درد سیاتیک (نوروژنیک،ارجاعی) همراه با آسیب در ستون فقرات، لگن و پا

عصب سیاتیک نام طولانی‌ترین عصب در بدن است. این عصب در واقع متشکل از دو ریشه‌ی عصبی که از پایین ستون فقرات خارج شده و سه ریشه عصبی که از استخوان خاجی خارج می‌شوند، است.

عصب سیاتیک از پایین کمر تا باسن کشیده شده و سپس از طریق ران تا زانو، ساق پا و انگشتان پا امتداد می‌یابد. مغز از طریق عصب سیاتیک با عضلات موجود در پایین پا ارتباط برقرار کرده و فعالیت عضله و حس در این نواحی را کنترل می‌کند. این امر برای کنترل حرکت، حس و تعادل حیاتی است.

سیاتیک چیست؟ 

سیاتیک در واقع اصطلاحی است که برای توصیف هرگونه درد یا علائمی مانند مور مور شدن یا بی‌حسی مورد استفاده قرار می‌گیرد که در مسیر عصب سیاتیک قرار دارند. سیاتیک نیز مانند واژه سردرد یک تشخیص واقعی از مشکل شما نیست و تنها یک توصیف دقیق از محل درد می‌باشد.

درد سیاتیک می‌تواند از درد خفیف تا درد با شدتی که امور ساده مانند راه رفتن، خم شدن، نشستن یا حتی ایستادن را دشوار و حتی گاهی اوقات غیر ممکن می‌کند، متغیر باشد.

انواع سیاتیک

نوروژنیک 

در سیاتیک نوروژنیک، درد ناشی از فشرده شدن عصب سیاتیک یا ریشه‌های عصبی کوچک‌تری که آن را تشکیل می‌دهند، ایجاد می‌شود. علائم ممکن است بسته به شدت فشار بر روی عصب متغیر باشند. این وضعیت می‌تواند ناشی از مشکلات مختلفی مانند بیرون زدگی دیسک یا سفتی عضلات باشد.

دیسک‌های بین استخوان‌های مهره ممکن است بیرون بزنند، فتق داشته باشند یا شکافته شوند و باعث اعمال فشار مستقیم بر روی اعصاب خروجی از ستون فقرات شوند. همچنین، فشار مستقیم بر روی نخاع از داخل ستون فقرات ممکن است عملکرد عصب سیاتیک را تحت تأثیر قرار دهد. عضلات سفت در باسن و بالای پا نیز می‌توانند عصب سیاتیک را تحریک و فشار بر آن اعمال کنند.

در اکثر این حالات، درد در پا شدت بیشتری نسبت به درد کمر احساس می‌شود و به صورت یک درد شدید، سوزاننده و ناگهانی توصیف می‌شود. این درد اغلب همراه با بی‌حسی، سوزش، احساس گرما و سرما و ضعف عضلانی همراه است. در سیاتیک نوروژنیک، در معاینات علائم غیر عادی مشاهده می‌شود، از جمله فقدان رفلکس‌های عادی، ضعف عضلانی و تغییرات حسی.

درد ارجاعی

سیاتیک ارجاعی درد ناشی از مشکل عضله و مفصل در ستون فقرات و لگن است، این درد می‌تواند شبیه به سیاتیک باشد و تعیین علت آن مهم است. درد ارجاعی معمولاً مبهم است اما می‌تواند شدید نیز باشد. این وضعیت معمولاً باعث سوزن سوزن شده، احساس گرما و سرما، بی‌حسی یا ضعف عضلانی نمی‌گردد.

در برخی موارد درد در کمر شدیدتر از درد در پا است و معمولاً بصورت ناگهانی نمی‌باشد. وجود نتایج غیر عادی عصبی مانند تغییر رفلکس، ضعف و تغییرات حسی غیر محتمل است.

چه چیزی باعث سیاتیک می‌شود؟ 

فتق 

دیسک بین مهره‌ای از حلقه‌های بیرونی غضروف تشکیل شده که در داخل آن یک مرکز نرم به نام نوکلئوس پالپوزوس وجود دارد.

هنگامی که دیسک بیرون می‌زند، نوکلئوس پالپوزوس همراه با دیسک حرکت می‌کند، هرچند در داخل حلقه‌های غضروفی بیرونی باقی می‌ماند.

بعد از اینکه دیسک دچار فتق شد (پارگی)، این ماده نرم از طریق پارگی‌هایی که در فیبرهای بیرونی غضروف رخ می‌دهند خارج می‌شود. ریشه‌های عصبی بسیار حساس بوده و درد سیاتیک در اثر تحریک ریشه‌های عصبی نخاع، التهاب ناشی از پروتئین‌های موجود در مواد دیسک یا ترکیبی از هر دو بوجود می‌آید.

بیماری دژنراتیو مفصل 

هنگامی که التهاب مفصل در ستون فقرات و دیسک‌های بین مهره‌ای رخ می‌دهد، فضاهای بین استخوان مهره تنگ می‌شود. این وضعیت می‌تواند منجر به تحریک ریشه عصبی و درد سیاتیک در یک یا هر دو پا شود. در صورتی که دیسک شدیداً آسیب ببیند، پروتئین‌های التهابی از داخل دیسک می‌توانند باعث تحریک ریشه عصبی شده و درد سیاتیک را ایجاد کنند.

تنگی کانال نخاعی 

کانال نخاعی مسیری است که نخاع از میان آن عبور کرده و به پایین ستون فقرات می‌رسد. در صورت تنگی کانال نخاعی، این کانال تنگ شده و فضای محدود شده داخل کانال می‌تواند روی نخاع فشار وارد کرده و باعث سیاتیک شود.

حرکت غیر عادی ستون فقرات 

هنگامی که ستون فقرات کمری دامنه حرکتی محدود یا غیر عادی داشته باشد، علت آن اغلب تحریک مفاصل بین استخوان‌های مهره، التهاب موضعی و گرفتگی و سفتی عضلانی است. این تغییرات می‌توانند منجر به تحریک عصب سیاتیک و درد ناشی از آن شوند.

اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک

مفصل ساکروایلیاک بین استخوان خاجی (استخوان بزرگ در پایین ستون فقرات) و لگن واقع شده است. اعصاب سیاتیک بعد از خروج از لگن در نزدیکی مفصل ساکروایلیاک حرکت کرده و آسیب یا شرایط التهابی که بر مفصل تاثیر می‌گذارند می‌توانند باعث تحریک عصب و درد سیاتیک شوند.

سندرم پیریفورمیس 

عصب سیاتیک بعد از خروج از ستون فقرات از پایین یا از میان عضله پیریفورمیس عبور می‌کند. گرفتگی یا سفتی عضله پیریفورمیس می‌تواند باعث تحریک عصب عبوری از پا شده و موجب درد سیاتیک شود. بیشتر بیماران مبتلا به سیاتیک دچار سفتی عضله پیریفورمیس هستند زیرا این عضله در پایداری پایین کمر نقش دارد. هنگامی که یک بیمار درد سیاتیک را تجربه می‌کند، این عضله در نتیجه‌ بخشی از مکانیزم طبیعی محافظت از بدن سفت می‌شود. هرچند اینکه سفتی عضله پیریفورمیس تنها علت درد سیاتیک باشد، امری نادر است.

لغزش مهره کمر 

لغزش مهره کمر  شرایطی است که یک استخوان مهره روی استخوان مهره‌ی زیرین به سمت جلو می‌لغزد. معمولاً بین از دست رفتن ارتفاع دیسک و تنگی فضاهایی که اعصاب نخاعی از آنها خارج می‌شوند ارتباط وجود دارد. متداول‌ترین محل برای لغزش مهره کمر پایین ستون فقرات است که در آنجا ریشه‌های عصبی که عصب سیاتیک را تشکیل می‌دهند از ستون فقرات خارج می‌شوند. فشار روی اعصاب در این ناحیه می‌تواند موجب درد سیاتیک انتشاری شود.

بارداری 

در طول بارداری، مرکز ثقل بدن مادر با افزایش اندازه و وزن کودک به جلو حرکت می‌کند. این وضعیت باعث افزایش انحنای پایین کمر شده و می‌تواند منجر به تحریک اعصاب نخاعی در این ناحیه شود. در برخی موارد چنین شرایطی منجر به درد سیاتیک در یک یا هر دو پا می‌گردد.

کشیدگی عضله

آسیب شدید به عضلات اطراف ستون فقرات می‌تواند باعث تحریک ریشه‌های عصبی خروجی از ستون فقرات شود. هنگامی که یک آسیب در ستون فقرات وجود داشته باشد، یکی از اولین مکانیزم‌هایی که بدن برای محافظت از خود در برابر آسیب بیشتر انجام می‌دهد سفت کردن عضلات اطراف ستون فقرات جهت جلوگیری از تشدید آسیب دیدگی می‌باشد.

تومور، شکستگی و عفونت 

آسیب به ساختار ستون فقرات در اثر سرطان، ضربه یا عفونت می‌تواند باعث ایجاد فشار روی ریشه‌های عصبی در پایین کمر و درد سیاتیک شود. هرچند این وضعیت بسیار غیر متداول است.

اسپوندیلیت آنکیلوزان یا روماتیسم ستون فقرات

این بیماری یک نوع غیر متداول آرتروز  است که بر ستون فقرات و لگن تاثیر می‌گذارد. التهاب مزمنی که در داخل و اطراف ستون فقرات همراه با این بیماری رخ می‌دهد می‌تواند باعث علائمی چون سیاتیک شود.

علائم سیاتیک 

علائم سیاتیک معمولاً ترکیبی از موارد زیر هستند:

• درد شدید، ناگهانی یا سوزاننده در پا
• بی حسی یا سوزن سوزن شدن در پا و کف پا
• ضعف هنگام حرکت دادن پا
• احساس شوک الکتریکی در کمر یا پاها
• احساس سوزش یا تیر کشیدن
• ناتوانی در بالا آوردن پا (راه رفتن روی پاشنه)
• ضعف در بلند کردن انگشت شست یا مچ پا
• درد یا بی‌حسی در بالای قدم پا، بخصوص بین انگشت شست و انگشت دوم
• درد یا بی‌حسی در قسمت جانبی یا بیرونی پا
• مشکل در بلند کردن پاشنه‌های پا از روی زمین

درد سیاتیک در کجا قرار دارد؟ 

محل درد سیاتیک در قسمت‌های زیر است:

• باسن
• پشت ران
• پشت و بیرون ماهیچه ساق پا
• قدم و انگشتان پا

علت سیاتیک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

 یک معاینه فیزیکی کامل و سابقه پزشکی باید برای تعیین علت درد سیاتیک انجام شود:

سابقه پزشکی 

برای تشخیص آنچه که باعث سیاتیک شده است، نیاز به بررسی کامل سابقه‌ی درد و علائم بیمار می‌باشد. از شما درباره‌ی محل علائم، حرکاتی که باعث بدتر شدن درد می‌شوند و آنچه که موجب تسکین درد می‌گردد، سوالاتی پرسیده می‌شود.

معاینه عملکردی

بعد از بررسی سابقه پزشکی یک معاینه فیزیکی انجام خواهد شد تا به یافتن علل زمینه‌ای سیاتیک کمک کند. این فرایند شامل ارزیابی کامل حالت بدن، دامنه حرکتی ستون فقرات، شرایط جسمی و تعادل می‌باشد. در طول این بررسی، حرکاتی که باعث تسکین یا تشدید درد سیاتیک می‌شوند به دقت کنترل می‌گردند. در معاینه فیزیکی پزشک حالت بدن، دامنه حرکتی ستون فقرات، اسپاسم عضلانی و شرایط جسمی را مشاهده کرده و هرگونه حرکتی که باعث درد می‌شود را مورد توجه قرار می‌دهد.

معاینه عصبی 

در طول این بخش از معاینه رفلکس‌های شما در زانوها و مچ پاها بررسی می‌شوند. قدرت عضله‌هایی که با عصب سیاتیک در ارتباط هستند و قابلیت حس کردن تماس در امتداد عصب سیاتیک نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. این تست‌ها شاخص‌های بسیار خوبی برای کنترل وجود و محل تحریک یا آسیب ریشه عصبی هستند.

آزمایش‌ها

متداول‌ترین آزمایش‌ها عبارتند از:

• رادیوگرافی
• سی تی اسکن
• ام آر آی
• آزمایش خون

پزشکان چگونه درد سیاتیک را درمان می‌کنند؟ 

بسیاری از افرادی که درد سیاتیک را تجربه می‌کنند ظرف چند هفته یا چند ماه با استفاده از یک روش عملکردی برای درمان و بدون نیاز به جراحی بهتر می‌شوند.

گرما و یخ

برای درد سیاتیک حاد، کیسه‌های گرم یا یخ می‌توانند به تسکین درد پا بخصوص در مرحله‌ی اولیه کمک کنند. معمولاً از یخ یا گرما به مدت حدوداً ۲۰ دقیقه استفاده شده و هر دو ساعت تکرار می‌شود. بیشتر افراد ابتدا از یخ استفاده می‌کنند، اما برخی نیز با گرما تسکین می‌یابند. می‌توان از هر دو گزینه نیز بطور متناوب استفاده کرد. بهتر است یخ را در داخل یک حوله یا پارچه روی پوست گذاشت تا از سوختگی با یخ جلوگیری شود.

داروهای مسکن داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا داروهای تجویزی قوی‌تر اغلب برای کاهش التهابی که همراه با تحریک عصب سیاتیک است مورد استفاده قرار می‌گیرند. شل کننده‌های عضلانی یا داروهای مخدر نیز ممکن است در موارد شدید برای تسکین درد در کوتاه مدت تجویز شوند (چند روز تا حداکثر دو هفته).

تزریق استروئید اپیدورال

تزریق استروئید اپیدورال به منظور کاهش التهاب در ستون فقرات در زمانی که درد بیمار شدید است استفاده می‌شود. این تزریق مستقیماً در ناحیه‌ی ملتهب دور عصب سیاتیک انجام می‌گیرد. تاثیرات آن موقتی بوده و باعث برطرف شدن مشکلات عملکردی زمینه‌ای که موجب بروز مشکلات شده‌اند، نمی‌گردد. این تزریق می‌تواند تسکین کافی به منظور اجازه دادن به بیمار جهت پیشبرد یک برنامه ورزشی را فراهم کند.

بلوک مفصل فاست برای کنترل کمر درد

در مواردی که خود مفصل فاست تولید کننده درد باشد، تزریق بلوک فاست را می‌توان برای تسکین درد انجام داد. تزریق‌های بلوک فاست یک ابزار تشخیصی مورد استفاده برای جدا کردن و تایید منشأ خاص کمر درد در بیمار می‌باشند. علاوه بر این، بلوک فاست دارای تاثیرات درمانی است زیرا منشأ درد را بی‌حس کرده و التهاب بیمار را کاهش می‌دهد.

بلوک عصب سیاتیک

بلوک عصب سیاتیک یک روش درمانی برای افرادی است که درد شدید و طاقت فرسای عصب سیاتیک را تجربه می‌کنند و با روش‌های سنتی کنترل درد برطرف نمی‌شود. هدف از این نوع بلوک عصبی جلوگیری از انتقال سیگنال‌های درد از نخاع به باسن و پایین تنه است که منجر به حذف یا کاهش قابل ملاحظه‌ی درد سیاتیک خواهد شد.

درمان دستی و حرکت ستون فقرات

عملکرد بیومکانیکی ضعیف در پایین کمر معمولاً در درد سیاتیک تاثیرگذار است. هدف از درمان دستی  و حرکت ستون فقرات بازیابی عملکرد متعادل و طبیعی ستون فقرات است که تحریک عصب سیاتیک را از بین برده و درد آن را متوقف می‌کند.

ماساژ 

هدف از ماساژ درمانی افزایش جریان خون، آرام کردن عضلات و آزادسازی اندورفین‌ها که تسکین دهند‌ه‌های طبیعی درد می‌باشند است. ماساژ درمانگرها اعتقاد دارند که کاهش سفتی عضلانی امکان بازیابی حرکت طبیعی ستون فقرات و رفع تحریک عصب سیاتیک را فراهم می‌کند.

ورزش 

برخی ورزش‌ها  را می‌توان به منظور کمک به تقویت تنه بدن، بهبود انعطاف پذیری پایین ستون فقرات یا تقویت عضلات در این ناحیه مورد استفاده قرار داد. نوع ورزش‌هایی که برای هر شخصی توصیه می‌شوند بستگی به علت درد سیاتیک و شدت آن دارد.

تحریک الکتریکی عصب و اولتراسوند

این روش‌های برای کمک به کاهش التهاب و درد ناشی از تحریک عصب سیاتیک استفاده می‌شوند. چنین درمان‌هایی معمولاً همراه با ورزش‌های افزایش انعطاف پذیری و تقویت پایین کمر مورد استفاده قرار می‌گیرند.

طب سوزنی و سوزن خشک 

این دو تکنیک بسیار شبیه به هم هستند و در آنها سوزن‌های بسیار باریک در نواحی خاصی وارد پوست می‌شوند. هدف از طب سوزنی بازیابی تندرستی با تغییر جریان انرژی در بدن است در حالی که هدف از سوزن خشک حذف نقاط ماشه‌ای در عضلات بیش فعال می‌باشد. هر دو تکنیک نتایج خوبی را در کاهش درد سیاتیک به همراه دارند، هرچند هیچ کدام نمی‌توانند علت‌های شایع سیاتیک مانند آسیب دیسک و آسیب بیومکانیکی را برطرف کنند.

اوزون درمانی 

در طول اوزون درمانی برای درد، تزریق گازهای با درجه پزشکی باعث فعال شدن سیستم‌های آنتی اکسیدان بدن می‌گردد. این امر به نوبه‌ی خود منجر به آزادسازی عوامل ایمنی در بدن از جمله سیتوکین می‌شود که در ناحیه‌ای که درد وجود دارد جریان می‌یابد.

نتیجه‌ی این فرایند بیدار شدن سیستم تسکین درد طبیعی بدن است. به جای مخفی کردن درد، مواد شیمیایی مخصوصی در بدن به ناحیه‌ی مورد نظر اعزام می‌شوند و منجر به ترمیم بافت و کاهش یا حتی حذف کامل درد بسته به نوع ضربه یا آسیب نخاعی و اسکلتی عضلانی خواهد شد.

تزریق پی آر پی

درمان با پی آر پی یک روش درمانی طبیعی، بدون درد و غیر جراحی را برای بیماران مبتلا به درد سیاتیک و علائم مرتبط با آن ارائه می‌کند. نحوه‌ی کار تزریق پی آر پی به این ترتیب است:

• متخصص مقدار کمی از خون بیمار را می‌کشد.
• خون بیمار در یک سانتریفیوژ قرار داده می‌شود که پلاسمای غنی از پلاکت را جدا می‌کند.
• سپس متخصص محلول پی آر پی را گرفته و مجدداً در ناحیه‌ی مورد نظر به بدن بیمار تزریق می‌کند.
• محلول پلاسما بلافاصله اقدام به ترمیم بافت آسیب دیده و کمک به فرایند جوانسازی طبیعی بدن خواهد کرد.