شکستگی لگن (فیزیوتراپی و توانبخشی قبل و بعد جراحی شکستگی استخوان)

شکستگی لگن یکی از آسیب ‌دیدگی‌های بسیار شایع است که عمدتا برای افراد سالخورده پیش می‌آید. شکستگی لگن باعث احساس درد شدید در مفاصل و استخوان­های اطراف لگن و پا می­شود که معمولاً این درد در قسمت فوقانی ران یا در کشاله ران شدیدتر است. اگر کسی دچار شکستگی لگن یا مفصل ران شده باشد قادر به حرکت دادن لگن، ایستادن یا راه رفتن نیست. پایی که در سمت آسیب‌ دیده لگن قرار دارد اغلب کوتاه‌تر به نظر رسیده و در مقایسه با پای دیگر به سمت بیرون چرخیده است. همچنین ممکن است فرد دچار احساس سرگیجه شود، که این سرگیجه یا به دلیل همین درد است و یا به این دلیل است که شکستگی استخوان ممکن است باعث خونریزی داخلی شده باشد که این می‌تواند باعث افت فشار خون شود.

تقریباً برای درمان تمام شکستگی‌های لگن لازم است جراحی انجام شود. بیماران باید خیلی زود بعد از عمل جراحی فیزیوتراپی را شروع کنند. هرچه بیمار زودتر فیزیوتراپی را شروع کند، زودتر می‌تواند دوباره راه برود. خطر ابتلا به زخم معده یا اثنی عشر و عوارض ریوی ناشی از جراحی در بیمارانی که پس از جراحی زودتر شروع به راه رفتن ‌می‌کنند کمتر است. علاوه بر این، فیزیوتراپی زودهنگام به جلوگیری از آتروفی عضلات و صدمات ثانویه‌ای که ممکن است برای جبران آسیب‌ دیدگی لگن، سایر اعضای بدن را درگیر کند کمک می‌کند. مداخلات زودهنگام فیزیوتراپی همچنین باعث بهبود دامنه حرکتی، بازگشت سریعتر به عملکرد‌های پایه‌ و کیفیت کلی وضعیت بیماران خواهد شد.

علل شکستگی لگن

---

در بیشتر افراد مسن شکستگی لگن در اثر زمین خوردن و معمولاً وقتی از حالت ایستاده‌ زمین می‌خورند، اتفاق می‌افتد. علت اصلي شكستگي لگن، نازك شدن استخوان‌ها (پوكي استخوان) است. کسانی که به پوکی استخوان مبتلا هستند، بیشتر احتمال دارد هنگام زمین خوردن دچار شکستگی لگن بشوند. پوکی استخوان به این معنی است که تراکم استخوان‌ها کم شده و استخوان‌ها شکننده‌تر هستند، به همین دلیل برای شکستن آنها نیروی کمتری لازم است.

دلایل زیادی برای زمین خوردن یک فرد مسن وجود دارد. مثلا ممکن است صرفا فرش سر باشد و آن‌ها روی آن بلغزند و زمین بخورند. با این وجود، گاهی اوقات ممکن است یک دلیل پزشکی یا بیماری باعث زمین خوردن شده باشد، از جمله پایین بودن فشار خون، آریتمی ضربان قلب یا ضعف کردن. پزشکان معمولاً سعی می‌کنند علتی که باعث زمین خوردن کسانی که دچار شکستگی لگن شده‌اند را بررسی کنند. چرا که ممکن است فرد به یک بیماری زمینه‌ای مبتلا باشد که به درمان نیاز داشته باشد.

افراد جوان هم ممکن است دچار شکستگی لگن شوند. اما در جوان‌ها این مورد بیشتر به دلیل صدمات ناشی از تصادفات اتومبیل یا سقوط از ارتفاع زیاد ایجاد می‌شود. از آنجا که استخوان‌های افراد جوان متراکم‌تر است شکسته شدن استخوانی به بزرگی استخوان لگن، به نیروی بیشتری نیاز است.

علائم و نشانه‌ها

---

در صورت داشتن یک و یا چندی از علائم زیر به پزشک متخصص مراجعه کنید. تشخیص زودهنگام شکستگی لگن می­تواند از شدت آسیب و ایجاد عوارض در ناحیه­ی لگن و سیستم حرکتی بدن پیشگیری کند.

• بروز درد بسیار زیاد به طور ناگهانی در ناحیه لگن.
• بروز درد هنگام راه رفتن یا اصلاً فرد نمی‌تواند راه برود و معمولاً سعی می‌کند وزن خود را روی سمتی که دچار آسیب دیدگی شده نیاندازد.
• بعضی اوقات ممکن است پایی که در سمتی که لگن دچار شکستگی شده قرار دارد نسبت به پای دیگر کوتاه‌تر از به نظر رسیده و به سمت خارج چرخیده باشد .
• گاهی ممکن است ناحیه لگن دچار کبودی شود، گرچه این معمولا اتفاق نمی‌افتد چرا که محل شکستگی به پوست نزدیک نیست.
• گاهی اوقات تشخیص شکستگی لگن دشوار است زیرا بیمار دچار زمین خوردگی نشده و فقط ممکن است در ناحیه زانو، لگن یا کشاله ران خود درد داشته باشد.
• درد ممکن است ثابت باشد و گاهی در هنگام استراحت نیز فرد درد داشته باشد.
• فشار رو به پایین روی کناره ران در نزدیکی استخوان لگن باعث درد می‌شود.
• دور کردن پا از بدن باعث افزایش درد می‌شود.

تشخیص

---

موارد زیر از روش‌­های تشیخص شکستگی لگن می­باشد :

• یک معاینه درست و خوب که شامل بررسی نحوه قرار گرفتن لگن نسبت به ستون فقرات، لمس و بررسی نواحی اطراف محل آسیب‌دیدگی، بررسی میزان حرکت مفصل ران و قدرت لگن است.
• انجام آزمایشات تصویربرداری برای مشاهده محل شکستگی لگن ضروری است. معمولاً پزشکان برای تعیین محل آسیب دیدگی، دو عکس اشعه ایکس از دو نمای مختلف و یا سی تی اسکن یا ام آر آی تجویز می‌کنند. شکستگی ممکن است در نواحی مختلفی از استخوان لگن روی داده باشد.
• در صورتی که نیاز به جراحی باشد لازم است برای بررسی وضعیت سلامتی بیمار، بعضی آزمایشات خون یا ادرار مانند آزمایش CBC، الکترولیت، آنالیز ادرار، PTT و ABG انجام شوند.
• قبل از جراحی برای بررسی عملکرد قلب لازم است از قفسه سینه اکوکاردیوگرافی و تصویربرداری با اشعه ایکس انجام شود.

بهترین درمان برای شکستگی استخوان لگن 

---

تسکین درد ناشی از آسیب‌دیدگی اهمیت زیادی دارد، چرا که این درد ممکن است در افراد مسن منجر به هذیان (گیجی، افکارپریشان یا  پریشان‌گویی) بشود. اکثر شکستگی‌های لگن به جراحی نیاز دارند، بنابراین مشاوره با یک جراح ارتوپد بسیار مهم است. قبل از عمل حتما باید درمان با آنتی بیوتیک شروع شود. اگر زخم خیلی آلوده باشد یا بتوان استخوان شکسته را دید، لازم است یک آنتی بیوتیک ثانویه هم مصرف شود. جراحی باید طی 24 ساعت پس از آسیب‌دیدگی انجام شود، چرا که به تأخیر انداختن جراحی تا 48 ساعت خطر عوارض را دو چندان می‌کند.

فیزیوتراپی زودهنگام پس از جراحی اهمیت زیادی دارد زیرا بیمارانی که زودتر بتوانند راه بروند کمتر احتمال دارد به زخم معده و اثنی عشر و عوارض ریوی پس از عمل جراحی مبتلا شوند.

در چه صورت جراحی برای شکستگی لگن لازم است؟

---

شکستگی ممکن است در قسمت­های مختلفی از استخوان لگن رخ دهد. به همین خاطر شیوه­ی درمان و انتخاب نوع جراحی تغییر می­کند.

شکستگی داخل مفصلی لگن

شکستگی‌های داخل مفصلی لگن شامل موارد زیر است:

شکستگی‌ بدون جابجایی

معمولاً اگر شخصی دچار شکستگی داخل مفصلی بدون جابجایی شده باشد، برای اتصال و کنار هم نگه داشتن قطعات استخوان شکسته لگن جراحی برای فرد انجام خواهد شد. این جراحی با عنوان جراحی تثبیت داخلی شناخته می‌شود. از وسایل مختلفی از جمله پیچ، میخ، میله و صفحات فلزی می‌توان برای ثابت کردن قطعات استخوان استفاده کرد. جراحی تثبیت داخلی باعث می‌شود که استخوان شکسته لگن سریعتر بهبود یافته و معمولاً بیمار زودتر می‌تواند مجددا حرکت کند.

گاهی اوقات، شکستگی‌های داخل مفصلی بدون جابجایی را با روش‌های محافظه‌کارانه درمان می‌کنند. این بدان معناست که هیچ جراحی انجام نشده و استخوان لگن را به حال خود رها می‌کنند تا خود به خود به طور طبیعی بهبود یابد. با این حال، در این شرایط بیمار باید مدت بیشتری در بیمارستان بستری بماند و این خطر وجود دارد که قطعات استخوان به نحوی حرکت کنند که شکستگی لگن جابجا شود. درمان‌های محافظه کارانه معمولاً برای افرادی در نظر گرفته می‌شود  که مشکلات و بیماری‌های اساسی و یا بنیه بدنی بسیار ضعیفی دارند و نمی‌توانند جراحی را تحمل کنند.

شکستگی‌ با جابجایی قطعات استخوان

اگر شخصی دچار شکستگی درون مفصلی لگن شده باشد و قطعات استخوان نیز جا به جا شده باشند، برای درمان قطعات استخوان را مجدداً سرجای خود قرار می‌دهند. این کار ممکن است طی یک جراحی بتثبیت داخلی، چنان که در بالا توضیح داده شد، انجام شود. با این حال، بهترین درمان برای این نوع شکستگی، جراحی تعویض لگن است. عمل تعویض مفصل لگن با عنوان آرتروپلاستی لگن هم شناخته می‌شود.

شکستگی خارج مفصلی لگن

برای درمان شکستگی‎های خارج مفصلی لگن لازم است جراحی انجام شود. طی این جراحی برای نگه داشتن قطعات استخوان معمولا پیچ مخصوصی به نام پیچ دینامیک لگن (یا پیچ نگاه‌دارنده کشویی) در محل شکستگی نصب می‌شود. گاهی به جای این پیچ از میخ مخصوصی به نام میخ درون استخوانی استفاده می‌شود.

فیزیوتراپی قبل و بعد از جراحی

---

پزشک معالج برای بیمار مشخص می‌کند که چه زمانی به فیزیوتراپی مراجعه کند که تاثیر بیشتری در بهبود او داشته باشد. متخصص فیزیوتراپی برای بازگرداندن عملکرد و کمک به ازسرگیری فعالیت‌های زندگی روزمره، برای هر بیمار یک برنامه درمانی خاص طراحی خواهد کرد. فیزیوتراپی با تاثیرات مثبتی که در موارد زیر  دارد به بهبود بیماران کمک می‌کند:

• کاهش درد
• بهبود حرکت در پاها، لگن و ستون فقرات و لگن
• تقویت عضلات
• بهبود تعادل فرد در حالت ایستاده و بهبود توانایی راه رفتن
• بازگرداندن بیمار به سطح فعالیتی که قبل از شکستگی داشته که این ممکن است شامل توانایی از سرگیری ورزش‌هایی مانند تنیس، گلف، یا دوچرخه سواری برای افرادی که فعالیت‌های بدنی و ورزشی داشته‌اند ‌هم بشود.

برنامه درمانی که به شکل خاص بر اساس شرایط و اهداف درمانی هر بیمار طراحی شده به او کمک می‌کند تا فعالیت‌های معمول خود را از سربگیرد و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

استفاده از وسایل کمک پزشکی

بعد از درمان شکستگی لگن فیزیوتراپیست ممکن است استفاده از یک وسیله کمک پزشکی مانند واکر یا عصا را برای بیمار تجویز کرده و نحوه استفاده از آن را به او آموزش دهد. در بسیاری از موارد شکستگی استخوان ران، بیماران نباید فشار وزنشان را روی پای شکسته قرار دهند تا استخوان بتواند بهبود پیدا کند. البته ممکن است برخی از افراد مجاز باشند کمی وزنشان را روی پای شکسته خود قرار دهند. روند و شرایط بهبودی در هر شخص متفاوت است. افراد مسن و افرادی که مشکلات و بیماری‌های دیگری داشته باشند در ابتدا ممکن است نیاز به استفاده از ویلچر داشته باشند.

درمان‌های دستی

متخصص فیزیوتراپی قبل و بعد از جراحی لگن برای بیماران درمان‌های دستی انجام می‌دهد تا به آرامی بتوانند مجددا شروع به حرکت کنند. به عنوان مثال ممکن است یک فیزیوتراپیست برای بیماران تمریناتی ملایمی انجام دهد (مانند حرکات پا) که خودشان نمی‌توانند انجام دهند.

تمرینات استقامتی

فیزیوتراپی همچنین برای بازیابی قدرت و توانایی‌های حرکتی، یک برنامه ورزشی خاص برای بیمار طراحی می‌کند. در طول جلسات فیزیوتراپی بیماران تمرینات خود را انجام داده و نحوه انجام آن‌ها را یاد می‌گیرند تا در صورت لزوم در خانه نیز تمرینات را ادامه دهند. فیزیوتراپیست با پیشرفت روند بهبودی در بیماران برنامه ورزشی را تغییر داده و تنظیم می‌کند.

بازگشت به فعالیت‌های معمول

 فیزیوتراپیست به بیماران کمک می‌کند تا درباره اهداف بهبودی خود بعد از شکستگی لگن تصمیم‌گیری کنند، از جمله از سرگیری کار و فعالیت‌های ورزشی. آنها برنامه درمانی هر بیمار را طوری طراحی می‌کنند که بیماران بتوانند  به ایمن‌ترین، سریعترین و موثرترین روش ممکن به اهداف خود برسند. بدین منظور فیزیوتراپیست از تجهیزات مختلف، روش‌های دستی، تمرینات ورزشی و تمریناتی که برای توانایی بازگشت فرد به کار طراحی شده استفاده خواهد کرد. اگر بیمار بخواهد به فعالیت ورزشی خاصی برگردد، فیزیوتراپیست با تکنیک‌ها و تمرینات خاص ورزشی با او کار می‌کند تا بیمار را در رسیدن به اهداف خود یاری کند.

جلوگیری از آسیب‌دیدگی‌ مجدد در آینده

 فیزیوتراپیست یک برنامه تمرینی خانگی برای تقویت و کشش عضلات اطراف لگن و مفصل ران، ساق پا و عضلات هسته برای پیشگیری از مشکلات آینده برای بیمار طراحی می‌کند. این تمرینات ممکن است شامل تمریناتی باشند که به استقامت و انعطاف‌پذیری عضلات کمک می‌کنند. این تمرینات کمک می‌کنند تا بیمار مجددا بتواند تعادل خود را به دست آورد و به همین خاطر در کاهش خطر زمین خوردگی‌ مجدد به ویژه در افراد مسن بسیار مهم هستند.

آیا می‌توان از شکستگی لگن جلوگیری کرد؟

---

شایعترین علت زمینه‌ای شکستگی لگن پوکی استخوان است. وقتی افراد مبتلا به پوکی استخوان زمین می‌خورند معمولا دچار شکستگی لگن می‌شوند. برای پیشگیری از شکستگی لگن باید سعی کنیم از پوکی استخوان پیشگیری کنیم و یا در صورت وجود پوکی استخوان فعلی را درمان کنیم  و تلاش کنیم از زمین خوردن جلوگیری کنیم. به طور خلاصه، برای پیشگیری از پوکی استخوان لازم است موارد زیر را انجام دهیم:

• ورزش منظم با انجام تمرینات تحمل وزن (تمرینات مقاومتی) مانند پیاده‌روی سریع، ایروبیک، رقصیدن و دویدن.
• دریافت مقدار کافی کلسیم و ویتامین D (بدین منظور از مکمل هم می‌توان استفاده کرد).
• سیگار کشیدن و مصرف الکل ممکن است تاثیر بدی بر استخوان‌ها بگذارند و پوکی استخوان را بدتر کنند. اگر سیگار می‌کشید، باید تمام تلاش خود را به کار ببرید تا آن را ترک کنید و در صورتی که الکل مصرف می‌کنید باید این کار را متوقف کنید.
• انجام اقداماتی برای کاهش احتمال زمین خوردن و سقوط.

آیا شکستگی لگن عوارضی دارد؟

---

عوارضی که ممکن است در بعضی از افراد پس از شکستگی لگن بروز کنند عبارتند از:

• عفونت – ممکن است برای جلوگیری از عفونت (مانند عفونت زخم) پس از جراحی که برای درمان شکستگی لگن انجام می‌شود لازم باشد بیمار انتی بیوتیک مصرف کند. پنومونی عفونت دیگری است که ممکن است بعد از شکستگی لگن ایجاد شود.
• ترومبوز ورید عمقی (DVT) – ترومبوز ورید عمقی به ایجاد یک لخته خون در یک سیاهرگ‌ (ورید)، معمولاً یکی از سیاهرگ‌های ساق پا، گفته می‌شود. این مشکل ممکن است به خاطر بی‌تحرکی ایجاد شود. از آنجا که بعد از شکستگی لگن، افراد خیلی کم تحرک می‌شوند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به ترومبوز ورید عمقی هستند. به همین دلیل، معمولاً برای جلوگیری از ابتلا به ترومبوز ورید عمقی بعد از شکستگی لگن، داروهای رقیق کننده خون نیز به بیمار تزریق می‌شود.
• خونریزی – بعد از شکستگی لگن ممکن است فرد دچار خونریزی شود. به دلیل امکان خونریزی ممکن است لازم باشد به بیمار سرم بزنند. گاهی اوقات هم لازم است به بیمار خون تزریق شود.
• جوش نخوردن شکستگی – این اتفاق زمانی می‌افتد که قطعات شکسته استخوان بهبود نیافته و یا به شکل طبیعی به هم جوش نخورند.
• بافت‌مردگی بی‌خونی یا آواسکولار نکروز – احتمال بروز این مشکل در حالتی که شکستکی لگن از نوع داخل مفصلی باشد بیشتر است. چرا که خونرسانی به سر استخوان ران (استخوان فمور) در اثر شکستگی مشکل پیدا کرده است. بافت استخوان بدون خون کافی ممکن است بمیرد و خرد شود. این مساله ممکن است منجر به مشکلاتی از جمله درد دائمی (مزمن) اطراف لگن شود.
• زخم بستر- زخم بستر به زخم‌هایی گفته می‌شود که در اثر تحریک و فشار مداوم بر بخشی از بدن در ناحیه‌ای از پوست ایجاد می شود. بیمارانی که تحرک چندانی ندارد و مجبورند برای مدتی طولانی در رختخواب یا روی صندلی بمانند (مثل شرایطی که بعد از شکستگی لگن برای بیماران ایجاد می‌شود) ، در معرض خطر ابتلا به زخم بستر هستند.