اگر درد آزاردهنده‌ای در ناحیه‌ی بیرونی زانو دارید، مخصوصاً اگر دونده هستید، می‌تواند علامت سندرم ایلیوتیبیال باند (نوار IT) باشد. باند ایلیوتیبیال، تاندونی است که می‌تواند به استخوان ران یا زانو ساییده‌شود. این تورم و آزردگی، می‌تواند باعث ایجاد علائم مختلفی شود. ممکن‌است به فیزیوتراپی، دارو یا به‌ندرت، جراحی، نیازداشته‌باشید.
سندرم باند ایلیوتیبیال (ITBS) چیست؟
سندرم ایلیوتیبیال باند (سندرم نوار خاصره‌ای درشت‌نی)، که اغلب سندرم باند IT نامیده‌می‌شود، مشکلی است که باعث ایجاد درد در قسمت خارجی زانو می‌شود. اکثراً در ورزشکاران، به‌خصوص دوندگان و افرادی که به‌تازگی ورزش را شروع‌کرده‌اند، رخ‌می‌دهد.
استخوان‌های مفصل زانو، استخوان‌های ران (فمور)، استخوان ساق (تیبیا یا درشت‌نی) و کشکک زانو (پاتلا) هستند. باند ایلیوتیبیال، نوار بافتی قوی و ضخیمی است که از بیرون ران شما، تا پایین پا کشیده‌شده‌است؛ این نوار از ران تا بالای استخوان ساق امتداددارد.
وقتی پایتان را خم‌وراست می‌کنید، این نوار، روی لبه‌ی بیرونی و پایینی استخوان ران می‌لغزد. با خم‌وراست‌کردن مداوم پا، این حرکت باند ایلیوتیبیال، باعث آزردگی بافت‌های مجاور و درنتیجه درد خواهدشد.
سندرم باند ایلیوتیبیال در چه افرادی رخ‌می‌دهد؟
اگر جوان هستید و مرتب ورزش‌می‌کنید، احتمال سندرم باند IT در شما بیشتر است. ورزشکارانی که بیشتر در معرض ITBS (سندرم باند ایلیوتیبیال) قراردارند، عبارتند از:
- بسکتبالیست‌ها
- دوچرخه‌سواران
- هاکی‌بازان
- دوندگان
- اسکی‌بازان
- فوتبالیست‌ها
حتی اگر ورزشکار نباشید هم عادت‌هایی وجوددارند که باعث بالارفتن احتمال ابتلا به سندرم باند ایلیوتیبیال در شما خواهدشد. این موارد به‌شرح زیر است:
- پای پرانتزی
- بلندتربودن یکی از پاها نسبت به دیگری
- آرتروز زانو
- چرخاندن پا یا قوزک به داخل، در زمان حرکت
- ضعف عضلات ران، باسن یا شکم
چه عواملی باعث سندرم باند ایلیوتیبیال می‌شود؟
سفت‌بودن نوار ایلیوتیبیال، دلیل اصلی سندرم باند ایلیوتیبیال است.
در شرایط عادی، باند IT در قسمت خارجی زانو روی کیسه‌ای پر از مایع، به‌نام بورس، می‌لغزد. اگر باند ایلیوتیبیال (باند IT) سفت شود، این نوار به زانو ساییده‌خواهدشد و باعث فرسایش، تورم و درد می‌شود. برخی از عواملی که باعث بالارفتن احتمال خطر در فرد می‌شود عبارتند از:
- دویدن روی مسیر ناهموار
- دویدن در سراشیبی
- جمع‌کردن پنجه‌ها در زمان دویدن
- تفاوت اندازه‌ی پاها
- نحوه‌ی دویدن نامناسب
- سفتی یا پهنی طبیعی باند IT
- ضعف ران‌ها
- صاف‌کردن پنجه‌ها در زمان دویدن
- انجام‌ندادن حرکات کششی کافی قبل از ورزش
- فشارآوردن به خود در زمان ورزش‌کردن
- گرم‌کردن سریع قبل از ورزش
- سردکردن سریع بعد از ورزش
- عدم استراحت
- کفش‌های کهنه
علائم سندرم نوار ایلیوتیبیال (ITBS) چیست؟
گرفتگی باند ایلیوتیبیال، می‌تواند باعث بروز علائم زیر شود:
-
درد ران
نوار ایلیوتیبیال سفت‌شده دائماً به تروکانتر بزرگ (برجستگی بزرگتر) استخوان ران ساییده‌می‌شود. تروکانتر بزرگ جایی است که استخوان در نزدیکی بالای فمور، عریض می‌شود. این سایش باعث التهاب تاندون و درد ران می‌شود. ممکن‌است صدای تق‌تقی هم بشنوید.
-
زانودرد
اپی‌کندیل جانبی در قسمت خارجی زانو و در نزدیکی پایین فمور، جایی که استخوان عریض می‌شود، قراردارد. وقتی که زانویتان را خم‌وراست می‌کنید، باند ایلیوتیبیال سفت‌شده، دائماً به اپی‌کندیل جانبی ساییده‌می‌شود. این سایش باعث التهاب تاندون و زانودرد می‌شود.
-
احساس تق‌تق
ممکن‌است در قسمت خارجی زانو، تق‌تقی را احساس‌کنید.
-
داغی و قرمزی
ممکن‌است قسمت خارجی زانویتان رنگش عوض‌شده‌باشد یا داغ باشد.
سندرم باند ایلیوتیبیال چگونه تشخیص‌داده‌می‌شود؟
پزشک ابتدا سابقه‌ی پزشکی شما را خواهدپرسید؛ همچنین بیماری‌های دیگر و علائمتان را نیز می‌پرسد. پزشک معاینه‌ی فیزیکی نیز انجام‌می‌دهد که شامل معاینه‌ی کامل زانو است؛ این معاینه شامل معاینه‌ی دامنه‌ی حرکتی، قدرت و نواحی متورم زانو است.
پزشک باید سندرم باند ایلیوتیبیال را از دیگر دلایل احتمالی زانودرد تمییزدهد؛ این دلایل می‌تواند استئوآرتریت یا پارگی مینیسک باشد.
معمولاً پزشک برای تشخیص سندرم باند ایلیوتیبیال، نیازی به آزمایشات دیگر ندارد. چنانچه تشخیص قطعی نباشد، ممکن‌است آزمایشات تصویری، مانند اشعه‌ی ایکس یا ام‌آرآی (MRI)، لازم‌باشد تا دلایل دیگر ردشود.
سندرم ایلیوتیبیال باند چگونه درمان‌می‌شود؟
سندرم باند IT اغلب درمان ساده‌ای دارد. مهم‌ترین درمان، خودداری از کار و فعالیتی است که باعث درد می‌شود. کاهش یا تغییر فعالیت فیزیکی معمولاً باعث بهبود کامل پا می‌شود.
درمان‌های متعددی برای سندرم باند ایلیوتیبیال وجوددارد که خانگی هستند و برخی دیگر باید توسط پزشک انجام‌شود. درمان‌های متداول عبارتند از:
-
استراحت
برخی از متخصصین توصیه‌می‌کنند تا زمانی که درد دارید یا باند ایلیوتیبیالتان بهبود نیافته، با پای آسیب‌دیده ورزش نکنید. درباره‌ی میزان استراحت و ورزش، از پزشکتان سؤال‌کنید.
-
داروهای مسکن
می‌توانید از داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه، مانند داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) که شامل ایبوپروفن است، برای کاهش درد، التهاب و تورم، استفاده‌کنید. همچنین اگر دردتان واقعاً شدید باشد، پزشکتان می‌تواند داروی ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs) قوی‌تری تجویزکند. همیشه دستور مصرف دارو را بخوانید و اگر سؤالی داشتید از فروشنده‌ی دارو یا پزشکتان بپرسید.
-
تزریق استروئید
کورتیکواستروئیدها می‌توانند التهاب باند ایلیوتیبیال را کاهش‌دهند.
-
کشش و ورزش
ممکن‌است برخی از ورزش‌ها و کشش‌ها به درمان این مشکل کمک‌کنند. فرد باید ترکیبی از ورزش‌ها و کشش‌های خاصی انجام‌دهد که روی باندIT متمرکز هستند. برخی از این تمرینات و کشش‌ها عبارتند از:
-
کشش گلوت در حالت خوابیده
این کشش، حرکتی ساده‌است.
- طاق‌باز بخوابید و یک پا را صاف‌کنید.
- پا را بالابیاورید، ساق پا را بگیرید و زانو را خم‌کنید.
- پا را به‌آرامی بکشید تا کشش را احساس‌کنید.
- چندین ثانیه در این حالت بمانید.
1. کشش ایستاده
فرد باید این کشش را در قسمت خارجی عضله‌ی همسترینگ احساس‌کند.
- روی هر دو پا بایستید.
- پایی را تکیه‌گاه کنید و پای دیگر را به پشت آن ببرید.
- بدنتان را پایین‌بیاورید و زانوی پای تکیه‌گاه را خم‌کنید.
2. کشش با فوم‌رولر
این حرکت، باند IT را ماساژ داده و به آرامی می‌کشد.
- فوم‌رولر کلفتی را روی زمین یا زیرانداز یوگا قراردهید.
- از ساعدتان به‌عنوان تکیه‌گاه کمک‌بگیرید.
- رولر را در زیر ران قراردهید، بدنتان را به جلووعقب ببرید تا رولر به سمت بالاوپایین ران و تا زانو، بغلتد.
-
ابداکشن ران ایستاده یا خوابیده
حالت ایستاده:
- روی دو پا بایستید.
- یکی از پاها را بلندکنید و به‌سمت بیرون بکشید.
- برای هر دو پا تکرارکنید.
حالت خوابیده:
- به پهلو بخوابید و پایتان را بالا بیاورید.
- برای هر پا، 10-15 بار این حرکت را تکرارکنید.
فرد می‌تواند کم‌کم و با قوی‌ترشدن، از وزنه یا کش استقامتی در کشش خود استفاده‌کند و می‌تواند آن‌ها را به‌صورت آنلاین نیز تهیه‌کند.
-
دستگاه ابداکشن ران
افرادی که می‌توانند به باشگاه بروند، می‌توانند از دستگاه‌هایی استفاده‌کنند که هدف آن، ابداکتور ران (عضلات دورکننده‌ی ران) می‌باشد. کشش این عضلات، باعث درمان زانودرد و پیشگیری از زانودرد می‌شود.
برای استفاده از این دستگاه، فرد باید بنشیند، پاهایش را کنار هم قراردهد، زانوهایش را خم کند و کف پا را روی محل مخصوص قراردهد.
این دستگاه، پدهایی دارد که به وزنه متصل‌اند و در قسمت خارج پا و بالای زانو قراردارند. سپس فرد پاهایش را بازمی‌کند و به این قسمت فشار واردمی‌کند.
چنانچه هیچ‌یک از روش‌های درمانی فوق مؤثرواقع‌نشود، پزشکان ممکن‌است به‌ناچار جراحی را برگزینند.
این تغییرات برای بسیاری از افراد مبتلا به سندرم باند ایلیوتیبیال، مؤثراست. ممکن‌است پزشک درصورت باقی‌ماندن علائم تا 6ماه بعد از سایر درمان‌ها، جراحی را توصیه‌کند. چندین روش جراحی وجوددارد که در یکی از آن‌ها، بخشی از باند ایلیوتیبیال که روی استخوان فمور قراردارد، برداشته‌می‌شود. می‌توانید درباره‌ی روش‌های مختلف جراحی موجود، با پزشکتان مشورت‌کنید.
چگونه می‌توان از سندرم باند ایلیوتیبیال (IT) جلوگیری‌کرد؟
اگر ورزشکار باشید و ورزش‌هایی مانند اسکی، دوچرخه‌سواری یا دو استقامت، انجام‌دهید، جلوگیری از سندرم باند ایلیوتیبیال کار دشواری خواهدبود، اما می‌توانید با ایجاد تغییراتی در انجام‌دادن این ورزش‌ها، احتمال ابتلا به ITBS را در خود کاهش‌دهید. این تغییرات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- در سربالایی و سرپایینی و سطوح شیبدار ندوید.
- هر ورزشی که انجام‌می‌دهید، حتماً با روش درست انجام‌دهید.
- شدت تمرینات را به‌تدریج تغییردهید. وقتی دوچرخه‌سواری می‌کنید، سرعتتان را به تدریج کم یا زیاد کنید.
- به‌آرامی بدنتان را گرم یا سرد کنید.
- کفش مناسب بپوشید.
کی باید با پزشک تماس‌بگیرید؟
اگر پس از چند هفته درمان، علائمتان بهبود نیافت، فوراً به پزشک مراجعه‌کنید. ممکن‌است زانویتان مشکل دیگری داشته‌باشد.
سؤالات متداول
آیا سندرم باند ایلیوتیبیال درمان‌می‌شود؟
سندرم ایلیوتیبیال باند، بعد از درمان‌هایی مانند استراحت، فیزیوتراپی و مصرف دارو، درمان‌خواهدشد. درصورتی که تحت درمان نباشید، درد بدتر خواهدشد. درباره‌ی درمان‌های موجود با پزشکتان صحبت‌کنید.
درمان سندرم باند ایلیوتیبیال (ITBS) چقدر طول‌می‌کشد؟
درصورت درمان، مخصوصاً درمان‌های غیرجراحی، حدود 50-90% افراد مبتلا به سندرم باند ایلیوتیبیال (ITBS)، بعد از 4-8 هفته بهبودخواهندیافت. برخی تحقیقات نشان‌داده‌اند که درمان، طی 2-6 هفته انجام‌خواهدشد.
آیا ممکن‌است سندرم باند ایلیوتیبیال بدتر شود؟
سندرم باند ایلیوتیبیال، درصورت عدم درمان، بدتر خواهدشد. برای فیزیوتراپی، مصرف دارو یا درمان‌های دیگر، با پزشکتان مشورت‌کنید.
عوارض این مشکل چیست؟
گاهی ممکن‌است سندرم باند ایلیوتیبیال، باعث سندرم درد پاتلوفمورال (PFPS) شود. شاید علاوه بر درد ران و درد زانو، در اطراف و زیر کشکک زانو (پاتلا) نیز درد داشته‌باشید. اگر علائم دیگری نیز دارید، به پزشکتان بگویید. درمان‌هایی برای PFPS وجوددارد.
کی می‌توانم فعالیت‌های قبلی خود را مجدداً شروع‌کنم؟
به‌محض برطرف‌شدن درد، می‌توانید به‌تدریج و با اجازه‌ی پزشکتان، فعالیت‌های قبلی خود را مجدداً شروع‌کنید. باکمک پزشکتان برنامه‌ای تهیه‌کنید. باکمک او می‌توانید بفهمید چه فعالیتی را کی می‌توانید انجام‌دهید.
کی باید با پزشکم تماس‌بگیرم؟
اگر زانودرد دارید یا رانتان دردمی‌کند و این درد بعد از چند هفته بهتر نمی‌شود یا حتی بدترمی‌شود، به پزشکتان اطلاع‌دهید.
چه سؤالاتی باید از پزشک درباره‌ی سندرم باند ایلیوتیبیال (ITBS)بپرسم؟
- دلیل سندرم باند ایلیوتیبیال در من چیست؟
- آیا اولتراسوند یا ام‌آرآی (MRI) لازم‌است؟
- آیا می‌توانید یک فیزیوتراپیست معرفی‌کنید؟
- آیا نیازمند جراحی هستم؟
- کی می‌توانم فعالیت‌های عادی خود را مجدداً شروع‌کنم؟
