پا چنبری مادرزادی، که به آن هم پا کلاب فوت نیز می‌گویند، یک نوع پیچیده از ناهنجاری مادرزادی در پاها است. در صورت عدم درمان این حالت، ممکن است محدودیت‌های حرکتی، درد و مشکلاتی در هنگام راه رفتن به وجود آید. پا چنبری با تغییرات ناترازی و شکل غیرطبیعی در پشت، میانه و پیشانی پا مشخص می‌شود. این ناهنجاری تأثیری بر ساختار و موقعیت پا داشته و باعث چرخش قسمت میانی پا به سمت داخل می‌شود. در مفاصل ضعیف‌تر، پا در وضعیت ثابتی باقی می‌ماند یا به سمت پایین فرو می‌رود. پاهای مبتلا به پا چنبری کوتاه‌تر هستند و دور ساق پا نیز نسبت به پاهای سالم کوچکتر است.
شدت ناهنجاری پا چنبری می‌تواند درجات متفاوتی از سختی داشته باشد و نمی‌توان آن را به صورت غیرفعال یا پسیو تحت درمان قرار داد. این ناهنجاری ممکن است در یک یا هر دو پا مشاهده شود و در 50 درصد موارد به صورت دوطرفه است. به طور کلی، پا چنبری در مردان شایع‌تر از زنان است و نرخ ابتلا به آن 1.6 تا 3 برابر است. این ناهنجاری یکی از شایع‌ترین ناهنجاری‌های مادرزادی خطرناک است که در پاها مشاهده می‌شود. اغلب این ناهنجاری به تنهایی رخ می‌دهد، اما گاهی اوقات می‌تواند همراه با ناهنجاری‌ها یا سندرم‌های مادرزادی دیگر باشد.
پای چنبری چه مشکلاتی را برای فرزندانتان ایجاد می‌کند؟
همه کودکان مبتلا به ناهنجاری کلاب فوت برخی درجات ضعف را در پاهای خود دارند زیرا پاهای مبتلا و عضلات آنها به طور کامل رشد نکرده‌اند. این عارضه معمولاً بر توانایی کودک در مشارکت در فعالیت‌ها تأثیر ناخوشایندی ندارد. پزشکان ما در کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی امید برای درمان پای چنبری در کودکان، ابتدا با استفاده از معاینات دقیق بالینی و سپس با ارائه برنامه درمانی اثربخش و پیشرفته با رویکرد پلکانی از جمله ورزش، فیزیوتراپی، درمان دستی و بریس‌های طبی به فرزند شما در غلبه به این بیماری کمک می‌کنند. درمان دستی در این مرکز توسط درمانگر مجرب و دوره دیده از کشور اروپا و ساخت بریس و کفی‌های طبی به وسیلهٔ اسکن‌های دقیق سه بعدی انجام می‌شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت با شماره 02122780702 یا 02122780701 تماس حاصل فرمایید.
دسته‌بندی پا چنبری
همه کلاب فوت‌ها شبیه به هم نیستند و این مهم است که همه افرادی که برای رفع پا چنبری تحت درمان قرار می‌گیرند از اصطلاح‌ها مشابه برای انواع مختلف این ناهنجاری استفاده می‌کنند. هر نوعی از کلاب فوت، ویژگی‌های خاص خود و روش‌های درمانی مخصوص به خود دارد. تشخیص به موقع نوع کلاب فوت می‌تواند به انتخاب روش مؤثر درمان کمک کند. با این که سیستم جهانی برای طبقه‌بندی انواع کلاب فوت وجود ندارد اما می‌توان این ناهنجاری را بر اساس ماهیت آن به دسته‌های زیر تقسیم کرد.
کلاب فوت وضعیتی
کلاب فوت وضعیتی به انعطاف‌پذیری پاها اشاره دارد که در رحم مادر به مدت زیادی در وضعیتی غیرعادی قرار گرفته‌اند. زمانی که نوزاد متولد می‌شود، به دلیل این که به مدت طولانی در این وضعیت قرار گرفته بوده است ممکن است یک یا هر دو پای او وضعیتی غیرعادی داشته باشند کودکان مبتلا به پا چنبری وضعیتی معمولاً دامنه حرکتی غیر فعال در پیشانی یا مچ پا دارند. پا در زمان تولد دچار برخی بدشکلی‌ها است اما تراز استخوانی آنها تحت تأثیر قرار نگرفته و وضعیت پا به احتمال زیاد با انجام روش‌های درمانی اولیه شامل برنامه‌ها کششی، دامنه حرکتی و افزایش تحمل وزن بهبود می‌یابد.
کلاب فوت آدیوپاتیک
کلاب فوت آدیوپاتیک بدان معنا است که علت ابتلا به این ناهنجاری هنوز مشخص نیست. در کلاب فوت آدیوپاتیک ممکن است عوامل ارثی نیز نقش داشته باشند، در این موارد اگر خویشاوندان، والدین یا خواهر و برادر فرد به عارضه کلاب فوت دچار باشند، این احتمال وجود دارد که وی یا فرزند او نیز دچار این عارضه شود (با احتمال 3 تا 10 درصد). در افراد مبتلا به کلاب فوت آدیوپاتیک طیف وسیعی از اختلالات وجود خواهد داشت که به شدت و این که این عارضه تحت درمان قرار نگرفته باشد، به طور ناقص درمان شده باشد یا به طور موفقیت‌آمیزی درمان شده باشد بستگی دارد.
- کلاب فوت درمان‌نشده: همه کلاب فوت‌هایی که از بدو تولد تا 2 سالگی تحت درمان قرار نگرفته‌اند یا اقدامات درمانی جزئی برای بهبود آنها انجام شده است، کلاب فوت درمان‌نشده تلقی می‌شوند.
- کلاب فوت درمان شده: کلاب فوت‌های درمان نشده که با روش درمانی پونستی تحت درمان قرار گرفته‌اند، کلاب فوت درمان شده محسوب می‌شوند. برای کلاب فوت درمان شده معمولاً از بریس‌های دائمی تا سن 3 ماهگی و از بریس‌های شبانه تا سن 4 تا 5 سالگی استفاده می‌شود.
- کلاب فوتی که دوباره عود کرده است: کلاب فوتی که با روش درمانی پونستی به طور موفقت آمیز تحت درمان قرار گرفته است اما دوباره بازگشته است، کلاب فوت با عود مجدد نامیده می‌شود. شایع‌ترین دلیل عود دوباره کلاب فوت این است که به موقع از بریس‌ها استفاده نشده است.
- کلاب فوت چشم‌پوشی شده: پا چنبری چشم‌پوشی شده کلاب فوتی است که در کودکان بزرگ‌تر از 2 سال دیده می‌شود و برای درمان آن اقدامی انجام نشده است یا اقدامات درمانی انجام شده بسیار جزئی بوده است. کلاب فوت چشم‌پوشی شده ممکن است به درمان پونستی پاسخ ندهد و برای اصلاح ناهنجاری‌های استخوانی نیاز به انجام عمل‌های جراحی باشد.
- کلاب فوت پیچیده: هر پای مبتلا به این عارضه که تحت روش‌های درمانی دیگر به جز روش پوستی قرار گرفته باشد ممکن است به دلیل پاتولوژی بیشتر یا اسکارهای ناشی از عمل‌های جراحی دچار پیچیدگی‌های مضاعف شود.
- کلاب فوت مقاوم: این کلاب فوت زمانی ایجاد می‌شود که درمان پونستی به درستی انجام شده باشد اما بهبودی چشمگیری حاصل نشده باشد. غالباً مشخص می‌شود که این نوع از پا چنبری از نوع آدیوپایتک نبوده و از انواع ثانویه یا سندرمی است.
- کلاب فوت بی‌قاعده: در این نوع کلاب فوت پا متورم شده و استخوان‌های کف پا ثابت شده و انگشت شصت پا بزرگ می‌شود. این عارضه ممکن است خود به خود رخ دهد اما در اغلب اوقات پس از لغزش یا شل شدن گچ اتفاق می‌افتد.
کلاب فوت ثانویه
کلاب فوت ثانویه زمانی اتفاق می‌افتد که یک بیماری دیگر باعث کلاب فوت شده یا با آن مرتبط باشد. این گونه بیماری‌ها معمولاً نورولوژیکی هستند مانند اسپینا بیفیدا همراه شده با اختلالات یا سندرم‌های حسی و حرکتی همزمان مانند ارتروگریپوز همراه شده با علائم عمومی بیشتر شامل مسائل عضلانی اسکلتی.
علائم شایع
کلاب فوت در دوران کودکی درد ندارد. در واقع، کودکان می‌توانند در دوران رشد به طور طبیعی ایستاده و راه بروند. اگر این عارضه تحت درمان قرار نگیرد، کودک قادر به پوشیدن کفش نخواهد بود و در نهایت پاها دردناک شده و باعث می‌شود که وی نتواند در بیشتر فعالیت‌های ورزشی و فعالیت‌های فیزیکی دیگر مشارکت داشته باشد.
تشخیص
معمولاً کلاب فوت پیش از تولد در سونوگرافی یا در هنگام تولد قابل تشخیص است. معاینات پس از تولد شامل گرفتن پا و دستکاری ملایم آن می‌شود تا بتوان متوجه شد که آیا به سمت وضعیت طبیعی خود می‌رود یا نه. اگر پا در وضعیت طبیعی خود قرار نگرفت، تشخیص ابتلا به پا چنبری مثبت است.
روش‌های درمان پا چنبری
هدف از درمان تأمین وضعیت باثبات پا در زمانی است که کودک قادر به راه رفتن شده است.
بریس‌های مخصوص پا چنبری
توصیه دیگر که معمولاً برای نوزادانی که مبتلا به پا چنبری هستند می‌شود استفاده از بریس‌های محدودکننده حرکتی است (غالباً به آنها ارتوتیک گفته می‌شود). استفاده زود هنگام از بریس از انجام حرکات فعال و فیدبک حسی حیاتی جلوگیری کرده و در دوران رشد توانایی‌های حرکتی کودک مؤثر است. احتمال این که کودکان بزرگ‌تر بتوانند FAB شبانه را تحمل کنند بسیار کم است اما ارزش امتحان کردن را در کودکان زیر 4 سال دارد. نحوه استفاده از بریس در کودکان کوچکتر متفاوت است زیرا آنها چون فعال بوده و راه می‌روند نمی‌توانند 23 ساعت در شبانه روز از این بریس‌ها استفاده کنند. کودکان بزرگ‌تر می‌توانند از ارتوز مچ پا به مدت یک سال استفاده کنند.
درمان‌های فیزیکی
درمان باید بلافاصله پس از تولد آغاز شود. نخست، درمان‌های دستی ملایم با گچ گرفتن یا باندپیچی به کار برده می‌شود تا وضعیت پاها به مرور زمان اصلاح شود. در گذشته، برای اصلاح وضعیت پا، یک هفته پا را گچ می‌گرفتند. اخیراً ثابت شده است که درمان‌های فیزیکی روزانه با باندپیچی مخصوص در اصلاح ناهنجاری‌های آدیوپاتیک خفیف تا متوسط بسیار مؤثر است.
درمان‌های دستی
درمان‌های دستی باید با استفاده از اصول ابداکتینگ پا با استفاده از تالوس به عنوان اهرم انجام شود اما از توپ درمان‌های دستی روی تالوس بیش از انگشت شصت پا استفاده می‌شود.
- درمان‌های دستی باید طولانی‌تر از 5 تا 10 دقیقه انجام شود.
- ابداکشن در زوایای 50 تا 60 در نوزادان قابل انجام نیست و در این موارد می‌توان فقط به زوایای 30 تا 40 درجه دست یافت.
- درمان‌های دستی باید به مدت طولانی ادامه یابد زیرا پا به اندازه پای نوزاد انعطاف‌پذیر نیست و ممکن است اصلاح آن به زمان بیشتری نیاز داشته باشد.
- 10 تا 12 هفته گچ گرفتن سریالی برای اصلاح کامل پا نیاز است.
گچ گرفتن
باید بالای زانو گچ گرفته شود اما با بزرگ شدن کودک و کم شدن احتمال لغزش گچ، فلکشن کمتر زانو مجاز است: 30 تا 60 درجه رضایت‌بخش است. POP باید قوی باشد زیرا کودکان برای راه رفتن تلاش می‌کنند. تقویت‌کننده‌های فایبرگلاس یا دمپایی‌های تایر ماشین را می‌توان برای حفاظت از گچ به کار برد. در برخی بیمارستان‌های خوابگاه‌هایی برای کودکان بزرگ‌تر ایجاد می‌شود زیرا دوره درمان طولانی است.
تمرینات افزایش‌دهنده دامنه حرکتی
برخی نکات را که باید در هنگام انجام تمرینات ورزشی پا چنبری بدانید عبارتند از:
- حرکات ورزشی باید پس از تعویض پوشک کودک انجام شود تا او راحت‌تر و ریلکس‌تر باشد.
- هیچ یک از این تمرینات نباید آسیب‌زا باشند. از فشار ملایم برای تمرینات کششی پایدار استفاده کنید.
میزان تحمل و طول مدت انجام این حرکات را با سطح راحتی کودک تنظیم کنید.
دامنه حرکتی مچ پا
کودک را روی پشت خوابانده و این حرکات را انجام دهید.
- یک دست خود را روی زانوی خم شده کودک قرار دهید.
- با کف دست دیگر خود، پای کودک را از بالای پاشنه بگیرید.
- به آرامی مچ پای او را به سمت بالا خم کرده و سپس آن را به سمت پایین خم کنید.
- 10 مرتبه مچ پا را به طور دایره‌ای بچرخانید. پس از انجام حرکات مربوط به دامنه حرکتی مچ پا، حرکات کششی پایدار را شروع کنید.
- کشش رو به بالا: پا را از ناحیه مچ به سمت بالا خم کرده و آن را با فواصل 15 ثانیه‌ای 5 مرتبه تکرار کنید.
دامنه حرکتی پا
کودک را به پشت خوابانده و این حرکت را انجام دهید.
- با یک دست بالای مچ پای کودک را گرفته و ثابت نگه دارید، با دست دیگر خود، اطراف انگشت شصت پا را گرفته و پا را به سمت داخل و خارج بچرخانید.
- پا را به طور دوار 10 مرتبه بچرخانید.
- پس از انجام حرکات مربوط به دانه حرکتی، تمرینات کششی پایدار را انجام دهید.
- کشش وارونه: با یک دست پایی که به سمت داخل چرخیده را با فواصل 15 ثانیه‌ای نگه دارید.
تمرینات افزایش‌دهنده توان تحمل وزن
- اجازه ورودی و بازخورد حسی را از طریق پا بدهید و توانایی کودک در حفظ تماس با سطح با کل کف پا را تأمین کنید.
- سعی کنید پای کودک را قبل از انجام این تمرین‌ها در وضعیت طبیعی و خنثی قرار دهید.
تحمل وزن به صورت طاق باز
این حرکت را در حالی که کودک را به پشت خوابانده‌اید، زانوهای او را خم کرده و کف پاهای او را روی سطح زمین قرار داده‌اید انجام دهید.
- به لبه بیرونی پا ضربه بزنید تا به سمت وضعیت طبیعی خود جابجا شود (در این حالت باید انگشت شصت پا رو به جلو بوده و مچ پا خم شود).
- به آرامی به زانوها رو به پایین فشار وارد کنید تا تماس پاشنه و کف پا به طور کامل با سطح زمین تماس حفظ شود. این حالت را 15 ثانیه حفظ کرده و حرکت را 5 مرتبه تکرار کنید.
حرکات افزایش‌دهنده توان تحمل وزن در حالت نشسته
در حالی که کودک را روی پای خود نشانده‌اید یا روی یک سطح کم ارتفاع نشسته است، این حرکت را انجام دهید. زانو و مچ پا باید با زاویه 90 درجه نسبت به سطح زیر پا خم شوند.
- پا را در وضعیت طبیعی و خنثی قرار دهید و به آرامی زانوها و بالای پا را به سمت پایین فشار دهید تا کف پا به طور کامل با سطح زمین تماس داشته باشد.
- این حالت را 15 ثانیه حفظ کرده و 5 مرتبه تکرار کنید.
ماساژ
در حالی که کودک را به پشت روی دست خود خوابانده‌اید این حرکت را انجام دهید.
سپس، سطح کف پا و قوس پای او را به آرامی ماساژ دهید. شما می‌توانید از حرکات دوار انگشت شصت برای رفع گرفتگی عضلات استفاده کنید.
ورودی‌های مربوط به عصب و لامسه
بافت سطوح مختلف را به کودک معرفی کنید، آنها را در زیر پای او قرار داده و اجازه دهید آنها را لمس کند (پتوی نرم، تشک لاستیکی و…)
- می‌توان توان تحمل وزن را با سطوح مختلف زیرین ارتقا داد.
- برای ورودی‌های بیشتر می‌توان از توپ لمسی استفاده کرده و به آرامی آن را روی تمام سطح کف پا چرخاند.
- گرفتگی عضلات را کاهش داده ورودی‌ها و بازخوردهای لمسی را برای پا تأمین کرد.
نکات دیگر
- اجازه دهید که کودک در بیشتر مواقع اندام‌های تحتانی خود را حرکت داده و با آنها ضربه بزند
- کودک را برای دریافت تجربیات حسی ترغیب کنید (در حمام، با قرار دادن پا روی سطوح مختلف.، قلقلک دادن و خاراندن)
- از پوشاندن ساق پوش‌ها، جوراب‌ها یا کفش‌های تنگ به کودک خودداری کنید تا بتواند فعالانه پاها و اندام تحتانی خود را حرکت دهد.
- اگر کودک را قنداق می‌کنید، بهتر است پاهای او را بیرون نگه دارید تا محدود نشوند.
تنوتومی یا رهاسازی خلفی
زمانی که پا ابداکت شد و سر تالار پوشیده شد می‌توان از تنوتومی یا رهاسازی خلفی گسترش یافته استفاده کرد. با توجه به سن و اندازه کودک این کار تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. غالباً جراح به تدریج ساختارهای خلفی مبتلا به گرفتگی را تا زمانی که مچ پا رو به بالا است آزاد می‌کند. پس از انجام تنوتومی باید تغییرات را به طور هفتگی در گچ قرار داد تا میزان دورسیفلکشن افزایش یابد.
