اگر شما پس از سکته مغزی دچار مشکل تکلم شدید به احتمال خیلی زیاد توانایی صحبت کردن شما مختل شده است. اگرچه ناتوانی در صحبت کردن یکی از عوارض جانبی پس از سکته مغزی است این وجود دارد که بتوان به کمک گفتار درمانی به درمان تکلم پس از سکته مغزی پرداخت. شما یاد می‌گیرید که کدام نوع گفتار درمانی میتواند بهبود توانایی صحبت کردن شما پس از سکته مغزی کمک کند حتی زمانی که به طور کامل مهارت صحبت کردن خود را از دست داده باشید.
علل ناتوانی شدید در تکلم پس از سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که جریان خون رسانی به مغز به علت مسدود شدن یک شریان (سکته ایسکمیک) یا پاره شدن شریان (سکته هموراژیک) مختل گردد. هنگامی که جریان خون غنی از اکسیژن به سلول‌های مغز ارسال شود این امر باعث مرگ آن‌ها خواهد شد به همین دلیل درمان فوری پس از سکته در حفظ جان بیمار و پیشگیری از مشکلات مغزی بسیار ضروری است. در صورتی که سکته در سمت چپ نیم‌کره مغز که مرکز زبان و توانایی تکلم است رخ دهد میتواند باعث بروز اختلال در صحبت کردن شود. مشکلات گفتاری اغلب در آن گروه از بیماران دیده میشود که سکته در نیم‌کره چپ مغز آن‌ها رخ داده است.
انواع ناتوانی شدید گفتاری پس از سکته مغزی
مشکلات و خطرات مربوط به تکلم پس از سکته مغزی بسیار گسترده هستند. برای تشخیص بهتر همکاری با متخصص گفتار درمانی که گفتار درمان‌گر نام دارد کاملاً ضروری است. گفتار درمان‌گر میتواند به ارزیابی مهارت‌های ارتباط شناختی، مهارت‌های تکلم و سایر نقاطی که در ارتباط کلامی نقش دارند بپردازد. متخصص گفتار درمانی میتواند وجود گفتار پریشی، ناتوانی در بیان کلمات و اختلال در عملکرد اعضای مغز را تشخیص دهد. شما می‌توانید از متخصص مغز و اعصاب در خصوص محل بروز سکته مغزی سوال بپرسید زیرا مشخص کردن محل بروز سکته مغزی نقش مهمی را در تعیین نوع مشکلاتی که در تکلم به وجود می‌‌آید ایفا خواهد کرد. شایع‌ترین مشکلات تکلم پس از سکته مغزی مشکلی است که باعث میشود بیمار نتواند به صورت روان به بیان جملات و کلمات خود بپردازد. این اختلال زمانی به وجود می‌‌آید که بیمار می‌داند قصد دارد چه بگوید اما نمی‌تواند با دیگران ارتباط برقرار کند. در صورتی که این اختلال شدید باشد میتواند به طور کامل باعث محدود شدن مهارت کلامی بیمار شود. ناتوانی در بیان کلمات در همه افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند به وجود نمی‌آید به همین دلیل بهترین کار این است که شما با اعضای تیم پزشکی برای تشخیص و درمان همکاری لازم را داشته باشید و از آن‌ها بپرسید که چگونه به درمان مشکلات شدید مرتبط با اختلال تکلم پس از سکته مغزی می‌‌پردازند. هنگامی که مرکز تکلم در مغز به علت سکته آسیب میبیند قابلیت ترمیم پذیری اعصاب به نقاط سالم مغز اجازه می‌‌دهند وظیفه تکلم را برعهده بگیرد. قابلیت ترمیم پذیری اعصاب در صورتی که شما بر روی آن تمرکز کنید و برای استفاده از آن‌ها تلاش کنید فعال خواهد شد به عنوان مثال هنگامی که شما به تمرین خط شکسته می‌پردازید مغزتان به تشکیل و قدرتمند کردن مسیرهای عصبی جدید برای این مهارت خواهد پرداخت. هر چه شما بیش‌تر تمرین کنید این مسیرهای عصبی قوی تر خواهند شد و نوشتن به صورت خط شکسته برای شما ساده تر میشود. این مسئله در خصوص تکلم نیز صحت دارد به همین ترتیب مغز به ایجاد مسیرهای جدید خواهد پرداخت.
چگونه دوباره پس از سکته مغزی صحبت کنیم؟
برای بهبود تکلم پس از سکته مغزی شما به تمرینات مخصوص گفتار درمانی نیاز دارید. شما می‌توانید با تمرین کردن مهارت‌های گفتگو به ایجاد اتصالات جدید در مغز بپردازید و دوباره مهارت تکلم را به دست بیاورید به عنوان مثال اگر شما نمی‌توانید کلمات و جملات خود را به خوبی بیان کنید باید با عضلات زبان و دهان خود کار کنید تا مهارت صحبت کردن شما تقویت شود. هر چه بیش‌تر با این عضلات کار کنید توانایی شما افزایش خواهد یافت. به عبارتی با تمرین و تکرار مداوم مغز اتصالات جدیدی را در نقاطی می‌سازد که شما با آن کار کرده‌اید. افرادی که نمی‌توانند پس از سکته مغزی صحبت کنند در ابتدای گفتار درمانی نمی‌توانند همه تمرینات خود را به خوبی انجام بدهند. خوشبختانه یک نوع گفتار درمانی دیگر وجود دارد که میتواند به این گروه از افراد کمک کند.
موسیقی درمانی برای بیمارانی که نمی‌توانند پس از سکته صحبت کنند
ترانه درمانی، آهنگ درمانی، موسیقی درمانی یا هر اسم دیگری که شما به آن نسبت می‌‌دهید یک روش شگفت انگیز برای درمان تکلم بعد از سکته مغزی است و در افرادی که پس از سکته توانایی تکلم خود را از دست داده‌اند نتایج بسیار خوبی را به دنبال می‌‌آورد. مطالعات نشان داده افرادی که دچار سکته شده‌اند و مهارت کلامی آن‌ها به شدت محدود شده است میتوانند به شکل ترانه و به صورت آهنگین کلمات خود را بهتر بیان کنند زیرا در ترانه خوانی از موسیقی و ریتم استفاده میشود که یکی از وظایفی است که توسط نیم‌کره راست مغز انجام خواهد شد. به این ترتیب حتی پس از آسیب دیدگی نیم‌کره چپ مغز پس از سکته مغزی و از دست دادن مهارت کلامی بیماران میتوانند کلمات خود را به صورت آهنگین بیان کنند. این روش کمی دشوار است اما می‌توان به کمک یک گفتار درمان‌گر ماهر و با تجربه در نهایت به موفقیت دست پیدا کرد.
تداوم دوران بهبود در منزل به کمک نرم افزارهای گفتار درمانی
همکاری با یک گفتار درمان‌گر یک اقدام ضروری برای بهبود بیماران سکته مغزی است که توانایی تکلم آن‌ها به شدت آسیب دیده است. موسیقی درمانی یک روش پیچیده است و در یک محیط توان بخشی و در صورت همکاری یک نفره با پزشک می‌توان نتایج بسیار خوبی را از آن به دست آورد. پس از آن که بیمار توانست به بهبودی دست پیدا کند میتواند برخی از تمرینات خود را در منزل انجام دهد یعنی تمرینات ورزشی مخصوص گفتار درمانی را در منزل تکرار کند. امروزه نرم افزارهای مختلف موبایلی وجود دارند که دقیقاً مانند گفتار درمان‌گر عمل می‌کنند و به شما کمک می‌نمایند به شناسایی قسمت‌های مشکل دار کلام خود بپردازید پس بر اساس شرایطی که دارید یک برنامه منظم را برای گفتار درمانی طراحی خواهد کرد. این نرم افزارها یک روش عالی برای تکرارهای ضروری در دوران بهبود و در فواصل بین جلسات درمان است.
درمان تکلم بعد از سکته مغزی با ورزش
تمرینات ورزشی مخصوص تنفس
یکی از علائم و نشانه‌های شایع اختلال تکلم در بیمارانی که سکته مغزی کرده‌اند بروز مشکل در کنترل تنفس هنگام صحبت کردن است. این امر باعث میشود که بیماران در قسمت میانی جملات خود نفس بکشند تا به این ترتیب صحبت کردن و بیان جملات طولانی برای آن‌ها دشوار باشد و مخاطب آن‌ها نتواند به خوبی منظور بیمار را درک کند. انجام دادن تمرینات ورزشی مخصوص تنفس میتواند به بیمار برای کنترل تنفس در هنگام صحبت کردن کمک کند تا صحبت کردن برای بیمار راحت تر باشد. پزشک از بیمار می‌‌خواهد که در هنگام صحبت کردن تلاش کند نفس خود را بیرون بفرستد، جملات خود را تکرار کند و همزمان نفس بکشد و یاد بگیرد به موقع و به طور صحیح نفس خود را بیرون بدهد. این امر به بیمار کمک می‌کند یاد بگیرد کجا نفسش را حفظ کرده و بتواند ضمن صحبت کردن به راحتی به تنفس خود ادامه بدهد.
تمرینات مخصوص تقویت زبان
تشکیل کلمات یکی دیگر از علائم و نشانه‌های شایع اختلال تکلم در بیماران سکته مغزی است. تمرینات ورزشی و کششی زبان به تقویت عضلات کمک می‌کنند و باعث می‌شوند بیمار بتواند راحت تر به تولید صدا و ساخت کلمات پردازد. این تمرینات همچنین به بیمار کمک می‌کنند مسیرهای عصبی جدیدش و حافظه عضله گفتاری او که پس از سکته از بین رفته است تقویت شود. یکی از این تمرینات بیرون آوردن زبان و بردن آن به داخل حفره دهان است. برای انجام دادن این تمرین کافی است بیمار زبانش را بیرون بیاورد و چند ثانیه صبر کند و سپس زبانش را به سمت داخل بکشد. بیمار باید این تمرین را روزی چند بار تکرار کند. تکان دادن زبان به دو طرف نیز باعث تقویت آن خواهد شد. بیمار همچنین میتواند زبانش را به سمت نقاط خاصی از دهانش ببرد و به تقویت آن کمک کند. انجام دادن این تمرینات در طول جلسات گفتار درمانی بسیار ضروری و کمک کننده است.
تمرین کردن صداها
تولید صدا و کلمات به صورت صحیح برای افرادی که دچار اختلال تکلم پس از سکته مغزی هستند دشوار است. تمرین کردن برای تولید برخی صداها و کلمات خاص میتواند یک مجموعه ورزشی عالی بر روی بیماران سکته مغزی در منزل باشد به عنوان مثال تکرار کردن صداهای مشابه از قبیل آی، ای و مواردی از این قبیل توسط بیمار بسیار سودمند است. برای انجام این کار بیمار باید بارها و بارها این صداها را تمرین کند و سپس به سراغ یک مجموعه دیگر برود. تمرین کردن این صداها باعث میشود که زبان و دهان ورزش کنند. بیمار باید هم بر روی وضوح صداها و قابل شنیدن بودن آن‌ها تمرکز کند و هم برروی قدرت تولید آن‌ها برای قابل فهم بودن تمرکز داشته باشد. بیمار میتواند به طور مداوم به تکرار برخی کلمات و صداهای خاص بپردازد تا بالاخره یاد بگیرد آن‌ها را به طور صحیح بیان کند. به تدریج و با پیشرفت بیمار، میتواند در مرحله بعدی به سراغ کلمات سخت تر برود.
نام گذاری اشیا
اگرچه در برخی از بیماران تولید برخی کلمات دشوار است سایر بیماران با تولید برخی کلماتی که در همان لحظه به آن فکر می‌کنند مشکل دارند. بیمار در این شرایط میتواند برای تقویت ارتباط با کلمات و اشیا از خودش امتحان بگیرد یعنی به تصاویر مختلف نگاه کند و تلاش کند نام تصاویری که در حال تماشای آن‌ها است را بیان نماید. این کار به او کمک می‌کند در ذهنش بین کلمات و تصاویر یک ارتباط منطقی بسازد و توانایی او برای صحبت کردن و بیان کردن این کلمات افزایش پیدا کند. بیمار باید سعی کند چندین مرتبه این کلمات را تکرار کند تا واقعاً ملکه ذهن شوند و بتواند ضمن تقویت عضلات زبان و دهان خود به طور صحیح به بیان کلمات بپردازد.
تمرین کردن جملات
در تعدادی از بیماران سکته مغزی تولید یک کلمه به صورت مجزا معمولاً دشوار است اما اکثر بیماران با تولید جملات کامل و صحیح مشکل دارند. بیمار باید در ابتدا سعی کند کلمات و صداهای خاص را یاد بگیرد و سپس به تولید و ساخت جملات با معنی بپردازد تا مخاطب بتواند او را درک کند. بیمار میتواند برای پیشرفت بیش‌تر این تمرین را با تمرین نامگذاری اشیا و تصاویر ادغام می‌کند و با توجه به تصاویری که میبیند و به کمک مهارت تولید کلمات به ساخت جملات با معنی بپردازد. هر چه بیمار بیش‌تر تمرین کند بدون شک مهارت‌های کلامی و توانایی تکلم برای برقراری ارتباط پس از سکته مغزی افزایش خواهد یافت.
