علائم بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS) در افراد مختلف می‌تواند متفاوت باشد، اما تأثیر آن بر توانایی حرکت، حفظ تعادل و استقلال افراد، از جمله نگرانی‌های اصلی افراد مبتلا به این بیماری است. تمرین، یک روش قدرتمند برای بازیابی و بهبود تحرک، همچنین حفظ استقلال و ادامه زندگی مستقل و شادابی است.
نکته مهم این است که یک متخصص فیزیوتراپی با تجربه درمان مولتیپل اسکلروزیس (MS) می‌تواند به افراد مبتلا به این بیماری کمک کند تا تحرک خود را حفظ کرده و استقلال عملکردی خود را دوباره به دست آورند، همچنین برخی از اثرات شدید بیماری را کاهش دهد.
دارو تنها بخشی از روند درمان MS است
استفاده از داروهای تجویزی بیماری MS برای محدود کردن علائم بیماری و کند کردن روند پیشرفت بیماری ام اس بسیار مهم است، اما تأثیر کمی بر روی اختلالات جسمی که بر تحرک افراد تأثیر می‌گذارد، دارا می باشد. به عبارت دیگر، مدیریت پزشکی می تواند روند بیماری را کند کند، اما عملکرد بدنی از دست رفته را بازیابی نمی کند.
مدیریت بهینه MS باید هر دو روش درمانی برای اصلاح روند بیماری و درمان فیزیکی فرد برای حفظ و بهبود تحرک بدنی را شامل باشد.
چگونه مراکز فیزیوتراپی ام اس را پیدا کنیم
تمام افراد مبتلا به ام اس با هر سطح بیماری، می‌توانند از فواید فیزیوتراپی در درمان ام اس بهره‌مند شوند و فیزیوتراپی می‌تواند علائم و اثرات این بیماری را کاهش دهد. فیزیوتراپی، تخصصی در تحرک و حرکت بدن است و متخصصان فیزیوتراپی سال‌ها را صرف یادگیری ارزیابی و درمان مشکلات مربوط به راه رفتن، تعادل و تحرک ناشی از مسائل ارتوپدی، عصبی یا قلبی-عروقی می‌کنند.
با این حال، داشتن یک مجوز فیزیوتراپی به تنهایی نشان‌دهنده این نیست که پزشک متخصص دانش پیشرفته در درمان افراد مبتلا به ام اس و فیزیوتراپی ام اس دارد. به همان اندازه که یک پزشک می‌تواند در تمام زمینه‌های خاص پزشکی تخصص داشته باشد، متخصصان فیزیوتراپی هم دارای تخصص‌های خاص خود هستند.
بنابراین، هنگامی که به دنبال یافتن یک مرکز معتبر برای فیزیوتراپی ام اس هستید، سعی کنید فردی را پیدا کنید که آموزش تخصصی در زمینه ام اس داشته باشد. راه ساده‌تر برای این کار، بررسی پسوندهای موجود در مجوز فیزیوتراپی افراد است. اگر در مجوز فیزیوتراپی فرد پسوندهایی مانند NCS (متخصص عصب‌شناسی) و MSCS (متخصص مولتیپل اسکلروزیس) ذکر شده باشد، می‌تواند در فیزیوتراپی ام اس به شما کمک کند.
یافتن متخصصان فیزیوتراپی با تخصص در درمان ام اس ممکن است به چالشی تبدیل شود، اما از آنجایی که این تخصصیان می‌توانند در فرآیند درمانی ام اس تأثیر زیادی داشته باشند، در نهایت، وقت و تلاش صرف شده برای یافتن آنها ارزشمند خواهد بود.
از فیزیوتراپی ام اس چه انتظاری باید داشته باشیم
جلسه اول شما در فیزیوتراپی ام اس با ارزیابی و معاینات پزشکی شروع می شود تا مشخص شود میزان تاثیر بیماری ام اس در تحرک شما تا چه میزان می باشد. این معاینات شامل یک سری آزمایشات فیزیکی برای ارزیابی قدرت، انعطاف پذیری، تعادل، الگوی راه رفتن، وضعیت بدنی، وضعیت حسی، هماهنگی، تنفس و رفلکس های بدنی خواهد بود.
از آنجا که بیماری ام اس یک بیماری با تنوع فوق العاده زیاد است، اثرات آن بر راه رفتن و تعادل افراد متفاوت می باشد. در فیزیوتراپی ام اس یک برنامه درمانی مناسب و منحصر به فرد برای شما تعیین می شود که به شما این امکان را می دهد که به اهداف شخصی خود در مورد کاهش علائم و بازیابی قدرت تحرک خود برسید.
بحث در مورد این اهداف مهم‌ترین بخش روند ارزیابی فیزیوتراپی شماست. فیزیوتراپی ام اس یک روند درمانی مشترک است، بنابراین شما و متخصص فیزیوتراپی باید با هم همکاری کنید تا به آنچه که برای شما مهم‌تر است و به عنوان هدف می‌باشد، برسید. این که هدف شما چقدر قابل دسترس است و تا چه میزان تلاش و زمان برای رسیدن به آن مورد نیاز است، توسط متخصص فیزیوتراپی تعیین می شود اما در حالت کلی انتظارات و اهداف شما نباید بیش از حد خیالی یا خیلی ساده و ابندایی باشند. پس از تعیین اهداف و صحبت با متخصص انجام دهنده فیزیوتراپی ام اس، یک برنامه درمانی متناسب و یک جدول زمانی مناسب برای رسیدن به این اهداف تعیین می گردد. اهداف شما باید قابل اندازه گیری باشند برای مثال، طی یک مسافت خاص در یک زمان خاص به گونه ای که معیاری برای رسیدن به هدف وجود داشته باشد. هدف اصلی از تعیین اهداف و رسیدن به آنها فقط این نیست که چیزی را برای رسیدن به هدف بدست آورید، بلکه هدف از آن، انجام یک اندازه گیری عینی از روند بهبود وضعیت جسمانی شما می‌باشد.
تدوین برنامه تمرینی
در هنگام تدوین یک برنامه تمرینی، متخصص فیزیوتراپی ام اس باید تمرینات خاص یا حرکات اصلاحی مخصوصی، برای افزایش روند بهبودی در انواع نقص های جسمانی، در نظر داشته باشد. متخصص فیزیوتراپی همچنین می تواند به شما برخی ورزش های عمومی را برای تناسب اندام و تقویت جسمانی توصیه کند، که خستگی را به طرز چشم‌گیری در شما کاهش می دهند.
در طی جلسه اول فیزیوتراپی که اکثر آن با ارزیابی و تعیین اهداف طی می شود، متخصص فیزیوتراپی ام اس باید حرکات فیزیکی و تمرین هایی که شما قادر به انجام آن هستید مشخص نماید تا بلافاصله بتوانید برنامه درمانی خود را آغاز نمایید.برای شروع کار یک برنامه تمرینی سبک و خانگی نیز به شما ارائه می شود تا قبل از شروع روند درمانی اصلی، بدن خود را تا حدودی آماده تمرینات فیزیوتراپی نمایید. حتما قبل از ترک مرکز فیزیوتراپی، برنامه ورزشی خانگی خود را نیز دریافت نمایید. در صورت داشتن هر گونه سوال در مورد حرکات خانگی خود و نحوه انجام آنها، آن را با متخصص فیزیوتراپی در میان بگذارید.
چگونه می توان با ام اس تمرین کرد
در افراد مبتلا به ام اس، مشکلات مربوط به تحرک به دلایل مختلفی ممکن است بروز کند. اما یکی از دلایل عمده برای این امر، از بین رفتن انعطاف پذیری و قدرت عضلانی می‌باشد. با تقویت و درمان این عوامل به وسیله فیزیوتراپی و ورزش، افراد مبتلا به ام اس می توانند به طور قابل توجهی توانایی راه رفتن و تعادل خود را بهبود بخشند.
قدرت عضلانی و نقص های حرکتی در بیماری ام اس می تواند به دو دلیل اصلی رخ دهد، و تشخیص تفاوت بین این دو عامل بسیار مهم است:
- نقص اولیه که در آن، قدرت عضلانی و انعطاف پذیری مستقیماً ناشی از فعالیت بیماری است یعنی دمیلینه شدن رشته های عصبی در مغز و نخاع.
- نقص ثانویه که عمدتا به دلیل عدم تحرک و سبک زندگی بی تحرک ایجاد می شود و باعث ضعیف تر شدن و سفت تر شدن ماهیچه ها و مفاصل می شوند.
هر دو مورد می تواند منجر به ناتوانی عضلات در عملکرد مؤثر و در نتیجه بدتر شدن مواردی مثل راه رفتن، تعادل و سایر کارهای تحرکی شود.
از آنجا که نقص های ثانویه به دلیل عدم تحرک و ورزش کردن است، می توان تاثیر آن را با شروع یک برنامه ورزشی مناسب به طور قابل توجهی به حداقل رساند. اما قوانین مربوط به ورزش کردن و انجام حرکات تمرینی در افراد مبتلا به ام اس با افراد عادی تفاوت هایی دارد. علاوه بر این، میزان از دست رفتن قدرت عضلانی و انعطاف پذیری برای هر فرد مبتلا به MS متفاوت خواهد بود. بنابراین یک برنامه تمرینی شخصی و مخصوص برای هر فرد مورد نیاز است. یک متخصص فیزیوتراپی که با بیماری ام.اس آشنا است می تواند به ایجاد چنین برنامه فردی و اختصاصی برای فرد تدوین نماید.
نحوه حفظ و افزایش انعطاف پذیری
برای اینکه عضلات بتوانند با حداکثر کارآیی خود عمل کنند ، باید بتوانند طیف وسیعی از حرکات را انجام دهند. هنگامی که عضلات در حالت “سفت شده” هستند، قادر به حرکت در محدوده کامل خود نیستند. در نتیجه برخی اعمال حرکتی مانند پیاده روی در فرد محدود می شود و حفظ تعادل برای این افراد دشوار تر می شود. کم تحرک بودن یک دلیل بسیار متداول و شایع است که می تواند در افراد مبتلا به ام اس، انعطاف پذیری عضلات را کاهش دهد: عدم حرکت عضلات باعث می شود عضلات کوتاه و سفت شوند.
یکی دیگر از دلایل سفت شدن عضلات در بیماری ام اس، ضعف جسمانی است. ماهیچه ها اغلب به صورت جفت هستند به عنوان مثال، عضله دو سر در قسمت جلوی بازو و عضله سه سر در پشت آن قرار دارد. اگر عضله دوسر بازو ضعیف باشد، عضله سه سر فعالیت بیشتری می کند و در نتیجه نمی توانند دامنه حرکتی خود را به طور کامل طی کند.
دلیل دیگری که افراد مبتلا به ام اس انعطاف پذیری عضلات خود را از دست می دهند، اسپاسم می باشد. اسپاسم نوعی سفتی غیر طبیعی عضلات است که در نتیجه پیام دهی مغز به عضله برای انقباض بیشتر رخ می دهد. با گذشت زمان ، این عضله سفت تر و سفت تر می شود. فیزیوتراپی ام اس می تواند در بهبود سفتی عضلات بسیار کمک کننده باشد، اما درمان خود اسپاسم معمولاً به داروهای تجویز شده توسط پزشک نیاز دارد.
داشتن دامنه حرکتی کامل برای عملکردهای روزمره شما بسیار مهم است. نواحی مشترکی که در آن سفتی عضلات اتفاق می افتد عبارتند از: فلکسورهای کف پا ( و عضلات ساق پا )، عضلات پشتی ران (همسترینگ) و عضلات جلوی ناحیه لگن (فلکسورهای لگن).
سفتی در فلکسورهای کف پا می تواند به افتادگی پا منجر شود که علت اصلی افتادگی افراد در بیماری MS است. سفت شدن عضلات همسترینگ می‌تواند منجر به عدم توانایی فرد در تکمیل قدم انداختن شود، و سفت شدن فلکسورهای لگنی می تواند منجر به ایجاد حالت لنگ شدن قدم های فرد شود.
سفتی در هر یک از این مناطق می تواند وضعیت تعادل فرد را بدتر کند و مانع از راه رفتن طبیعی او گردد. اما همه این موارد با یک برنامه فیزیوتراپی مناسب که شامل حرکات کششی است، بهبود می باید و طیف وسیعی از حرکات فرد را ترمیم می کند.
به جای انجام حرکات کششی شدید برای مدت کوتاه، بهتر است حرکات کششی ملایم را برای مدت زمان طولانی تر انجام دهید. این کار اجازه می دهد تا عضله به آرامی کشیده شود و خطر پارگی عضلات را کاهش می دهد. در فیزیوتراپی ام اس اینکه کدام عضلات نیاز به کشش دارند و نحوه صحیح انجام حرکت کششی و اینکه میزان کشش ایجاد شده در عضله تا چه حد باید باشد، به طور کامل به شما آموزش داده می شود.
چگونه می توان قدرت عضلانی را در بیماران مبتلا به MS افزایش داد
قدرت عضلات به توانایی آنها در ایجاد نیرو در برابر مقاومت خاص گفته می شود. این مقاومت لازم نیست که حتما وزنه های سنگین باشد در واقع، مقاومتی که اغلب برای افراد مبتلا به ام اس آزاردهنده است، همان مقاومتی است که همه افراد در تمام اوقات روز آن را تجربه می کنند: نیروی گرانش. ماهیچه ها باید به اندازه کافی قوی باشند تا بتوانند بر این نیرو غلبه کنند و تا فرد بتواند به صورت مستقیم بایستند. اگر شما قدرت عضلانی کافی در پا نداشته باشید، بالا رفتن از صندلی یا قدم زدن برای شما غیرممکن خواهد بود.
همانطور که قبلاً نیز اشاره شد، در برخی موارد تحلیل عضلانی مشاهده شده در افراد مبتلا به ام اس به دلیل اثرات این بیماری است: به دلیل دمیلینه شدن، برای تولید همان مقدار نیرو انرژی بیشتری لازم است. اما اغلب اوقات بیشتر از دست دادن قدرت عضلانی به دلیل استفاده نامناسب از عضلات است و در اینجا است که ورزش می تواند تأثیر چشم‌گیری در بهبودی این روند داشته باشد. صرف نظر از علت تحلیل عضلات، اگر از دست دادن قدرت عضلانی به درستی مورد بررسی قرار گیرد، می‌تواند منجر به بهبود کامل حرکت و خستگی کمتر در فرد شود. روش های زیادی برای انجام تمرینات قدرتی وجود دارد، از جمله بلند کردن وزنه، استفاده از باند مقاوم الاستیک یا استفاده از مقاومت آب یا تنها استفاده از وزن بدن برای تقویت عضلات.
اما گاهی اوقات بهترین راه برای رفع اختلالات مربوط به قدرت عضلانی، انجام کارهایی است که در آن قدرت عضلات نقشی ندارد. به عنوان مثال اگر فرد مبتلا به ام اس در برخاستن از صندلی مشکل داشته باشد، مثلاً تمرین از خواب بلند شدن بهترین راه برای بهتر شدن این حالت است. و اگر این کار به سادگی امکان پذیر نباشد، می توان این کار را نیز ساده تر و آسان تر کرد، مانند بالا بردن ارتفاع صندلی یا فشار دادن بازوها با بدنه فوقانی. نتیجه تمرین قدرتی منجر به افزایش توان و نیرو عضلات و کاهش خستگی خواهد شد.
در مورد درد عضلات و خستگی چه باید کرد
برخی از علائم ناخوشایند ناشی از ورزش ممکن است هنگام شروع یک برنامه ورزشی ایجاد شود. بعد از تمرینات قدرتی، عضلات دچار درد می شوند و پاها و بازوها بعد از تمرین شدیدا احساس سنگینی می کنند. اگر احساس درد و درد بیش از 48 ساعت به طول بیانجامد، باید برنامه تمرینی قدرتی خود را به تعویق بیندازید.
خستگی شایع‌ترین علامت بیماری ام اس است و به وضوح با ورزش کردن اتفاق می افتد، اما روش هایی برای به حداقل رساندن اثرات آن وجود دارد. به عنوان مثال، پیدا کردن راه هایی برای خنک ماندن در حین کار و ورزش کردن وقتی به طور طبیعی انرژی بیشتری دارید می توانید در به حداقل رساندن خستگی ناشی از ورزش کمک کنید.
حفظ تعادل: نه خیلی آسان و نه خیلی سخت
ورزش شما نباید خیلی آسان باشد. حرکات تمرینی شما باید چالش برانگیز باشند. اگر این حرکات خیلی آسان باشد، هیچ تغییری معناداری در وضعیت بدنی شما ایجاد نمی شود. اما اگر هم خیلی چالش برانگیز و سخت باشد، نمی‌توانید آن را به طور کامل انجام دهید. ایجاد تعادل بین ورزش خیلی سنگین و آسان، نیاز به یک برنامه انحصاری دارد که فرکانس، شدت و مدت زمان هر تمرین را در نظر بگیرد. در فیزیوتراپی ام اس، فرد متخصص با نیازهای انحصاری افراد مبتلا به ام اس آشنایی دارد و می تواند در این امر کمک کند. علاوه بر جلسات فیزیوتراپی، مهم است که با برنامه تمرینی خانگی که به طور مرتب به روز می شود، جلو بروید.
مهم‌ترین چیز در مورد برنامه ورزشی این است که به یاد داشته باشید که اگر از آن به طور صحیح استفاده نکنید، هدف نهایی خود را از دست خواهید داد. اگر فعالیت های ورزشی و جسمانی خود را متوقف کنید، انجام آنها به تدریج سخت تر می شود، و آنچه که از نظر جسمی قادر به انجام آن هستید، به مرور زمان تحلیل می یابد. با داشتن یک برنامه صحیح و اختصاصی انجام درست آنها، تأثیرات مثبت ورزش را به مرور زمان مشاهده خواهید کرد.
برای حصول نتایج سازگاری نقش کلیدی را دارد
اگرچه کل مراحل درمان اختلالات مربوط به تحرک ممکن است زمان بر باشد، این موضوع به این معنا نیست که فیزیوتراپی باید در یک بازه زمانی بسیار طولانی انجام شود. در ابتدا، شما چند جلسه در هفته فیزیوتراپی ام اس خواهید داشت، اما پس از برنامه ریزی، احتمالاً فقط به معاینات گاه به گاه نیاز خواهید داشت تا روند درمان شما مجدداً ارزیابی و تنظیم شود.
با این وجود، برای عملیاتی کردن برنامه، به احتمال زیاد باید به صورت روزانه تمرین های ورزشی خود را انجام دهید. درست همانطور که برای اثربخشی دارو باید به طور مداوم مصرف شود، برای رسیدن به نتیجه مطلوب جسمانی نیز، باید ورزش منظم انجام شود. مهم‌ترین مسئله در مورد فیزیوتراپی ام اس این است که شما برنامه ای دارید که برای شما مفید می باشد، بنابراین شما تمایل خواهید داشت آن را به طور مداوم و صحیح انجام دهید.