلنشین (از نظر دما)

تنفس و ذهن آگاهی 

ممکن است خیلی ساده به نظر برسد، اما تنفس عمیق ممکن است به رفع اضطراب ناشی از این بیماری کمک کند. بسیاری از افراد نفس‌های کوتاه و کم عمق می‌کشند، که می‌تواند باعث پاسخ “جنگ یا گریز” در سیستم عصبی خودمختار (ANS) شما شود. هنگامی که آگاهانه تنفس خود را کاهش می‌دهید، می‌تواند نتیجه عکس داشته باشد، به بدن و ذهن شما اجازه می‌دهد تا آرام شود.

ذهن آگاهی عملی است که می‌تواند به شما کمک کند افکار، احساسات ذهنی و احساسات جسمی خود را به روشی غیر قضاوتی تحت کنترل داشته باشید.

رژیم غذایی 

غالباً، صرفاً سالم غذا خوردن می‌تواند تفاوت چشمگیری ایجاد کند. اگر به کمک نیاز دارید، ممکن است بخواهید با پزشک خود صحبت کنید و برای یک متخصص تغذیه معرفی شوید. هیچ مدرک محکمی مبنی بر اینکه رژیم های غذایی برای همه افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن مفید است وجود ندارد ، اما مقامات بهداشتی می‌گویند باید از رژیم های غذایی حذفی اجتناب شود. با این اوصاف، برخی از افراد مبتلا به این بیماری وقتی بر برخی غذاها تأکید می‌کنند، احساس بهتری پیدا می‌کنند.

یک ژورنال علائم شامل نکاتی در مورد آنچه می‌خورید می‌تواند به شما کمک کند غذاهایی را که برای شما مشکل ساز یا مخصوصاً مفید هستند شناسایی کنید.

گرمایش و سرمایش 

برخی از افراد مبتلا به سندرم خستگی مزمن حساسیت به دما را تجربه می‌کنند و تمایل به گرم شدن بیش از حد دارند و در خنک سازی مشکل دارند. محصولات خنک کننده و همچنین محصولات گرمایشی زیادی در دسترس است. می‌توانید حمامی گرم یا خنک بگیرید یا فقط پاهایتان را خیس کنید. نمک‌های اپسوم که به آب حمام اضافه می‌شوند یک داروی سنتی است که توسط بسیاری استفاده می‌شود.

گرما گزینه مناسبی برای شل شدن عضلات تنگ است، خصوصاً برای افرادی که مرتباً سرد هستند و ممکن است گرم شدن آن‌ها سخت باشد. می‌توانید از پد گرمایشی، بطری آب گرم، کیسه برنج یا جوراب یا دمپایی گرم شده استفاده کنید.