مراقبت از سکته مغزی: نحوه نگهداری و مراقبت بیمار سکته مغزی - کلینیک تخصصی درد امید | درمان غیر جراحی دردهای اسکلتی عضلانی عصبی

سکته مغزی یک نوع آسیب دیدگی است که باعث بروز اختلال در توانایی حرکتی و کلامی ‌می‌‌شود و ممکن است هرگز بیمار نتواند دوباره این مهارت‌ها را به دست بیاورد. معمولاً طی مدت چند روز، چند هفته یا چند ماه پس از سکته بیمار تا حدود زیادی بهبود پیدا می‌کند. برخی اقدامات کوچک در دوران بهبود می‌‌تواند به تحریک مغز کمک کند و باعث شود بیمار در دوران بهبود تا حدودی رو به پیشرفت برود. برنامه مراقبت از بیمار پس از سکته مغزی باید خوردن پس از سکته طراحی شود و سپس با گذر زمان و پیشرفت بیماری تغییر کند.

نحوه مراقبت از عوارض سکته مغزی

عوارض جسمانی سکته مغزی می‌تواند خفیف باشد اما باید شما صبور باشید تا بتوانید به بیمار خود در دوران بهبود پس از سکته کمک کنید. بهتر است بدانید که سکته می‌تواند باعث بروز موارد زیر شود:

بیمار دچار ضعف در یک طرف از بدن خود خواهد شد این ضعف می‌تواند باعث بروز مشکل در حرکات و عملکرد عضلات شود در نتیجه بیمار برای راه رفتن و یا گرفتن اشیا دچار مشکل خواهد شد.
سفتی و درد مفاصل یا قفل شدگی آن‌ها در قسمتی از بدن که پس از سکته درگیر شده است بسیار شایع می‌باشد. حرکت کردن و راه رفتن باعث می‌شود از سفتی مفاصل جلوگیری گردد و مفاصل بیمار بتواند دوباره قدرت خود را به دست بیاورند. در صورتی که بیمار دچار اسپاسم عضلانی باشد باید فوراً به پزشک اطلاع دهید زیرا در این شرایط ممکن است بیمار به دارو درمانی، تزریق یا بلاک عصب نیاز داشته باشد.
سکته مغزی باعث می‌‌شود که در حواس بیمار اختلال ایجاد شود یعنی بیمار دچار درد، بی حسی یا سوزن سوزن شدن در اعضای بدن خود شود. این وضعیت می‌‌تواند باعث شود بیمار نتواند لمس شدن یا سرما و گرما را احساس کند که یک وضعیت خطرناک است. در این شرایط نباید به بیمار اجازه بدهید که به تنهایی به آشپزی کردن بپردازد یا از آب داغ استفاده کنند زیرا احتمال سوختگی او بسیار زیاد خواهد بود.
سکته مغزی باعث می‌‌شود که بیمار در تشخیص و اندازه گیری مکان، اندازه، موقعیت یا سرعت حرکات دست و پای خود دچار مشکل شود که این وضعیت ریسک بروز زمین خوردن و افتادن او را افزایش خواهد داد. باید اطمینان حاصل کنید که هیچ عاملی در منزل شما وجود ندارد که باعث زمین خوردن بیمار و بروز آسیب دیدگی شود.
از اختلال کلامی و زبانی پس از سکته مغزی تحت عنوان آفازیا یاد می‌‌شود که معمولاً به علت آسیب دیدگی سمت چپ مغز که مرکز زبان است به وجود می‌آید. برخی از افرادی که دچار این اختلال هستند نمی‌توانند مطلبی را بخوانند یا صحبت‌های دیگران را متوجه شوند یا خودشان صحبت کنند. در این موارد گفتار درمانی می‌تواند به بهبود برخی یا همه مهارت‌های کلامی بیمار کمک کند.
احساس استرس و عصبانیت، ناراحتی، ناامیدی و غم و اندوه و افسردگی پس از سکته مغزی بسیار شایع است. بیمار به خاطر از دست دادن زندگی فعالی که داشته و اکنون از دست داده است مدام احساس ناراحتی می‌‌کند. این مورد را به خوبی درک کنید و او را تشویق کنید که با دوستان خود مانند گذشته ارتباط داشته باشد و با آن‌ها ملاقات کند. با بیمار به انجام بازی‌های سبک بپردازید و به او کمک کنید مهارت‌های جدید را یاد بگیرد.

ده نکته در برنامه مراقبت پس از سکته مغزی

بهبودی پس از سکته مغزی یک فرایند طولانی است که ممکن است چندین ماه و چندین سال طول بکشد. بهبودی پس از سکته فرآیندی نیست که بتوان برای آن هدف و چارچوب تعیین کرد و در بازه زمانی مشخصی به آن دست پیدا کرد. در این دوران بدون شک بیمار روزهای خوب و بد که با موفقیت و شکست همراه هستند را سپری خواهد کرد. یک برنامه مناسب برای مراقبت از بیمار پس از سکته مغزی به بیمار و اعضای خانواده کمک می‌کند تا بتوانند میزان موفقیت به دست آمده را مشاهده کنند و امید در دل آن‌ها زنده شود که بیمار به پیشرفت بیشتری دست خواهد یافت. در بخش زیر به ۱۰ نکته مهم اشاره می‌‌کنیم که باید به آن توجه کنید.

سوالات خود را از پزشک بپرسید

از پزشک بپرسید که خدمات مراقبت از بیمار کجا ارائه می‌‌شود و از او درباره تمامی منابع کمک کننده و نکات مهم در خصوص مراقبت‌های پس از سکته سوال بپرسید. از او بخواهید به طور دقیق به شما بگوید که اولین اقدامات پس از انتقال بیمار به منزل شامل چه مواردی است. از او بخواهید اطلاعات بیشتری را در خصوص ناتوانی جسمانی بیمار در اختیار شما قرار دهد و توصیه‌های لازم را در این خصوص بیان کند.

از برنامه درمان پیروی کنید

از آنجایی که سکته زمانی به وجود می‌‌آید که گردش خون در مغز کاهش پیدا می‌‌کند معمولا پزشک پس از سکته برای بیمار دارد کننده خون تجویز می‌کند که به تسریع فرایند بهبود کمک خواهد کرد. دوز دارو بر اساس گردش خون در مغز تنظیم می‌‌شود به این ترتیب آزمایش منظم خون برای اطمینان از سلامت بیمار کاملاً ضروری است.

مکان و نحوه ی ارائه خدمات مراقبتی را مشخص کنید

اولین نکته این است که تصمیم بگیرید آیا قصد دارید پس از مرخص شدن بیمار را به منزل بیاورید تا دوران بهبود را طی کند یا خیر. در این راستا باید به موارد زیر توجه کنید:

چگونه به نیازهای بیمار در منزل خود رسیدگی می‌‌کنید؟
آیا به پرستار نیاز دارید در منزل به شما کمک کند؟
آیا می‌‌توانید به بهداشت و نظافت بیمار برسید؟
آیا می‌‌توانید به موقع داروهای را بدهید و از برنامه درمانی تجویز شده پیروی کنید؟
چگونه بیمار را طبق برنامه مشخص شده به مطب پزشک می‌برید؟
بیمار در طول روز چه مدت تنها خواهد بود؟

پس از آن که به این سوالات جواب دادید برنامه خود را نیز در نظر بگیرید و مشخص کنید که چه کسانی در این راستا به شما کمک خواهند کرد:

آیا می‌‌توانید به صورت تمام وقت از بیمار مراقبت کنید یا به پرستار نیاز دارید؟
آیا سایر اعضای خانواده شما نیز در این زمینه کمک می‌کنند یا ممکن است به پرستار نیاز پیدا کنید؟

شرایط منزل خود را تغییر دهید

همان طور که در قسمت بالا اشاره کردیم سکته مغزی باعث می‌شود که زمین خوردن بیمار افزایش پیدا کند به این ترتیب شما باید تغییراتی در منزل خود ایجاد کنید که برای بیمار سکته مغزی ضروری است. هنگامی ‌که شما به منزل بر می‌‌گردید بهتر است به جمع آوری وسایل اضافی که در مسیر حرکت بیمار قرار دارند بپردازید و محیط منزل را بر اساس شرایط جسمانی او تغییر دهید. فهرستی از تغییرات که لازم است انجام دهید را یادداشت کنید تا بتوانید به موقع دست به کار شوید. این کار به شما حس کنترل بر تغییرات را خواهد داد. فهرستی که شما تهیه می‌کنید می‌تواند شامل نصب نرده در مسیر حمام، راهرو و سرویس بهداشتی باشد تا از زمین خوردن بیمار جلوگیری گردد. قالیچه‌هایی که احتمال دارد از زیر پای بیمار به صورت ناگهانی خارج شوند را جمع آوری کنید. خوب فکر کنید و به جمع آوری وسایل اضافی که ممکن است باعث دردسر شوند بپردازید.

اهداف مناسب را برای بیمار سکته مغزی مشخص کنید

هنگامی ‌که موارد بالا را انجام دادید باید در برنامه مراقبت از بیمار سکته مغزی سطح فعالیت جسمانی قبل از سکته را نیز در نظر بگیرید و مشخص کنید که سکته تا چه اندازه بر روی توانایی حرکتی و کلامی او تاثیر گذاشته است. در برنامه توانبخشی بیماران حتماً علایق او را نیز بگنجانید. از فشرده کردن برنامه مراقبت از بیمار سکته مغزی خودداری کنید زیرا ممکن است باعث سرد شدن او شود. از سوی دیگر شما نمی‌خواهید خیلی زود به تازگی دارید دست پیدا کنید زیرا این کار با مزایای توانبخشی چندانی برای بیمار همراه نخواهد بود. در نهایت برنامه مراقبت از بیمار باید کمی ‌مفرح باشد تا بیمار با شما همکاری کند و تمایل به ادامه دادن برنامه و دستیابی به اهداف در او افزایش پیدا کند.

فعالیت‌های روزمره را تنظیم کنید

بیماری که سکته مغزی کرده است باید بتواند بر اساس میزان توانایی خود پس از سکته به انجام فعالیت‌های روزمره بپردازد. اگر سکته باعث شده یک قسمت از بدن بیمار دچار ناتوانی شود می‌توان از وسایل جدید برای انجام دادن امور روزمره از قبیل آشپزی با یک دست استفاده کرد. از واکر، عصا و وسایل کمکی برای کمک به راه رفتن بیمار استفاده کنید تا از زمین خوردن او جلوگیری نمایید. صحبت کردن با سایر افرادی که سابقه سکته دارند می‌تواند کمک کننده باشد. این گروه از افراد به خوبی یکدیگر را درک می‌کنند و هنگامی ‌که متوجه می‌شوند افراد زیادی با شرایط آن‌ها وجود دارند بهتر با مشکلات خود کنار می‌آیند.

انعطاف پذیر باشید

با توجه به وسعت آسیب دیدگی پس از سکته بیمار ممکن است احساس ناامیدی کند. از سوی دیگر مراجعه مداوم به مرکز کاردرمانی و فیزیوتراپی خسته کننده است. همیشه ناتوانی جسمانی برای بیماران ترسناک است و می‌تواند باعث وحشت اطرافیان شود. بهتر است منعطف باشید و سعی کنید خود را با شرایطی که بیمارتان دارد تطبیق دهید.

پزشکانی که بیمار به آن‌ها نیاز دارد را مشخص کنید

به طور دقیق مشخص کنید که بیمار شما به چه نوع متخصصانی نیاز دارد تا اهداف برنامه درمان او پوشش داده شود. این متخصصان قبل از آن که بیمار از بیمارستان مرخص شود کار خود را شروع می‌کنند و تا زمانی که بیمار به منزل برگردد برای خدمات رسانی به او آماده خواهد بود. برخی از متخصصان که با بیماران سکته مغزی همکاری دارند به شرح زیر می‌باشند:

گفتار درمانگر با ارائه خدمات گفتار درمانی به بیمار کمک می‌کند تا بتواند با دیگران ارتباط برقرار کند. او همچنین به اعضای خانواده بیمار کمک می‌کند تا بتوانند با بیمار ارتباط داشته باشند و همچنین به رفع مشکلات مربوط به بلعیدن نیز خواهد پرداخت.
متخصص کاردرمانی به بیمار کمک می‌کند تا بتواند دوباره به انجام فعالیت‌های روزمره خود از قبیل دوش گرفتن، نظافت منزل، شستن ظروف و آشپزی بپردازد.
متخصص فیزیوتراپی به بیمار برای راه رفتن، حفظ تعادل و هماهنگی بدن کمک خواهد کرد تا بیمار بتواند قدم بزند و از رختخواب یا صندلی خود بلند شود. او همچنین به اعضای خانواده بیمار کمک می‌کند تا بتوانند به بیمار برای راه رفتن و حرکت کردن یاری برسانند. نیازهای همه بیماران شبیه هم نیست اما آن‌ها باید بتوانند هرچه زودتر برنامه توانبخشی خود را شروع کنند و به انجام فعالیت‌های مشخص شده توسط پزشک بپردازند.
مددکار اجتماعی به بیمار و اعضای خانواده کمک می‌کند بتوانند درباره تسهیلات توانبخشی یا تغییر سبک زندگی و محیط منزل تصمیم گیری کنند، به سوالات آن‌ها در خصوص خدمات بیمه جواب می‌‌دهد و خدماتی که می‌توانند بهره بگیرند را برای آن‌ها توضیح خواهد داد.
روانشناس نیز به بیمار و اعضای خانواده او کمک می‌کند با استرس ناشی از سکته کنار بیایند و ارتباط پویا و مثبت بین آن‌ها ایجاد شود. او همچنین به درمان مشکلات مربوط به حافظه و اختلالات شناختی که به علت سکته مغزی به وجود آمده است خواهد پرداخت.
پرستاران آموزش دیده می‌توانند به بیماران سکته مغزی و خانواده آن‌ها کمک کنند. در روزهای اول پس از سکته که اعضای خانواده در حال تغییر برنامه کاری خود هستند تا بتوانند از بیمار مراقبت کنند حضور یک پرستار آموزش دیده می‌تواند کمک کننده باشد. با گذر زمان از اعضای خانواده یاد می‌‌گیرند که چگونه به بیمار خود کمک نمایند.

بیمار باید رژیم غذایی سالمی داشته باشد

سکته مغزی می‌تواند به دنبال یک اختلال پزشکی از قبیل فشار خون کنترل شده به وجود بیاید. برای کاهش میزان فشاری که به بدن وارد می‌شود باید بیمار میزان چربی، کلسترول و سدیم دریافتی خود را کاهش دهد. رژیم غذایی متعادل و مصرف مواد غذایی مناسب برای حفظ سلامت بیمار و تسریع فرایند بهبود ضروری است.