سندروم پیریفورمیس باعث احساس درد در باسن و لگن می‌شود. سندروم پیریفورمیس پیامد تحریک شدن عصب سیاتیک توسط عضله پیریفورمیس است.
تحریک شدن عصب سیاتیک علائمی همچون درد، بی‌حسی، گزگز، سوزن سوزن شدن و تیر کشیدن را در باسن و لگن و گاهی اوقات ران و پا به دنبال دارد. سندروم پیریفورمیس می‌تواند عارضه‌ای مزمن، آسیب‌دیدگی حاد یا منشأ دردی راجعه باشد.
سندروم پیریفورمیس چیست؟
عضله پیریفورمیس عضله‌ای گلابی شکل در باسن است که از پایه ستون فقرات تا بالای ران کشیده شده است. گرفتگی عضله پیریفورمیس موجب تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک می‌شود.
عصب سیاتیک بزرگ‌ترین عصب بدن است که از پایین ستون فقرات تا کف پا امتداد دارد.
تحت فشار قرار گرفتن عصب سیاتیک به علائمی مانند تیر کشیدن، گزگز یا بی‌حسی ناحیه‌های مرتبط، از مفصل ران تا پایین پا یا کف پا دامن می‌زند.
شایع‌ترین علائم سندروم پیریفورمیس به شرح زیر است:
- حساسیت به لمس یا درد باسن، معمولاً فقط یک سمت بدن درگیر می‌شود.
- دردی که رو به پایین در پشت پا در عضلات همسترینگ و گاهی اوقات ساق پا منتشر می‌شود.
- دردی عصبی که از باسن رو به پایین در پا منتشر می‌شود.
بیماران مبتلا به سندروم پیریفورمیس ممکن است دچار گزگز، بی‌حسی، تیر کشیدن یا احساسی مانند برق گرفتگی شوند که از باسن رو به پایین در پا پخش می‌شود.
برخی بیماران مبتلا به سندروم پیریفورمیس فکر می‌کنند که مشکل به عضله همسترینگ مربوط می‌شود. حساسیت و درد عضله همسترینگ نشانه اصلی سندروم پیریفورمیس نیست، بلکه ایجاد نقاط بسیار حساس روی باسن یا مفصل ران نشانه بارز این عارضه محسوب می‌شود.
ممکن است سندروم پیریفورمیس به طور ناگهانی پس از آسیب‌دیدگی شروع شود یا به تدریج ظرف چند ماه بروز یابد.
دلایل ابتلا به سندروم پیریفورمیس
تنش و خشکی عضله پیریفورمیس اسپاسم و گرفتگی عضله را به دنبال دارد. گرفتگی و تنش عضله پیریفورمیس نیز مانند تنش دیگر عضلات بدن دلایل متعددی دارد که شایع‌ترین آن‌ها به شرح زیر است:
- آسیب‌دیدگی: زمین خوردن، وارد شدن ضربه یا تصادف خودرو
- استفاده نامناسب و بیش از حد: دویدن مکرر، ورزش سنگین یا کشش بیش از حد
- سبک زندگی پشت میز نشینی و عدم فعالیت، به خصوص نشستن‌های طولانی مدت
- تغییر ناگهانی برنامه ورزشی از عدم فعالیت به ورزش‌های سنگین و مکرر
- تحلیل رفتن عضلات باسن
- تنش عضلانی و اضافه وزن بالا به دلیل بارداری
تشخیص
تشخیص سندروم پیریفورمیس مقوله‌ای بحث‌برانگیز است. پزشکان معتقدند که این عارضه هم بیش از حد و هم کمتر از حد واقعی تشخیص داده می‌شود. اختلاف نظر درباره تشخیص سندروم پیریفورمیس عمدتاً به دلیل وجود نداشتن تست‌های معتبر علمی جهت تشخیص این عارضه است.
بسیاری از پزشکان سندروم پیریفورمیس را صرفاً بر مبنای علائم بیمار تشخیص می‌دهند. فقط دو تست وجود دارد که می‌توان برای تأیید تشخیص اولیه و تقویت شواهد به کار برد:
- نوروگرافی روزنانس مغناطیسی: این نوع تصویربرداری روزنانس مغناطیسی (MRI) ملتهب بودن عصب‌ها را بررسی می‌کند.
- تست FAIR: مفصل ران در تست خمش، اداکشن و چرخش داخلی یا به اختصار FAIR خم می‌شود تا عضله پیریفورمیس کشیده شود و عصب سیاتیک تحت فشار قرار بگیرد. تأخیر در ارسال سیگنال‌های عصب سیاتیک به دلیل فشار ناشی از عضله پیریفورمیس در این تست اندازه‌گیری می‌شود.
حرکات اصلاحی و تمرین‌های کششی
با انجام دادن حرکات اصلاحی و تمرین‌های کششی خاص می‌توان عضله پیریفورمیس را تقویت کرد. ورزش درمانی شدت اسپاسم و گرفتگی عضله را کم می‌کند و خشکی و انقباض عضله را برطرف می‌کند.
انجام دادن حرکات زیر به درمان سندروم پیریفورمیس کمک می‌کند:
- به پشت دراز بکشید و پاها را دراز کنید. از زانو و مچ پای دردناک بگیرید و پا را به سمت قفسه سینه بالا ببرید. زانوی پای دردناک را به سمت مچ پای دیگر بکشید تا کشش را احساس کنید.
- به پشت دراز بکشید و پاها را دراز کنید. پای دردناک را بلند کنید و کف پا را در جایی روی زمین بگذارید که در سمت بیرونی زانوی مخالف قرار بگیرد. پا را با استفاده از دست، کش مقاومتی یا حوله در عرض بدن بکشید.
- به پشت دراز بکشید، هر دو پا را خم کنید و پای دردناک را روی زانوی مخالف بیندازید. زانوی پایینی را به سمت شانه بکشید تا کشش را احساس کنید.
هر حرکت کششی باید 30 ثانیه طول بکشد و سه تا پنج بار تکرار شود. هیچ حرکتی را در صورت بروز درد انجام ندهید و برای انجام حرکت بیش از حد به خودتان فشار نیاورید.
روش‌های درمان سندروم پیریفورمیس
علاوه بر انجام حرکات اصلاحی و تمرینات کششی ملایم، می‌توان سندروم پیریفورمیس را توسط اقدامات خودمراقبتی مدیریت و درمان کرد. استفاده از گرمادرمانی و سرمادرمانی به صورت متناوب می‌تواند جریان خون را در منطقه دردناک بهبود بخشد و فرآیند بهبودی را تسریع کند. برخی از بیماران متوجه می‌شوند که با استفاده از گرمادرمانی یا سرمادرمانی نتایج بهتری به دست می‌آورند، بنابراین انجام روشی که بیشتر کمک به تسکین درد می‌کند مشکلی ندارد.
برای استفاده از گرمادرمانی و سرمادرمانی متناوب، ابتدا یک روش را به مدت ۲۰ دقیقه انجام داده و سپس به مدت ۲۰ دقیقه استراحت کنید. سپس با یک بسته دیگر، به مدت ۲۰ دقیقه دیگر درمان را ادامه دهید.
دیگر روش‌های درمان سندروم پیریفورمیس به شرح زیر است:
- فعال‌تر باشید. پیاده‌روی تنش عضلات سراسر بدن را برطرف می‌کند و از شدیدتر شدن اسپاسم جلوگیری می‌کند.
- ورزش‌ها و حرکاتی را انجام بدهید که عضلات پیریفورمیس، باسن و مفصل ران را تقویت می‌کند. کشش مفصل ران و تمرین‌های ابداکشن که مفصل ران را در مقابل مقاومت حرکت می‌دهد، بسیار مفیدند.
- مدیریت درد با داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs): این داروها را نباید برای تسکین درد ناشی از ورزش سنگین انجام داد.
- از انجام فعالیت‌هایی مانند دویدن که درد را بیشتر می‌کند، خودداری کنید. استراحت کردن، به ویژه پس از آسیب‌دیدگی به تسکین درد کمک می‌کند.
ماساژ دادن ناحیه دردناک و عضلات اطراف آن نیز مفید است. تنش یک عضله گاهی اوقات باعث تنش و گرفتگی عضله دیگر می‌شود، بنابراین ماساژ دادن کل ناحیه باسن و لگن می‌تواند اقدام موثری باشد. برخی بیماران مبتلا به سندروم پیریفورمیس از ماساژ دادن با پدهای سرمایی یا گرمایی نتیجه بهتری می‌گیرند.
اگر درد شدید شد، ظرف چند روز بیشتر شد یا پس از یک هفته امتحان کردن درمان‌های خانگی از بین نرفت، باید به پزشک مراجعه کنید. درمان‌های پزشکی مختلفی برای درمان سندروم پیریفورمیس وجود دارد که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تزریق بوتاکس اسپاسم عضله را کاهش می‌دهد و درد را تسکین می‌دهد.
- مصرف داروهای مسکن یا شل کننده عضلانی توصیه می‌شود. پیش از مصرف داروهای مسکن درباره مزایا و عوارض احتمالی آن با پزشک مشورت کنید، این داروها می‌تواند اعتیادآور باشد.
- تزریق داروهای بی‌حسی یا کورتیکواستروئید
- درمان‌های جایگزین مانند طب سوزنی، درمان دستی و درمان نقاط ماشه‌ای
- فیزیوتراپی برای بازیابی عملکرد عضله پیریفورمیس مفید است و از تحلیل رفتن ناشی از استفاده نامناسب و نقص عملکرد عضلات اطراف جلوگیری می‌کند.
جراحی آخرین راه چاره برای درمان سندروم پیریفورمیس است. یک روش جراحی این است که تاندون پیریفورمیس در محل اتصال به مفصل ران بریده شود. روش دیگر این است که جراح برشی را در عضله پیریفورمیس ایجاد می‌کند تا فشار روی عصب سیاتیک از بین برود.
پیشگیری
حرکات اصلاحی و کششی که به تسکین درد عضله پیریفورمیس کمک می‌کند، خطر ابتلا به سندروم پیریفورمیس را نیز کاهش می‌دهد.
بسیاری از افراد به دلیل انجام دادن حرکات مکرر به سندروم پیریفورمیس مبتلا می‌شوند. یادگیری تکنیک مناسب و به کارگیری آن اجازه نمی‌دهد که حرکات مکرر به عضله پیریفورمیس آسیب بزند.
تهیه کفش‌های پیاده‌روی مناسب، راحت و اندازه بسیار مهم است. کفش باید به گونه‌ای باشد که بتوانید به راحتی حرکت کنید و نباید پایتان را بزند یا آزارتان بدهد. کفش نامناسبی که اندازه نباشد، به فرم پا و وضعیت اندامی آسیب می‌زند.
راهکارهای زیر نیز برای پیشگیری از سندروم پیریفورمیس مفید است:
- بدن را پیش از ورزش کردن گرم کنید.
- حرکاتی را که باعث درد می‌شود، انجام ندهید.
- آسیب‌دیدگی‌ها را به سرعت با بهره‌گیری از روش مناسب درمان کنید.
- تا زمانی که عضله آسیب دیده التیام نیافته است، از انجام دادن حرکاتی که این عضله را به کار می‌گیرد، خودداری کنید.
- وضعیت اندامی مناسب را تمرین کنید.