مشکل کنترل مثانه می‌تواند به شدت خجالت آور باشد، اما درک علل بی‌اختیاری ادرار در سکته مغزی می‌تواند فرصت شما برای کنترل آن را افزایش دهد. بی‌اختیاری ادرار در سکته مغزی زمانی رخ می‌دهد که عضلات داخلی مثانه که جریان ادرار را کنترل می‌کنند، به طور غیرارادی انقباض یا انبساط می‌کنند.
این موضوع می‌تواند منجر به نشت ادرار یا عدم کنترل کامل ادرار شود. تقریباً در هر ۱۰ نفر بالای ۶۵ سال، یک نفر به بی‌اختیاری ادرار در سکته مغزی مبتلا می‌شود. بی‌اختیاری ادرار در سکته مغزی می‌تواند از نشت خفیف و ناچیز تا نشت گاه به گاه یا کاملاً عدم کنترل ادرار متغیر باشد.
انواع بی اختیاری ادرار در سکته مغزی
بی‌اختیاری استرسی
اگرچه بی‌اختیاری ادرار انواع مختلفی دارد، اما رایج‌ترین نوع آن بی‌اختیاری استرسی و مثانه بیش‌فعال است که به آن بی‌اختیاری اضطراری نیز معروف است. بی‌اختیاری استرسی زمانی رخ می‌دهد که نشت ناگهانی ادرار ناشی از فشار یا انقباض ناگهانی عضلات دیواره مثانه باشد. این اتفاق معمولاً در حین ورزش، بلند کردن اجسام سنگین، سرفه، عطسه یا خنده رخ می‌دهد.
بی‌اختیاری استرسی، مشکل کنترل مثانه رایج‌ترین در زنان جوان و میانسال است. در خانم‌های جوان ممکن است این وضعیت ناشی از ضعف عضلات دیواره لگن یا تأثیرات زایمان باشد.
در زنان میانسال ممکن است بی‌اختیاری استرسی، با شروع یائسگی آغاز شود.
بی‌اختیاری اضطراری
این وضعیت گاهی اوقات «بیش فعالی مثانه» یا OAB نیز نامیده می‌شود. بی‌اختیاری اضطراری زمانی که فرد نیاز به دفع ادرار دارد اما قادر به نگه داشتن ادرار تا زمان رسیدن به سرویس بهداشتی نیست، رخ می‌دهد.
بی‌اختیاری اضطراری گاهی در افرادی که دچار سکته مغزی شده‌اند یا بیماری‌های مزمنی مانند دیابت، آلزایمر، پارکینسون و بیماری اسکلروز چندگانه هستند، رخ می‌دهد.
در برخی موارد بی اختیاری ادرار در سکته مغزی ممکن است نشانه اولیه سرطان مثانه باشد.
انواع دیگر بی‌اختیاری
سایر انواع بی‌اختیاری عبارتند از:
- بی‌اختیاری ادراری سرریز شده: این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که فرد قادر به تخلیه کامل مثانه خود نیست و مثانه با تولید ادرار جدید، سرریز می‌شود. بی‌اختیاری ادراری سرریز شده گاهی در مردانی که دچار پروستات بزرگ شده هستند، رخ می‌دهد. همچنین در افراد مبتلا به دیابت یا آسیب‌های نخاعی مشاهده می‌شود.
- بی‌اختیاری عملکردی: این نوع بی‌اختیاری ادرار، کمتر با اختلال مثانه ارتباط دارد و بیشتر مربوط به رسیدن به موقع به سرویس بهداشتی است. این وضعیت معمولاً در افراد مسن یا دچار معلولیت مشاهده می‌شود که کنترل مثانه طبیعی یا نسبتاً طبیعی دارند، اما به دلیل محدودیت تحرک یا سردرگمی نمی‌توانند به موقع خود را به توالت برسانند.
- بی‌اختیاری ادرار کلی و شدید: این وضعیت به نشت مداوم ادرار از مثانه‌ای که به هیچ وجه قابلیت ذخیره سازی ادرار را ندارد، اشاره دارد. این وضعیت ممکن است ناشی از یک ضعف آناتومیک، یک آسیب به ریسمان نخاعی، باز شدن غیر طبیعی مثانه (فیستول) یا عارضه جانبی جراحی مجاری ادراری باشد.
علل بی اختیاری ادرار
بی اختیاری ادرار ممکن است یک مشکل موقتی ناشی از عفونت واژینال یا عفونت مجاری ادراری (UTI)، یبوست یا تاثیر برخی از داروهای خاص باشد؛ یا اینکه می‌تواند یک بیماری مزمن باشد.
شایع‌ترین علل بی‌اختیاری ادرار شامل موارد زیر است:
- بیش فعالی عضلات مثانه
- ضعف عضلات کف لگن
- پروستات بزرگ شده یا هایپرپلازی خوش خیم پروستات (BPH) در برخی از مردان
- آسیب عصبی که کنترل مثانه را تحت تاثیر قرار دهد
- سیستیت بینابینی (التهاب مزمن مثانه) یا سایر مشکلات مثانه
- معلولیت یا محدودیتی که دسترسی سریع به توالت را دشوار می‌کند
- عوارض جانبی ناشی از عمل جراحی قبلی
عوامل خطر ابتلا به بی اختیاری ادرار
مهم‌ترین عوامل خطر بی اختیاری ادرار عبارتند از:
- زن بودن: زنان دو برابر بیشتر از مردان بی‌اختیاری استرسی را تجربه می‌کنند. از سوی دیگر، مردان بیشتر در معرض خطر بی‌اختیاری ادراری سرریز شده و بی‌اختیاری اضطراری هستند.
- افزایش سن: همانطور که سن ما بالا می‌رود، مثانه ما و عضلات اسفنکتر ادراری ما ضعیف می‌شوند و این امر می‌تواند منجر به تکرار دفع ادرار ناخواسته و ناگهانی شود. اگرچه بی‌اختیاری ادرار بیشتر در افراد مسن شایع است، اما بخش طبیعی از فرآیند پیری نیست.
- چربی اضافه بدن: چربی اضافه بیش از حد، باعث افزایش فشار بر مثانه می‌شود و می‌تواند منجر به نشت ادرار در هنگام ورزش، سرفه کردن یا عطسه کردن شود.
- سایر بیماری‌های مزمن: بیماری‌های عروقی، بیماری کلیوی، دیابت، سرطان پروستات، بیماری آلزایمر، اسکلروز چندگانه، بیماری پارکینسون و سایر بیماری‌ها می‌توانند خطر بی‌اختیاری ادرار را افزایش دهند.
- سیگار کشیدن: سیگار کشیدن باعث سرفه مزمن می‌شود و می‌تواند با وارد کردن فشار به اسفنکتر ادراری، باعث بی‌اختیاری استرسی شود.
- ورزش‌های سنگین: اگرچه ورزش کردن به خودی خود باعث بی‌اختیاری ادرار نمی‌شود؛ دویدن، پریدن و سایر فعالیت‌هایی که باعث فشار ناگهانی به مثانه می‌شوند، می‌توانند منجر به دوره‌هایی از بی‌اختیاری ادرار در حین فعالیت‌های ورزشی شوند.
تشخیص بی اختیاری ادرار در سکته مغزی چگونه است؟
بی‌اختیاری ادرار به آسانی قابل تشخیص است. نشانه اصلی که اکثر افراد تجربه می‌کنند، دفع ادرار ناخواسته است.
با این حال تعیین نوع و علت بی‌اختیاری، می‌تواند مشکل‌تر باشد و مستلزم انجام آزمایش‌ها و تست‌های مختلفی است.
بسیاری از پزشکان برای تشخیص از موارد زیر استفاده می‌کنند:
- سابقه مثانه: ممکن است پزشک به مدت چند روز، میزان دریافت مایعات و دفع آن‌ها در شما را مورد بررسی قرار دهد. این سابقه می‌تواند شامل هرگونه بی‌اختیاری ادرار یا بی‌اختیاری اضطراری باشد. ممکن است برای کمک به شما در اندازه گیری مقادیر ادرار، از شما خواسته شود تا یک ظرف کالیبره شده را روی توالت خود نصب کنید تا ادرار شما را جمع آوری کند.
- آزمایش ادرار: می‌توان نمونه ادرار را برای یافتن عفونت‌ها، ردی از خون یا سایر ناهنجاری‌های غیر طبیعی، مانند وجود سلول‌های سرطانی بررسی کرد. آزمایش کشت ادرار، علائم عفونت را بررسی می‌کند و سیتولوژی ادرار برای یافت سلول‌های سرطانی انجام می‌شود.
- آزمایش‌های خون: آزمایش‌های خون می‌توانند برای یافتن مواد شیمیایی و موادی که ممکن است مربوط به بیماری‌هایی باشند که باعث بی‌اختیاری ادرار شده است، مورد استفاده قرار بگیرند.
- سونوگرافی لگن: در این آزمایش تصویر برداری، از دستگاه اولتراسوند برای ایجاد تصویر از مثانه یا سایر اجزای سیستم ادراری، استفاده می‌شود تا مشکلات احتمالی بررسی شوند.
- اندازه گیری حجم ادرار باقیمانده (PVR) : در این روش، بیمار مثانه خود را به طور کامل تخلیه می‌کند و پزشک از یک وسیله برای اندازه گیری ادرار باقیمانده در مثانه استفاده می‌کند. وجود مقدار زیاد ادرار باقیمانده در مثانه، نشان دهنده بی‌اختیاری ادرار سرریز شده است.
- تست استرس: در این آزمایش از بیمار خواسته می‌شود تا به سختی سرفه کرده یا به نحوی به بخش میانی بدن خود فشار وارد کند تا پزشک بتواند نشت ادرار را بررسی کند.
- سیستوگرام: سیستوگرام مجموعه اشعه‌های ایکسل است که در آن، یک رنگ به درون مثانه تزریق می‌شود و در حین ادرار بیمار، با نمایش رنگ با اشعه ایکس، ناهنجاری‌های دستگاه ادراری آشکار می‌گردد.
- سیستوسکوپی: در این روش از یک لوله باریک دارای یک لنز کوچک و چراغ که سیستوسکوپ نامیده می‌شود، استفاده می‌گردد. سیستوسکوپ وارد مجاری ادراری شده و به پزشک در بررسی بصری مجاری ادراری و مثانه کمک می‌کند.
درمان
درمان‌های خانگی برای بی اختیاری ادرار در سکته مغزی
درمان بی‌اختیاری ادرار بسته به علت مشکل کنترل مثانه، متفاوت است.
در بسیاری از موارد، پزشک قبل از استفاده از دارو یا جراحی، ساده‌ترین روش درمانی را امتحان می‌کند.
- تمرین و عادت دادن مثانه: این اولین روش برای درمان بسیاری از مشکلات بی‌اختیاری ادرار است. هدف این درمان، ایجاد یک برنامه اداری منظم با رعایت فواصل زمانی خاص بین دفعات ادرار کردن است. معمولا پزشک توصیه می‌کند این روش را با ادرار کردن در فواصل یک ساعته و سپس افزایش تدریجی زمان بین دفعات ادرار کردن، آغاز کنید.
- ورزش دادن عضلات کف لگن: این ورزش‌ها که تمرینات کگل (به نام پزشک متخصص زنان و زایمان، آرنولد کگل که این ورزش‌ها را توسعه داده است) نیز نامیده می‌شوند، به تقویت عضلات ضعیف لگن و بهبود کنترل مثانه کمک می‌کنند. در این ورزش‌ها، فرد عضلات مورد استفاده برای نگه داشتن ادرار را منقبض کرده، انقباض را ۴ تا ۱۰ ثانیه نگه می‌دارد و سپس به مدت ۴ تا ۱۰ ثانیه دیگر عضلات را شل می‌کند. ممکن است لازم باشد هفته‌ها یا حتی ماه‌ها به صورت منظم ورزش‌های لگن را انجام دهید تا بهبودی حاصل شود. یک روش دیگر ورزش‌های کگل، قطع کردن جریان ادرار برای چند ثانیه در حین ادرار کردن است.
داروهای بی اختیاری ادرار در سکته مغزی
برای مدیریت بی‌اختیاری ادرار، داروهایی تجویز می‌شود که این داروها با شل کردن عضلات مثانه، انقباضات غیر طبیعی را متوقف کرده و در نتیجه موثرترین درمان برای بی‌اختیاری ادرار اضطراری هستند .
این داروها عبارتند از:
- بن تیل (دی سیکلومین)
- سیستوسپاز (هیوسیامین)
- دترول یا دترول LA (تولترودین)
- دیتروپن یا دیتروپن XL (اکسی بوتینین)
- پروبانتین (پروپانتلین)
- سانکتورا (تروسپیوم)
- اوریسپاس (فلاووکسات)
- اوروترول (اکسی بوتینین)
سایر داروهایی که برای بی‌اختیاری ادرار استفاده می‌شوند عبارتند از:
آنتاگونیست‌های گیرنده انتخابی M3
این داروهای ضد کولینرژیک، نورون‌های عصبی خاصی را هدف قرار می‌دهند که باعث اسپاسم غیر ارادی عضلات مثانه می‌شوند.
ایندو آنتاگونیست گیرنده انتخابی M3 برای بهبود بی‌اختیاری اضطراری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
- انابلکس (داریفناسین)
- وزیکیر (سولیفناسین)
مسدود کننده‌ها یا آنتاگونیست‌های آلفا آدرنرژیک
این داروها با شل کردن عضلات صاف کار می‌کنند که می‌تواند جریان ادرار را بهبود بخشد.
این دسته از داروها به ویژه برای آقایان مبتلا به BPH و بی‌اختیاری ادرار اضطراری، موثر است.
آنتاگونیست‌های آلفا آدرنرژیک عبارتند از:
- کاردورا یا کاردورای ایکس ال (دوکسازوسین)
- فلوماکس (تامسولوسین)
- هترین (ترازوسین)
- اوروکساترال (آلفوزوسین)
آگونیست‌های آلفا آدرنرژیک
این داروها که شامل افدرین و سودوافدرین هستند می‌توانند برای بیماران مبتلا به بی‌اختیاری ادرار استرسی، مفید باشند زیرا باعث تقویت عضلاتی که باعث باز شدن و بسته شدن اسفنکتر ادراری می‌شوند، می‌گردند.
عوارض جانبی این داروها می‌تواند شامل بی‌خوابی و آشفتگی و اضطراب باشد.
آگونیست‌های آلفا آدرنرژیک نباید برای افراد دچار مشکلات قلبی، فشار خون بالا، دیابت، گلوکوم یا پرکاری تیروئید تجویز شوند.
ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای
اعتقاد بر این است که انتقال دهنده‌های عصبی سروتونین و نورآدرنالین، در دفع ادرار و بی‌اختیاری ادراری استرسی و اضطراری نقش دارند.
داروهای مورد استفاده برای تنظیم این انتقال دهنده‌های عصبی عبارتند از:
- جانیمین (ایمی پرامین)
- نورپرامین (دزیپرامین)
- پاملور (نورتریپتیلین)
- سینکوان (دوکسپین)
- توفرانیل (ایمی پرامین)
جراحی یا قرار دادن ایمپلنت برای بی اختیاری ادرار در سکته مغزی
گاهی اوقات برای از بین بردن انسداد درون مثانه یا مجاری ادراری که باعث بی‌اختیاری سرریزی شده‌اند، یا برای تغییر موقعیت وضعی مثانه به منظور برداشتن فشار روی آن که باعث بی‌اختیاری ادرار استرسی گردیده است، عمل جراحی صورت می‌گیرد.
دو روش متداول جراحی که برای درمان بی‌اختیاری استرسی استفاده می‌شود، شامل عمل اسلینگ و جراحی تعلیق گردن مثانه می‌باشد.
گاهی برای درمان بیش فعالی مثانه از تحریک عصب ساکرال استفاده می‌شود. این درمان شامل عمل جراحی برای قرار دادن یک دستگاه کوچک زیر پوست ناحیه سرینی است.
این وسیله به صورت دوره‌ای، تحریک الکتریکی خفیفی برای اعصاب ناحیه ساکرال ایجاد می‌کند که این امر موجب افزایش تنش در عضلات کف لگن اسفنکتر و مثانه می‌شود.
محصولاتی برای کمک به مدیریت بی اختیاری ادرار در سکته مغزی
بسیاری از افراد، استفاده از محصولات زیر را برای کاهش علائم اختیاری ادرار مفید می‌دانند:
پوشک و لباس زیر بزرگسالان: پدهای جاذب بدون حجم و لباس‌های زیری که برای احتیاط زیر لباس پوشیده می‌شوند در سایزهای مختلف برای زنان و مردان موجود هستند. برای کسانی که نشت ادرار خفیف یا متوسط دارند، پدهای بهداشتی تمام چیزی است که نیاز دارند.
چسب‌ها و پلاگ‌ها: بسیاری از زنان می‌توانند با استفاده از محصولاتی که مسیر جریان ادرار را می‌بندند، ریزش اندک ادرار را مدیریت و کنترل کنند. مانند چسب‌های کوچک یکبار مصرف که روی قسمت باز مجرای ادراری قرار می‌گیرد یا پلاگهای ادراری تامپون مانند یا پِساری‌های واژینال که درون واژن قرار می‌گیرند.
کاتترها: در موارد بی‌اختیاری ادراری غیر قابل کنترل، پزشک می‌تواند یک کاتتر را در مجاری ادراری قرار دهد تا مثانه به طور مداوم تخلیه شود. با توجه به خطر بالای ایجاد عفونت و سنگ‌های کلیه، کاتترها معمولاً آخرین راه حل هستند و فقط برای بیماران دچار بی‌اختیاری ادرار بسیار شدید استفاده می‌شوند.