از آنجا که کورتیکواستروئیدها هورمون هستند، میتوانند عوارض جانبی بسياری داشته باشند. دلیل این امر این است که هورمونها مواد شیمیایی قدرتمندی هستند که بر بسیاری از فرآیندهای مختلف، از قدرت استخوانها گرفته تا وزن بدن، تأثیر میگذارند.
در صورت تجویز کورتون، میزان و شدت عوارض آن به دو عامل بستگیدارد:
- چه نوع داروی کورتیکواستروئیدی مصرف میکنید.
- برای چه مدت از آن استفاده میکنید.
با تزریق کورتیکواستروئیدها به عضله یا مفصل، تأثیرات آن در یک قسمت از بدن متمرکز میشود. بنابراین هرگونه عارضه جانبی فقط به یک قسمت از بدن محدود میشود.
کورتیکواستروئیدهای خوراکی که به خون تزریق میشوند، اثرات خود را در بدن پخش میکنند.
استفاده طولانی مدت از کورتیکواستروئیدها احتمالاً منجر به تغییرات هورمونی در بدن میشود که عوارض جانبی بسیار زیادی را ایجاد میکند.
درک عوارض جانبی کورتیکواستروئید
مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدها میتواند منجر به هر یک از عوارض جانبی زیر شود. با این حال مراقبت از خود ممکن است خطرات را کاهش دهد.
افزایش دوز مورد نیاز برای استرس جسمی
استفاده از استروئید برای بیش از دو هفته میتواند توانایی بدن شما را در پاسخ دادن به استرس جسمی کاهش دهد.
در زمان استرس شدید، مانند جراحی یا کار بسیار سخت دندانپزشکی یا عفونت جدی، ممکن است به دوز بالاتری از استروئید نیاز داشته باشید. این میتواند تا یک سال پس از قطع مصرف استروئیدها مورد نیاز باشد.
نکات مراقبت از خود:
- این موضوع را با جراح یا دندانپزشک و هرکسی که در زمان مصرف استروئید از شما مراقبت میکند، درمیان بگذارید. پزشک یا جراح ممکن است احساس کند که در زمان جراحی نیاز به مصرف استروئید بیشتری ندارید، اما اگر بدانند که شما از کورتیکواستروئید استفاده کردهاید، میتوانند با دقت بیشتری پس از جراحی مراقب شما باشند.
سندرم ترک استروئید
ترک سریع استروئیدها ممکن است باعث ایجاد سندروم در بیمار شود. این سندرومها میتواند شامل خستگی، درد مفصل، سفتی عضلات، حساسیت عضلانی یا تب باشد. جدا کردن این علائم از علائم بیماری زمینهای شما دشوار است.
نکات مراقبت از خود:
- اگر علائم این چنینی هنگام کاهش استروئیدها مشاهده کردید، آنها را با پزشک در میان بگذارید.
پزشک به طور مداوم مراقب شما خواهد بود تا میزان استروئید خود را کاهش دهید. در هر ویزیت، با پزشک خود درمورد اینکه آیا میتوان دوز استروئید را کاهش داد یا نه، صحبت کنید.
- توجه داشته باشید که اگر دچار عارضه جانبی استروئید شدید، باز هم باید مصرف آن را به آرامی قطع کنید.
- اگر کمتر از دو هفته از استروئید استفاده کردهاید، کاهش سریع آنها به طور کلی امکانپذیر است.
عفونت
استروئیدها در طولانی مدت میتوانند نقش محافظتی سیستم ایمنی بدن شما را سرکوب کنند و خطر ابتلا به عفونت را افزایش دهند.
نکات مربوط به مراقبت از خود:
- از آنجا که استروئیدها میتوانند ایمنی بدن شما را نسبت به عفونت کاهش دهند، باید تا وقتی که استروئید مصرف میکنید، سالانه یک بار واکسن آنفولانزا تزریق کنید.
- اگر برای مدت زمان طولانی از استروئید استفاده میکنید، باید با پزشک خود در مورد واکسیناسیون “پنوموواکس”، واکسن نوع خاصی از ذاتالریه، و همچنین Prevnar 13، واکسن نوع دیگری از ذاتالریه، صحبت کنید.
- واکسیناسیون زونا (Shingrix®) نیز ممکن است در این شرایط در نظر گرفته شود. پزشک هنگام تصمیم گیری در مورد واکسیناسیون مورد نیاز، سن و عوامل خطر را در نظر میگیرد.
- علائم عفونت احتمالی مانند تب شدید، سرفه، درد هنگام دفع ادرار یا جوشهای بزرگ روی پوست باید سریعاً مورد معاینه پزشکی قرار بگیرند. اگر سابقه بیماری سل، قرار گرفتن در معرض سل یا آزمایش پوستی مثبت برای سل دارید، این را به پزشک خود گزارش دهید.
علائم دستگاه گوارش
استروئیدها ممکن است خطر ابتلا به زخم یا خونریزی دستگاه گوارش را افزایش دهند. به خصوص اگر این داروها را همراه با داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی NSAID مانند ایبوپروفن یا آسپرین مصرف کنید. در صورت امکان، استروئیدها را با NSAID ترکیب نکنید. اگر از آسپرین با دوز کم برای محافظت از قلب استفاده میکنید، ممکن است پزشک اجازه دهد آن را همراه با پردنیزون مصرف کنید، اما ممکن است در طی مصرف استروئیدها دارویی برای محافظت از معده نیز به داروهای شما اضافه کند.
نکات مراقبت از خود:
- هرگونه درد شدید و مداوم شکمی یا مدفوع سیاه و قیری را به پزشک خود اطلاع دهید.
- استروئید را بعد از یک وعده غذایی کامل یا همراه با آنتی اسیدها مصرف کنید، زیرا این امر می تواند به کاهش تحریک معده کمک کند. استروئیدها میتوانند اشتهای شما را افزایش دهند.
پوکی استخوان
- استروئید درمانی میتواند باعث نازک شدن استخوانها (پوکی استخوان) شود و خطر شکستگی استخوان را افزایش دهد.
- در آغاز یا قبل از درمان با استروئید، از بسیاری از بیماران خواسته میشود تست تراکم استخوان انجام دهند، خصوصاً اگر دوز استروئید زیاد باشد.
- اگر تراکم استخوان کم باشد، آزمایش تراکم استخوان در آینده برای ارزیابی اثر بخشی اقدامات پیشگیری از تحلیل رفتن استخوان تکرار میشود.
- استراتژیهای پیشگیری مهم هستند: فرد میتواند در طی شش ماه اول درمان با کورتیکواستروئید، 10 تا 20 درصد توده استخوانی خود را از دست بدهد.
نکات مراقبت از خود:
- اکثر افرادی که از کورتیکواستروئید استفاده میکنند باید مکمل کلسیم مصرف کنند، مگر اینکه بتوانند کلسیم کافی را از رژیم غذایی خود دریافت کنند (اگر میتوانید آن را از رژیم غذایی خود دریافت کنید، این بهترین گزینه است).
- حداقل نیاز روزانه به ویتامین دی، 800 واحد در روز است. بیشتر افرادی که از داروهای کورتیکواستروئید استفاده میکنند باید این مقدار را مصرف کنند.
- سیگار کشیدن و الکل خطر پوکی استخوان را افزایش میدهد، بنابراین محدود کردن این موارد مفید است.
- ورزش (پیاده روی، دویدن، رقصیدن و غیره) برای تثبیت توده استخوان مفید است.
- افرادی که از داروهای کورتیکواستروئید استفاده میکنند و تراکم استخوان کمی دارند، ممکن است از داروهایی مانند آلندرونات Fosamax یا Prolia put استفاده کنند. داروهای دیگری نیز برای این منظور وجود دارد.
- لطفاً خطرات سقوط را ارزیابی کنید. خانه خود را به طور جامع بررسی کرده و شرایطی را که ممکن است باعث سقوط شما شوند، اصلاح کنید. به عنوان مثال، از بین بردن فرشهای لغزنده و حذف هرگونه موانع در اتاق خواب و حمام، و نصب چراغهای شب مناسب. سطوح زلال و لغزنده را شناسایی کنید و برای جلوگیری از لغزش، میتوانید فرشها را بازنگری کنید و در صورت لزوم، فرشهایی با پایه ضد لغزش مورد استفاده قرار دهید. همچنین، حذف هرگونه موانع، مانند مبلمان یا اشیا پرتاب شده، از مسیرهای عبور و راهروها بسیار مهم است. ضمناً، نصب چراغهای شب در مکانهای استراتژیک مانند اتاق خواب و حمام به شما کمک خواهد کرد تا در صورت بیدار شدن در شب، به راحتی به دستگاه روشنایی دسترسی داشته باشید و از سقوط جلوگیری کنید. به طور کلی، مراقبت و اصلاح شرایط خطرناک در خانه شما میتواند به جلوگیری از سقوط و کاهش خطرات آن کمک کند.
افزایش وزن
استروئیدها بر متابولیسم بدن و چگونگی رسوب چربی در بدن تأثیر میگذارند. این امر میتواند اشتهای شما را افزایش دهد و منجر به افزایش وزن شود. همچنین منجر به رسوب چربیهای اضافی در شکم شما میشود.
نکات مربوط به خودمراقبتی
- مراقب میزان کالری مصرفی خود باشید و مرتباً ورزش کنید تا از افزایش وزن بیش از حد جلوگیری کنید.
اجازه ندهید که افزایش وزن به عزت نفس شما آسیب برساند. بدانید که در شش ماه تا یک سال پس از قطع مصرف استروئیدها وزن شما به مرور کم میشود.
بیخوابی
استروئیدها ممکن است توانایی شما را برای خوابیدن مختل کنند، به خصوص اگر شبها مصرف کنید.
نکات مراقبت از خود:
- در صورت امکان، پزشک سعی میکند برنامه درمانی شما را طوری تنظیم کند که کل دوز روزانه خود را صبح مصرف کنید.
اگر استرویید را صبح مصرف کنید، ممکن است به شما کمک کند شب بهتر بخوابید (دوزهای عصرگاهی خوابیدن را دشوار میکند).
تغییر خلق
استروئیدها، به ویژه در دوزهای بیش از 30 میلیگرم در روز، میتوانند بر روحیه شما تأثیر بگذارند.
بعضی از افراد ممکن است افسردگی را تجربه کنند.
نکات مراقبت از خود:
- آگاهی از اینکه استروئیدها میتوانند بر خلق و خوی شما تأثیر بگذارند، باعث میشود که گاهی اوقات مشکلی ایجاد نشود. اما گاهی اوقات فرد نیاز به کاهش دوز استروئید دارد. اگر حفظ همان دوز استروئید کاملاً ضروری باشد، گاهی اوقات میتوان داروی دیگری را برای کمک به مشکل خلقی بیمار اضافه کرد.
- اطمینان حاصل کنید که خانواده و دوستانتان از این عارضه جانبی احتمالی اطلاع دارند تا اگر برخورد غیرمنتظرهای از شما دیدند، بدانند که چه خبر است.
احتباس مایعات و افزایش فشار خون
از آنجا که کورتیزون در تنظیم تعادل بدن در آب، سدیم و سایر الکترولیتها نقش دارد، استفاده از این داروها باعث احتباس مایعات میشود و گاهی باعث فشار خون بالا یا بدتر شدن آن میشود .
نکات مراقبت از خود:
- مراقب تورم مچ پای خود باشید و این موضوع را به پزشک اطلاع دهید. بیماران ممکن است گاهی از داروهای ادرارآور (قرصهای آب) استفاده کنند. رژیم کم سدیم به کاهش تجمع مایعات کمک میکند و ممکن است به کنترل فشار خون کمک کند.
- هنگامی که از استروئید استفاده میکنید مرتباً فشار خون خود را کنترل کنید، خصوصاً اگر سابقه فشار خون دارید. استروئیدها میتوانند فشار خون را در برخی بیماران افزایش دهند.
افزایش قند خون
از آنجا که کورتیزون در حفظ سطح طبیعی گلوکز (قند) در خون نقش دارد، استفاده طولانی مدت از آن ممکن است به افزایش قند خون یا حتی دیابت منجر شود.
نکات مراقبت از خود:
- زمانی که کورتیزون مصرف میکنید، قند خون شما باید کنترل شود، خصوصاً اگر دیابتی هستید. کورتیکواستروئیدها میتوانند قند خون را افزایش دهند.
مشکلات چشم
استروئیدها گاهی اوقات میتوانند باعث آب مروارید یا گلوکوم (افزایش فشار در چشم) شوند.
نکات مراقبت از خود:
- اگر هنگام استفاده از استروئیدها به هر مشکلی در بینایی مبتلا شدید، باید به چشم پزشک مراجعه کنید.
هنگام شروع کورتیکواستروئیدها، تاری دید به طور موقت ایجاد میشود و اغلب مشکل جدی نیست، اما اگر هنگام مصرف استروئیدها علائم بینایی جدید دیگری را تجربه میکنید، باید معاینه چشم انجام دهید.
تصلب شرایین (تصلب شرایین)
استفاده بلند مدت و در دزهای بالا از استروئیدها ممکن است باعث افزایش میزان “تصلب عروق” شود. این موضوع ممکن است خطر بیشتری از بروز بیماری قلبی را به همراه داشته باشد. به طور خاص، اگر استروئیدها بیش از یک سال و با دزهای بالا مصرف شوند، احتمال وقوع این خطر بسیار جدی است.
نکات مراقبت از خود:
- رژیم کم کلسترول ممکن است به کاهش این مشکل کمک کند. اگر علائمی داريد که مشکل قلبی مانند درد قفسه سینه را نشان میدهد، سریعاً به پزشک مراجعه کنید. با پزشک خود مشورت کنید تا خطرات قلبی قابل تغییر مانند ورزش، وزن و سطح کلسترول را برطرف کنید.
نکروز اسپتیک
- استروئیدها، به ویژه در دوزهای بالاتر، برای مدت زمان طولانی، ممکن است گاهی اوقات منجر به آسیب به استخوانها شود كه نکروز آسپتیک نامیده میشود (همچنین به نام استئونکروز یا نکروز آواسکولار شناخته میشود). ممکن است این مشکل در چند مفاصل اتفاق بیفتد، اما مفصل ران شایعترین است.
نکات مراقبت از خود:
- درد لگن، به ویژه اگر هیچ آرتروز مفصلی در مفصل ران نداشته باشید، میتواند نشانه اولیه این آسیب باشد. این مشکل را به پزشک خود گزارش دهید.
