از فیزیوتراپی و ورزش برای بازسازی عملکرد مغزی-عصبی-عضلانی و در نهایت بهبود فلج بل استفاده می‌شود. هدف از فیزیوتراپی کسب توانایی جهت انجام حرکت عضلات صورت به شکل ارادی می‌باشد و به همین جهت بیماران زیر نظر متخصص فیزیوتراپی، انجام حرکات خاصی را در صورت تمرین می‌کنند. با گذشت زمان، این تمرینات باعث می‌شوند تا بیمار بتواند به صورت طبیعی عضلات صورت خود را حرکت دهد.
علائم فلج بل در هر شخصی متفاوت می‌باشد. به همین دلیل برای هر فردی بایستی از یک برنامه فیزیوتراپی ویژه استفاده شود. متخصص فیزیوتراپی با ارزیابی فلج عضلات صورت بیمار، برنامه مخصوص هر شخص را طراحی می‌کند.
دلایل ایجاد فلج بل
بیشترین احتمال بروز فلج بل در افرادی است که در سنین 20 تا 40 سالگی هستند، و این احتمال در افراد مبتلا به دیابت و زنان حامله بیشتر است. در فلج بل، عصب زوج هفتم مغزی دچار التهاب و آسیب می‌شود. این عصب حرکات عضلات صورت را کنترل می‌کند و آسیب‌دیدگی آن می‌تواند منجر به ضعف یا فلج عضلات صورت شود. اغلب، فلج بل تنها بر یک طرف صورت اثر می‌گذارد. تحقیقات نشان داده‌اند که انجام تمرین‌های ویژه برای حرکت عضلات صورت می‌تواند بهبود فلج بل را ایجاد کند.
دلیل دقیق بروز فلج بل هنوز مشخص نیست. با این حال، بر اساس بررسی‌ها، فعالیت مجدد ویروس هرپس سیمپلکس، که باعث ایجاد تبخال می‌شود، ممکن است باعث فلج بل شود. فعالیت مجدد این ویروس ممکن است باعث آسیب به عصب صورت شود. همچنین بیماری‌هایی مانند زونا، عفونت اچ آی وی، بیماری لایم، عفونت گوش میانی و سارکوئیدوز نیز ممکن است باعث بروز فلج بل شوند.
بیشتر بخوانید : اسپاسم و گرفتگی کمر :درمان با ماساژ درمانی
علائم فلج بل
علائم فلج بل به صورت ناگهانی ایجاد می‌شوند و امکان تشدید این علائم در مراحل اولیه بیماری وجود دارد. علائم فلج بل معمولاً در طول 2 تا 3 روز ایجاد شده و سپس تشدید می‌شوند. البته امکان دارد این دوره زمانی 2 هفته طول بکشد. علائم شایع فلج بل عبارتند از :
- ضعف یا فلج عضلات
- افتادگی صورت
- عدم توانایی در پلک زدن
- دشواری در صحبت کردن
- دشواری در خوردن و نوشیدن
- آبریزش بینی
- گرفتگی مداوم بینی
- دشواری در تنفس در قسمت آسیب‌دیده صورت
- افتادگی سوراخ بینی در قسمت آسیب‌دیده صورت
- رفع چین و چروک‌های پیشانی
- حساسیت به صدا
- افزایش یا کاهش ترشح بزاق
- ورم صورت
- ریزش آب از دهان
- کاهش یا تغییر حس چشایی
- درد در قسمت پشت گوش
همچنین امکان دارد در چشم نیز علائمی ایجاد شوند. این علائم عبارتند از:
- دشواری در بستن چشم
- حساسیت به نور
- افتادگی پلک پایین
- عدم پوشش قرنیه بوسیله اشک
- افتادگی ابرو
- افزایش تولید اشک
- عدم تولید اشک
فیزیوتراپی و توان‌بخشی فلج بل
انتخاب روش درمانی به عواملی مانند علت ایجاد فلج بل، مدت زمان فلج و نوع آسیب‌دیدگی عصب صورت بستگی دارد. جهت ارزیابی و انتخاب روش درمانی جهت بهبود فلج بل، بیمار بایستی به متخصص فیزیوتراپی یا متخصص گفتاردرمانی که در توان‌بخشی فلج بل یا کنترل و درمان این عارضه تجربه دارند، مراجعه کند.
ارزیابی بیماری فلج بل توسط متخصص توان‌بخشی
در جلسه اول توان‌بخشی شدت عارضه توسط متخصص ارزیابی می‌شود. متخصص توان‌بخشی علائم و میزان بهبودی را بررسی خواهد کرد. ارزیابی توسط متخصص توان‌بخشی شامل موارد زیر می‌باشد:
- ارزیابی عصب صورت با استفاده از الکترومیوگرافی (EMG). در این روش الکترودهایی بر روی عضلات صورت در قسمت‌های ابرو، گونه، شقیقه و گردن قرار می‌گیرند. الکترومیوگرافی دردناک نمی‌باشد و تنها چند دقیق طول می‌کشد. متخصص توان‌بخشی میزان انرژی تولید شده توسط عضلات صورت را در حالت حرکت و همچنین در حالت ساکن بررسی می‌کند. نمونه این حرکات شامل بالا بردن ابرو، بستن چشم‌ها، لبخند زدن و سوت زدن می‌باشند. حرکت عضله توسط انقباض تارهای عضلانی صورت می‌گیرد. عصب صورت مشابه سیم یک دستگاه الکتریکی می‌باشد. چنانچه سیم دچار آسیب‌دیدگی شود، دستگاه الکتریکی در اثر اختلال در جریان الکتریسیته به درستی عمل نمی‌کند.
- الکترومیوگرافی در همه مراکز درمانی انجام نمی‌شود؛ ولی با این حال ارزیابی عصب صورت توسط بررسی دقیق و معاینه صورت نیز امکان‌پذیر است. متخصص توان‌بخشی مواردی مانند تون عضلانی و هر گونه حرکات طبیعی و غیر طبیعی عضلات صورت را ارزیابی می‌کند.
- متخصص توان‌بخشی میزان ضعف، کوتاهی یا سفتی عضلات صورت را بررسی می‌کند.
- سلامت چشم از اهمیت زیادی برخوردار است و متخصص توان‌بخشی در ارتباط با محافظت چشم از آسیب‌دیدگی موارد لازم را به بیمار آموزش می‌دهد.
- در صورت بروز مشکلات مرتبط با چشم، متخصص توان‌بخشی بیمار را به متخصص چشم‌پزشک معرفی خواهد کرد.
اقدامات مراقبتی در برنامه توان‌بخشی
متخصص توان‌بخشی با توجه به علائم فلج بل، در ارتباط با موارد زیر اطلاعات لازم را در اختیار بیمار قرار خواهد داد:
- مراقبت از چشم و بستن چشم با نوار مخصوص
- مراقبت از دهان و رفع خشکی دهان
- آموزش روش‌های خوردن و آشامیدن با وجود فلج صورت
- آموزش صحبت کردن به شکل واضح
انتخاب گزینه درمانی مناسب جهت درمان فلج بل
پس از پایان ارزیابی علائم بیماری، متخصص توان‌بخشی اطمینان حاصل می‌کند که بیمار در مورد علائم بیماری، آسیب‌دیدگی عصب صورت و نحوه بهبودی این عصب اطلاعات لازم را کسب کرده باشد. انتخاب گزینه‌های مناسب درمانی به علائم فلج بل بستگی دارند. این گزینه‌ها به شرح زیر می‌باشند:
- آگاهی از نحوه فعالیت عصب صورت و بهبودی این عصب در روند درمان از اهمیت به سزایی برخوردار است. بیمار بایستی با صورت خود و نحوه انجام حرکت عضلات کاملاً آشنایی داشته باشد.
- برنامه تمرین در منزل که شامل موارد زیر می‌باشد:
- ماساژ جهت حرکت دادن عضلات و همچنین حفظ سلامت عضلات
- حرکات کششی جهت افزایش طول عضلاتی که کوتاه یا سفت شده‌اند.
- آموزش تمارین ویژه جهت یادگیری و انجام حرکات طبیعی صورت
- آموزش نحوه شل کردن و آرام‌سازی عضلات و عصب صورت
- تمرین در جهت کاهش حرکات ناخواسته و غیر ارادی
تمارین سودمند جهت بهبود فلج بل
تمارین ویژه عضلات سبب افزایش قدرت و هماهنگی عضلات صورت در بیماران مبتلا به فلج بل می‌شود. این تمرین‌ها باعث بهبود توانایی بیمار در انجام حرکات طبیعی صورت می‌شوند. این حرکات شامل موارد زیر می‌باشند:
- حرکات فک و دهان
- باز و بسته کردن لب‌ها
- حرکات چشم
- لبخند زدن
- اخم کردن
- تغییر حالت‌های چهره
- ایجاد چروک در پیشانی
تمرین‌های عضلات صورت برای هر فرد مبتلا به فلج بل متفاوت می‌باشند. به این صورت بیمار می‌تواند حرکت‌های ویژه‌ای جهت بهبود بخش‌های آسیب‌دیده صورت در اثر فلج بل را انجام دهد.
متخصص فیزیوتراپی نحوه انجام حرکت‌های ویژه صورت را به بیمار آموزش می‌دهد. بیمار پس از یادگیری می‌تواند این حرکات را در منزل انجام دهد.
در مراحل اولیه بیماری، به احتمال زیاد متخصص فیزیوتراپی به بیمار توصیه می‌کند .در مراحل اولیه فیزیوتراپی، پیش از بهبود عضلات به اندازه کافی، از انجام هر گونه تمرین و حرکت عضلات صورت خودداری کند.
-
- انجام تمرین‌های مخصوص حرکات صورت بایستی بسیاری آرام و با دقت انجام شوند. وارد آوردن فشار و نیروی زیاد بر عضلات ضعیف، می‌تواند باعث سفتی عضلات و حرکات غیر ارادی (سینکینزی) شود.
- تمامی انواع حرکت برای همه افراد مبتلا به فلج بل مناسب نیستند؛ انجام تمرینات بدون نظارت متخصص فیزیوتراپی باعث به تعویق افتادن روند بهبودی می‌شود.
- جهت افزایش سرعت بهبودی، تمرین‌های حرکت عضلات صورت بایستی به طور روزانه انجام شوند. متخصص توان‌بخشی و فیزیوتراپی در انجام این حرکات در دوره بهبودی به بیمار کمک می‌کنند.
- امکان دارد دوره درمانی برای مدت چند ماه طول بکشد. انجام مداوم تمرینات در منزل و حمایت از جانب متخصص توان‌بخشی و فیزیوتراپی باعث افزایش سرعت بهبودی و دستیابی به نتیجه موفقیت‌آمیز می‌شود.
بیشتر بخوانید : نقش کلینیک فیزیوتراپی در تقویت عضلات و مفاصل آسیب
مزایای تمرینات ویژه جهت بهبود فلج بل
تمرینات ویژه فلج بل تأثیر به سزایی در بهبودی بلندمدت و درمان فلج بل دارند. تحقیقات نشان می‌دهند که فیزیوتراپی و تمرینات ویژه عضلات صورت در بهبود عملکرد حرکات صورت بسیار مؤثر هستند.
در صورت بروز فلج بل برای مدت طولانی، امکان دارد عارضه‌هایی مانند سینکینزی، سفتی و اسپاسم عضلانی ایجاد شوند و در نتیجه امکان ایجاد حرکت غیر طبیعی عضلات صورت وجود دارد. این حرکت‌ها بایستی بوسیله آموزش مجدد و تمرین به طور صحیح هماهنگ شوند. امکان دارد برخی از عضلات مانع از انجام حرکت طبیعی عضلات دیگر شوند. جهت رفع این عارضه بایستی تمرین‌های ویژه‌ای زیر نظر متخصص فیزیوتراپی انجام شوند.
از فیزیوتراپی و ورزش برای بهبود فلج بل و بازسازی عملکرد مغزی-عصبی-عضلانی استفاده می‌شود. هدف از فیزیوتراپی کسب توانایی جهت انجام حرکت عضلات صورت به شکل ارادی می‌باشد. با گذشت زمان در نهایت بیمار توانایی انجام این حرکات به صورت طبیعی را کسب می‌کند. با وجود این که روند بهبود آهسته می‌باشد، تمرین حرکت عضلات صورت در بهبود فلج بل بسیار سودمند می‌باشد.
تمرین حرکات عضلات صورت جهت بهبود فلج بل
انجام تمرین‌های فلج بل باعث بهبود ارتباط مغز و عصب عضلات در صورت می‌شود. با گذشت زمان این تمرین‌ها باعث افزایش قدرت و بهبود هماهنگی عضلات صورت می‌شوند.
تمرین حرکت عضلات در قسمت‌هایی مانند بینی، لب‌ها و گونه‌ها انجام می‌شود. پیش از آغاز این تمرینات جهت بهبود فلج بل، بیمار بایستی با متخصص فیزیوتراپی مشورت کند.
تمرین حرکت عضلات صورت در هر بیمار فلج بل متفاوت می‌باشد. به همین جهت برنامه ویژه تمرین جهت بهبود فلج بل بایستی برای هر بیمار به طور جداگانه طرح‌ریزی شود. طراحی برنامه تمرین به صورت اختصاصی برای هر بیمار، باعث افزایش سرعت بهبودی و دستیابی به نتیجه موفقیت‌آمیز می‌شود.
با وجود این که امکان طراحی یک برنامه درمانی عمومی برای همه بیماران فلج بل وجود دارد، ولی در صورتی که تمرین‌های حرکت عضلات صورت به شکل نادرست انجام شوند و یا تمرین‌ها برای برخی از بیماران مناسب نباشد، امکان دارد عارضه تشدید شود. متخصص فیزیوتراپی با توجه به تأثیری که فلج بل بر صورت بیماران دارد، برنامه درمانی ویژه هر بیمار را طراحی می‌کند. در صورتی که تمرین‌های تقویتی برای عضله‌ای غیر از عضله مورد نظر انجام شوند، امکان تشدید علائم فلج بل وجود دارد.
آیا تمرین‌های حرکت عضلات صورت در بهبود فلج بل مؤثر هستند؟
تمرین‌های حرکت عضلات صورت در بهبود مؤثر و سریع فلج بل تأثیر به سزایی دارند. با انجام حرکت عضلات صورت زیر نظر متخصص فیزیوتراپی، بیمار نوع تمرین مناسب جهت بهبود فلج بل و نحوه صحیح انجام آن را می‌آموزد.
میزان تأثیر تمرین حرکت عضلات صورت به بیمار بستگی دارد. اگر بیمار مبتلا به فلج بل به طور کامل و دقیق از دستورات و آموزش‌های متخصص فیزیوتراپی پیروی کند، احتمال بهبود فلج بل بسیار افزایش پیدا می‌کند. ولی عدم پیروی بیمار از آموزش‌های متخصص فیزیوتراپی، باعث می‌شود تا روند هماهنگی و تقویت عضلات صورت طبق برنامه انجام نشود و در این حالت احتمال بهبود فلج بل کاهش پیدا می‌کند.
