درمان زانو ضربدری در اثرعوامل ژنتیکی، آسیب و کمبود ویتامین

پای ضربدری، که ژنو والگوم یا زانوی والگوس نیز نامیده می‌شود، اختلالی است که در آن زمانی که فرد مستقیم ایستاده است، زانوها با یکدیگر برخورد کرده اما مچ پاها از هم فاصله دارند. پای ضربدری بخش طبیعی از فرآیند رشد کودکان است و معمولا تا سن هشت سالگی خود به خود اصلاح می‌شود. اما گاهی این اختلال برطرف نشده و تا سال‌های بعد، و حتی تا نوجوانی نیز ادامه خواهد یافت. پای ضربدری علل مختلفی دارد که برخی از آنها عبارتند از عوامل ژنتیکی، عوامل مادرزادی/ تکاملی، آسیب‌های وارده، کمبود ویتامین، اختلالات و مشکلات مفصل، و موارد دیگر. پای ضربدری باعث توزیع نامتناسب وزن روی زانوها گشته و بزرگسالانی که مشکل پای ضربدری دارند به زانو درد مزمن نیز مبتلا شده و این زانو نیز در نهایت به آرتروز تبدیل می‌شود. خوشبختانه روش‌هایی برای درمان زانوی ضربدری وجود دارد.

علت ایجاد پای ضربدری چیست؟

پای ضربدری در میان کودکان کم سن و سال امری طبیعی است اما اگر این مشکل تا سال‌های بعد زندگی برطرف نشود، و یا در سال‌های بعد ایجاد شود، ممکن است یک دلیل پزشکی برای آن وجود داشته باشد. برخی از علل ایجاد پای ضربدری عبارتند از:

• بیماری‌های ناشی از کمبود مواد مغذی مانند راشیتیسم، اسکوربوت، و استئومالاسی (نرمی استخوان) که بر شکل گیری استخوان تاثیر گذاشته و باعث ایجاد پای ضربدری می‌شوند.
• عفونت‌ استخوان، همچون استئومیلیت (التهاب مغز استخوان) باعث تغییر شکل زانوها می‌شود.
• آسیب به استخوان شین، که مسئول رشد است، نیز می‌تواند باعث پای ضربدری شود. ممکن است این مشکل فقط در یک پا به وجود آید.
• برخی از بیماری‌های نادر ژنتیکی نیز ممکن است باعث ایجاد این مشکل استخوانی شوند.
• در بزرگسالان، آسیب‌های وارد شده در گذشته یا ابتلا به آرتروز یا رماتیسم مفصلی ممکن است باعث پای ضربدری شوند.
• چاقی ممکن است باعث ایجاد تغییراتی در نحوه‌ی راه رفتن و قدم برداشتن شده و این تغییرات به صورت پای ضربدری خود را نشان خواهند داد.

 علائم پای ضربدری چیست؟

پای ضربدری یکی از مراحل طبیعی رشد کودکان بوده و ممکن است هیچ نشانه‌ای نداشته باشد. اما اگر پای ضربدری تا پس از سن مشخصی برطرف نشود، باعث ایجاد درد و ناراحتی در پاها می‌شود. اگر پای ضربدری در اثر یک اختلال یا بیماری به وجود آمده و باعث تغییر شکل زانوها شده باشد، راه رفتن برای فرد مشکل خواهد شد. فرد متوجه وجود درد و تغییر نحوه‌ی راه رفتن و قدم برداشتن خواهد شد. تغییر پوسچرِ طبیعی بدن بر دیگر مفاصل نیز تاثیر گذاشته و باعث ایجاد درد و مشکلات حرکتی خواهد شد.

پای ضربدری چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اگر پزشک به پای ضربدری به عنوان یک موردی غیر طبیعی شک کند، انجام برخی از آزمایش‌های بالینی برای فرد ضروری خواهد شد. نحوه‌ی ایستادن و راه رفتنِ فرد بررسی شده و زاویه زانو و مچ پاها نیز اندازه گیری و ارزیابی می‌شوند. با اندازه‌گیری قد فرد، هم ترازی پاها و ساق پاها، تقارن زانو و بررسی الگوهای راه رفتنِ فرد می‌توان وجود پای ضربدری را تایید یا رد کرد. در صورت نیاز، آزمایش‌هایی همچون تصاویر رادیوگرافی نیز برای بیمار تجویز می‌شود.

 درمان‌های موثر برای پای ضربدری چیست؟

درمان پای ضربدری عبارت است از:

درمان‌های دستی

درمان‌های دستی نوعی درمان استثنایی برای کودکان مبتلا به پای ضربدری در تمام سنین می‌باشند. در کودکان سنین پایین که پای ضربدری بخشی از فرآیند رشدشان است، درمان دستی به هم‌ترازی ستون فقرات کمک کرده و باعث ایجاد یک پوسچر مناسب می‌شود. در کودکانی که پای ضربدری در اثر بیماری به وجود آمده، درمان دستی به کاهش درد و افزایش تحرک و همچنین هم‌ترازی ستون فقرات کمک می‌کند.

استفاده از بریس‌های مخصوص پای ضربدری

می‌توان از بریس‌های مخصوص پای ضربدری برای کمک به هم‌ترازی مجدد پاها استفاده کرد. این بریس‌ها زانو را به سمت بالا کشیده و آن را در حالت مستقیم قرار می‌دهند. این بریس‌ها معمولا شب‌ها استفاده می‌شوند. یک متخصص ارتوپد به بیمار می‌گوید که چه بریسی برای او مناسب است.

حرکات ورزشی اصلاحی پای ضربدری

پای ضربدری معمولا به این دلیل ایجاد می‌شود که عضلات ابداکتور موجود در قسمت بیرونی ران‌ها و باسن‌ها ضعیف هستند. با انجام حرکات ورزشی می‌توان این عضلات را تقویت کرد. این ورزش‌ها عبارتند از:

بالا آوردن پای صاف

پزشک توصیه می‌کند بیمار قبل از انجام هر یک از این حرکات، به مدت پنج دقیقه حرکات سبک ایروبیک، مانند دوچرخه سواری یا پیاده‌روی انجام داده و خود را آماده کند. هنگامی که بدن گرم شد:

• به پشت روی زمین خوابیده، یک پا را کاملا صاف گرفته و از سطح زمین بالا برده و پای دیگر از ناحیه زانو خم کرده و کف پا را روی زمین قرار دهید.
• عضلات ران پایی که صاف است را منقبض کرده و آن پا را حدود 30 سانتی متر از زمین بالا برده و پنج ثانیه در همان حالت نگه دارید.
• کمر و نیم تنه را شل نگه داشته و به کمر انحنا ندهید. حرکت بالا بردن پا را حداقل 2 مرتبه برای هر پا تکرار کنید.
• این حرکت روی کوادری سپس‌های جلوی باسن کار کرده و به محافظت از مفاصل زانو کمک می‌کند.

چمباتمه نشستن با تکیه به دیوار

برای انجام این حرکت، ایستاده، کمر خود را به دیوار تکیه داده و پاشنه پاها را تا جایی از دیوار فاصله دهید که وقتی به حالت چمباتمه می‌نشینید، زانوها و انگشتان پا در یک راستا قرار گیرند. پاها باید به اندازه عرض شانه باز بوده و زاویه نشستن نیز باید 90 درجه بوده و کمتر نباشد. به مدت 5 تا 10 ثانیه در حالت چمباتمه نشسته و عضلات شکم را کمی منقبض کنید، سپس کم کم مدت زمان نشستن را زیاد کنید تا قدرتتان نیز بیشتر شود.

کشش همسترینگ

برای انجام این حرکت:پشت یه صندلی ایستاده و با دست پشتی صندلی را بگیرید. سپس وزن خود را روی یک پا انداخته و پای دیگر را به سمت عقب ببرید به نحوی که فقط انگشتان پا روی زمین باشند. عضلات همسترینگ را کشیده و پاشنه پا را به سمت باسن بالا آورید. پا را 5 ثانیه در این حالت نگه داشته، سپس آن را پایین آورده و مجددا این حرکت را انجام داده و 10 ثانیه نگه دارید.بر روی حرکات خود کنترل داشته باشید، به طوری که از عضلات همسترینگ استفاده کنید، نه نیروی حرکتی برای بالا بردن پاها.

پرس (فشار دادن) زانو

برای انجام این حرکت: روی زمین یا روی یک صندلی نشسته و یک پای خود را به صورت صاف روبروی خود قرار داده و یک حوله لوله شده را زیر زانو قرار دهید. در پایی که صاف است، کوادری سپس را منقبض کرده و پشت زانو را به حوله فشار دهید.3 ثانیه در این حالت مانده، سپس رها کرده و مجددا این حرکت را 10 مرتبه برای هر پا انجام دهید.

 لانژ از پهلو

در لانژ از پهلو، عضلات همسترینگ، ابداکتور، و کوادری سپس استفاده می‌شوند.برای انجام این حرکت:

• ایستاده، پاها را به اندازه عرض باسن باز کرده و دست‌ها را مقابل قفسه سینه بگیرید.
• با یک حرکت، قدمی به سمت چپ بردارید.
• زمانی که پایتان به زمین رسید، زانو را خم کرده و باسن خود را به سمت عقب ببرید.
• زمانی که در باسن و دیگر عضلات ران احساس انقباض شدید کردید، بایستید، هر دو پا را همزمان به عقب برده و حرکت را با سمت دیگر بدن تکرار کنید.
• این حرکت عقب و جلو رفتن را بین 10 تا 12 مرتبه تکرار کنید. برای افزایش میزان مقاومت می‌توانید یک توپ طبی را جلوی قفسه سینه خود در دست بگیرید.

استپ آپ از بغل

برای انجام استپ آپ (بالا و پایین رفتن از پله) از بغل به یک نیمکت وزنه‌برداری  یا یک صندلی نیاز دارید.برای انجام این حرکت:

• به صورتی بایستید که سمت راست بدنتان رو به نیمکت و دست‌ها جلوی قفسه سینه باشند.
• با یک حرکت پیوسته، پای راست خود را روی نیمکت قرار داده و آن را به پایین فشار داده و پای چپ را بالا برده و بدن را در هوا نگه دارید.
• یک ثانیه در همین حالتی که پای راستتان صاف است مانده، سپس پایین آمده و مجددا حرکت را تکرار کنید. پس از اینکه 10 تا 12 مرتبه انجام حرکت، پا را عوض کرده و با سمت دیگر بدن حرکت را انجام دهید.
• در این حرکت نیز، مانند لانژ از پهلو، برای افزایش میزان مقاومت می‌توانید یک توپ طبی در دست بگیرید.

ابداکشن پا به کمک دستگاه کابل 

در حرکت ابداکشن (دور کردن) پا، از قسمت خارجی ران‌ها و باسن‌ها استفاده می‌شود در حالی یک دستگاه کابل نیز در یک سمت از بدن قرار دارد. برای انجام این حرکت:

• یک تسمه را در پایین دستگاه و پایین پای راست خود ببندید. به شکلی بایستید که شانه‌ی چپتان رو به دستگاه باشد.
• با یک حرکت آرام و کمانی شکل، پای چپ را از زمین بلند کرده و از بغل تا جایی که می‌توانید بالا برید.
• آرام پا را پایین آورده و مجددا این حرکت را تکرار کنید. پس از 10 تا 12 مرتبه، همین حرکت را با سمت دیگر بدن انجام دهید.

 ابداکشن پا در حالت خوابیده

ابداکشن (دور کردن) پا در حالت خوابیده در حالت خوابیده به پهلو انجام می‌شود.برای انجام این حرکت:

• به پهلوی راست خوابیده و پاها را روی هم قرار دهید.
• با یک حرکت، پای چپ را تا جایی بالا برید که با سطح زمین زاویه 45 درجه تشکیل دهد. یک ثانیه در این حالت بمانید. پا را به آرامی پایین آورده و مجددا این حرکت را 10 تا 12 مرتبه انجام دهید. سپس به پهلوی چپ خوابیده و همین حرکت را تکرار کنید.
• برای افزایش میزان مقاومت، در هنگام بالا بردن پا، یک دمبل را روبروی ران بگیرید.

حرکت اسکات به کمک دیوار

برای انجام این حرکت:

• ابتدا به یک توپ ورزشی نیاز دارید.
• به شکلی بایستید که صورتتان رو به دیوار بوده، و توپ را هم ارتفاع با شکم قرار دهید.
• پس از بالا بردن پای چپ، زانوی خود را خم کرده و باسن را موازی با سطح زمین قرار دهید.
• با قسمت خارجی پای چپ فشاری مداوم به توپ وارد کرده و یک ثانیه فشار را ادامه دهید.
• به آرامی فشار را کاهش داده و مجددا حرکت را تکرار کنید. پس از انجام 10 تا 12 مرتبه، حرکت را با سمت دیگر بدن انجام دهید.