اصطلاح کیفوز را می‌توان به قوس طبیعی کمر نسبت داد درحالی‌که معمولاً از این واژه برای توصیف قوس غیرطبیعی کمر و در اصطلاح قوز، استفاده می‌شود. این عارضه‌ی ستون فقرات، معمولاً ستون فقرات ناحیه‌ی سینه و در برخی موارد گردن را درگیر می‌کند. قوز کمر و پشت (کیفوز) می‌تواند باعث کمردرد، خستگی مفرط عضلانی و گرفتگی‌های خفیف شود. در موارد حاد، این عارضه می‌تواند موجب درد سینه و اختلالات تنفسی شود.
علل قوز کمر و پشت (کیفوز)
قوز کمر و پشت (کیفوز) وضعیتی به دلیل حالت نامناسب بدن ایجاد می‌شود.
بااین‌حال، علل قوز کمر و پشت (کیفوز) نوع دوم یا کیفوز ساختاری، پیچیده‌ترند. بیماری‌ها و شکستگی‌ها می‌توانند به مهره‌های کمر شما آسیب رسانده و باعث فشرده شدن آن‌ها بر روی یکدیگر و درنتیجه خم شدن بیش‌ازحد ستون فقرات شوند. برخی از بیماری‌ها و اختلالات مرتبط با قوز کمر و پشت (کیفوز) عبارت‌اند از:
- تومور
- بیماری اسپینا بیفیدا
- دیستروفی عضلانی
- اختلالات بافت پیوندی
- آرتروز
- عارضه‌های تخریب‌گر. از شایع‌ترین عارضه‌های تخریب‌گر که می‌توانند باعث ایجاد قوز کمر و پشت (کیفوز) نوع دوم شوند، موارد زیر به چشم می‌خورند:
- آرتروز
- خراب شدن دیسک‌های بین مهره‌ای
- پوکی استخوان
- آسیب. اگر در یک سانحه مانند تصادف رانندگی، زمین خوردن، سانحه‌ی ورزشی و غیره دچار آسیب به مهره‌های کمر و یا بافت‌های نرم اطراف آن شوید، ممکن است این آسیب‌ها منجر به ایجاد قوز کمر و پشت (کیفوز) نوع دوم شوند.
- شکستگی در عناصر پشتی
- پارگی رباط‌های پشتی
- از دست دادن حمایت عضله‌ها
- شکستگی در اثر فشار
علائم قوز کمر و پشت (کیفوز)
ساده‌ترین نشانه برای تشخیص قوز کمر و پشت (کیفوز)، گردی پشت می‌باشد. قوس بیش‌ازحد در ستون فقرات ناحیه‌ی سینه، باعث جلو رفتن سر و گردن می‌شود. علاوه بر داشتن گردی در کمر، علائم زیر نیز ممکن است دیده شوند:
- کمردرد متوسط تا شدید
- احساس درد به هنگام حرکت دادن کمر
- خستگی مفرط
- حساسیت نسبت به لمس و گرفتگی ستون فقرات
- جلو رفتگی بیش‌ازحد سر
- احساس درد در سینه و مشکلات تنفسی (در موارد حاد)
- تفاوت در ارتفاع شانه‌ها
- سفت شدن عضلات همسترینگ (در پشت ران‌ها)
تشخیص قوز کمر و پشت (کیفوز)
بدشکلی و درد، معمولاً بیمار را برای مراجعه به پزشک تشویق می‌کنند. درمان به هنگام این عارضه برای جلوگیری از پیشرفت قوس به‌خصوص در جوانان و نوجوانان از اهمیت بسیاری برخوردار است.
معاینه‌ی فیزیکی. معاینه‌ی پزشکی عبارت است از:
- مشاهده‌ی حالت بدن که در طی آن می‌توان برآمدگی غیرطبیعی کمر را تشخیص داد.
- تست خم شدن به جلو (تست آدامز) که در طی آن از بیمار خواسته می‌شود تا از ناحیه‌ی کمر به سمت جلو خم شود.
- لمس کردن ستون فقرات به‌منظور تشخیص موارد غیرطبیعی در آن.
- اندازه‌ی محدوده‌ی حرکتی که مشخص‌کننده‌ی محدوده‌ای است که بیمار می‌تواند در آن به جلو و عقب و طرفین خم و راست شده و ستون فقرات خود را بچرخاند.
معاینه‌ی عصبی. معاینه‌ی عصبی عبارت است از بررسی موارد زیر:
- درد
- بی‌حسی
- خواب‌رفتگی یا پارستزی
- عملکرد حسی و حرکتی اندام
- گرفتگی‌های عضلانی
- ضعف
- تغییرات در روند اجابت مزاج
رادیوگرافی
- عکس‌برداری با اشعه‌ی ایکس. عکس‌برداری قدی خلفی قدامی (جلو و عقب) با اشعه‌ی ایکس از ستون فقرات به‌منظور مشخص کردن میزان انعطاف‌پذیری قوس کمر انجام می‌شود. این عکس‌ها برای تشخیص گیرافتادگی مهره‌ها و بدشکلی صفحه‌های انتهایی که از شاخصه‌های بیماری شوئرمن می‌باشند نیز، استفاده می‌شوند.
- MRI. این تست درصورتی‌که نخاع مورد فشار قرارگرفته باشد انجام می‌شود. (و یا به آن شک برده شود)
درمان قوز کمر و پشت (کیفوز)
درمان به‌موقع اهمیت زیادی دارد. درمان زودهنگام به‌خصوص برای بیماران نوجوان مهم است چراکه این عارضه در صورت رها شدن و بی‌توجهی، می‌تواند باعث مشکلات عدیده‌ای در زمان بزرگ‌سالی شود. مراجعه‌ی منظم به پزشک به‌منظور تحت نظر گرفتن دقیق نحوه‌ی پیشرفت خمیدگی، ضروری است.
درمان کیفوز وضعیتی
فیزیوتراپی. ممکن است به‌منظور تقویت عضلات مربوط به مهره‌های کمر، تمرینات تقویتی مخصوصی برای بیمار در نظر گرفته شوند. پس‌ازآن نیز بیمار برای اصلاح حالت بدن خود و عادت کردن به یک حالت سالم و مناسب، باید با جدیت تلاش کند.
درمان کیفوز ساختاری
داروهای ضدالتهاب و مسکن درد
از داروهای مسکن درد و ضدالتهاب، به‌منظور کاهش علائم عارضه استفاده می‌شود.
ارتزهای طبی
می‌توان به‌منظور کنترل درد، از ارتز های طبی استفاده نمود ولی این وسایل نمی‌توانند روند پیشرفت برآمدگی را کند کنند.
بریس گذاری
بریس گذاری، روش استاندارد کنترل پیشرفت قوز در جوانان است. به‌منظور اصلاح قوز نیز از یک بریس گردنی سینه‌ای کمری خاجی (CTLSO) به مدت یک سال و ۲۴ ساعت روز استفاده می‌شود.
عمل جراحی
عمل جراحی برای درمان قوز کمر و پشت (کیفوز)، معمولاً آخرین روش درمانی در نظر گرفته می‌شود. روش‌های بدون جراحی مانند فیزیوتراپی باید قبل از آن امتحان شوند.
داوطلبین عمل جراحی
اگر درد و علائم بیمار پس از چند ماه دوره‌های درمانی بدون جراحی کاهش پیدا نکرد، ممکن است پزشک انجام عمل جراحی را توصیه کند. از عوامل دیگری که برای انجام عمل جراحی قوز کمر و پشت (کیفوز) مورد توجه و بررسی قرار می‌گیرند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شدت برآمدگی. شدت برآمدگی به محل ایجاد آن بر روی ستون فقرات بستگی دارد. در ناحیه‌ی سینه‌ای ستون فقرات، خمیدگی بیش از ۸۰ درجه شدید حساب شده ولی در ناحیه‌ی میانی کمر، خمیدگی بیش از ۶۰ تا ۷۰ درجه را شدید به‌حساب می‌آورند. خمیدگی در قسمت میانی کمر می‌تواند به بیمار بدشکلی شدیدتری بدهد به همین جهت خمیدگی ۶۰ تا ۷۰ درجه شدید حساب می‌شود.
- پیشرفت خمیدگی. اگر روند پیشرفت قوز کمر و پشت (کیفوز) سریع باشد، جدا از روش‌های درمانی بدون جراحی، پزشک برای اصلاح قوز و جلوگیری از پیشرفت آن انجام عمل جراحی را توصیه می‌کند.
- تعادل. خم شدن روبه‌جلو می‌تواند در تعادل فرد تأثیرگذار باشد. بنابراین اگر قوز کمر و پشت (کیفوز) باعث شده که شما تعادل خود را از دست داده و نتوانید فعالیت‌های روزمره‌ی خود را به‌آسانی انجام دهید، ممکن است به عمل جراحی نیاز داشته باشید.
- علائم عصبی. قوز کمر و پشت (کیفوز) می‌تواند بر روی اعصاب ستون فقرات اثرگذار باشد چراکه تغییرات در ستون فقرات – مانند شکستگی مهره‌ها – می‌توانند باعث فشار آمدن به اعصاب و پینچ عصبی شوند. در اثر این مشکلات، ممکن است شما احساس ضعف، درد و خارش داشته و حتی در موارد حاد، مشکلات مربوط به اجابت مزاج به سراغ شما بیایند.
هدف عمل جراحی. انجام جراحی بر روی قوز کمر و پشت (کیفوز)، چند هدف اصلی را دنبال می‌کند:
- اصلاح بدشکلی
- کاهش درد و علائم عصبی
- جلوگیری از بدتر شدن قوز
انواع عمل‌های جراحی. با در نظر گرفتن این اهداف و موقعیت به‌خصوص فرد، جراح بهترین نوع جراحی را انتخاب می‌کند. برخی از عمل‌های جراحی رایج برای درمان قوز کمر و پشت (کیفوز) عبارت‌اند از:
- استئوتومی. در طول استئوتومی، برای اصلاح بدشکلی‌های زاویه‌ای، تکه‌هایی از استخوان برداشته شده و دو انتهای استخوان به‌منظور بهبودی در محل مناسب قرار می‌گیرند. عمل‌های پیچ و پلاک گذاری و جوش دادن ستون فقرات نیز به همراه استئوتومی انجام می‌شوند تا ستون فقرات در طول روند بهبودی از ثبات کافی برخوردار باشد.
- پیچ و پلاک گذاری و جوش دادن ستون فقرات. زمانی که ستون فقرات به‌وسیله‌ی استئوتومی حالت مناسب خود را بازیافت، نیاز است تا جراح به‌منظور بهبودی ستون فقرات در موقعیت جدید آن را تثبیت کند. بدین منظور، جراح شرایطی را ایجاد می‌کند تا استخوان‌های ستون فقرات به‌مرورزمان به یکدیگر جوش بخورند (معمولاً در طول چندین ماه و یا بیشتر). همچنین جراح از پیوند استخوان (استفاده از اهداکننده‌ی استخوان) و یا مواد شیمیایی محرک تولید استخوان نیز استفاده می‌کند. جوش خوردگی استخوان‌ها از حرکت بین مهره‌ها جلوگیری کرده و باعث ثبات طولانی‌مدت آن می‌شود.
جراح شما انتخاب می‌کند که عمل جراحی را از جلوی بدن (روش قدامی)، از پشت بدن (روش خلفی) و یا از هر دو طرف بدن (روش قدامی خلفی) به انجام برساند. روش انجام عمل جراحی، بسته به موقعیت و شدت قوز کمر و پشت (کیفوز) انتخاب می‌شود.
- کیفوپلاستی با بالن. این یک روش جراحی مخصوص برای درمان قوز کمر و پشت (کیفوز) ایجادشده به علت شکستگی‌های ستون فقرات بوده و تنها به همین منظور استفاده می‌شود. این یک روش کم تهاجمی بوده که به معنی ایجاد یک بریدگی کوچک می‌باشد. عمل‌های جراحی کم تهاجمی، نسبت به جراحی‌های معمولی، به زمان بهبودی کمتری نیاز دارند. در کیفوپلاستی با بالن، یک بالن مخصوص به درون مهره‌ی شکسته شده‌ی فرد واردشده و با باد کردن آن سعی می‌شود تا حالت و ارتفاع طبیعی مهره شبیه‌سازی شود. این بالن یک حفره در مهره‌ی فرد ایجاد کرده که این حفره بعداً به‌وسیله‌ی سیمان مخصوص جراحی پر می‌شود که این ماده وظیفه دارد تا از مهره محافظت کرده و از شکستگی دوباره‌ی آن جلوگیری کند.
بهبودی پس از انجام عمل جراحی
- کنترل درد توسط بیمار (PCA). این روش به معنی تسکین درد بیمار بدون کمک خدمه‌ی بیمارستان بوده که از طریق داروهای خوراکی امکان‌پذیر است.
- پیاده‌روی. بیمار تشویق می‌شود تا در همان روز به پیاده‌روی برود. فعالیت می‌تواند به جریان خون و درنتیجه بهبودی کمک کند.
- فیزیوتراپی. انجام فیزیوتراپی پس از عمل جراحی می‌تواند به بیمار در تقویت عضلات، انعطاف‌پذیری و بهبود دامنه‌ی حرکتی کمک کند. بیمار تا مدتی به‌صورت سرپایی برنامه‌ی فیزیوتراپی خود را ادامه خواهد داد. به‌علاوه، فیزیوتراپیست به بیمار یک برنامه‌ی ورزشی خانگی نیز خواهد داد.
