طب سوزنی درمانی موثر برای دردهای عضلانی و مفصلی:نحوه درمان، مزایا

طب سوزنی یک درمان مکمل است که بطور روزافزون برای کنترل روزبه روز درد بکار می­رود. این طب بیش از 3000 سال پیش در چین آغاز شده و در سراسر جهان استفاده می­شود. در این مقاله خلاصه ای از مدلهای پیشنهادی سازوکارهای عملکرد، و مبتنی بر شواهد برای اثربخشی آن، و همچنین کاربردهای  بالینی که می­توان طب سوزنی را برای آنها درنظر گرفت ارائه می­شود.

آیا طب سوزنی دردناک است؟

سوزن‌های استفاده شده در طب سوزنی بسیار نازک هستند و اکثر افراد هنگام وارد شدن آنها به بدنشان درد کم یا بسیار کمی احساس می‌کنند. بعد از جلسات درمانی، بسیاری از افراد احساس افزایش انرژی و آرامش می‌کنند. با این حال، ممکن است در برخی موارد، سوزن‌ها موجب درد موقتی شوند.

اطلاعاتی که شما می‌دانید، اشاره به این موضوع دارد که با بی‌تحرکی، درد و عدم راحتی ناشی از بیماری‌های مفصلی افزایش می‌یابد. در کلینیک امید، پزشکان ابتدا با استفاده از معاینات دقیق، میزان آسیب وارده به مفاصل و بافت‌های مربوطه را ارزیابی می‌کنند و همچنین به بررسی دردهای ارجاعی می‌پردازند. سپس با ارائه برنامه درمانی پیشرفته و موثر با استفاده از روش‌های درمانی پلکانی (شامل شروع با روش‌های ساده و پیشرفته)، به شما در غلبه بر انواع بیماری‌ها و کاهش درد در اعضای مختلف بدن کمک خواهند کرد. همچنین، طب سوزنی نیز یکی از روش‌های درمانی موثر است که توسط ترین درمانگران آموزش‌دیده در این کلینیک انجام می‌شود.

نظریه سنتی عملکرد

سوزنهای ظریف (اندازه 32-36) را به نقاطی از بدن که نقاط فشاری نامیده می­شوند وارد می­کنند. در سیستم طب سنتی چینی (TCM)، بدن به عنوان تعادلی حساس از دو نیروی متضاد و جدانشدنی درنظر گرفته می­­شود: یعنی یین و یانگ. یین نماد اصل سردی، کُندی یا انفعال است درحالیکه یانگ بیانگر اصل گرمی، هیجان و فعال بودن می­باشد.

یک فرض اصلی در طب سنتی چینی اینست که سلامتی با حفظ بدن در “حالت تعادل” بوجود می­آید و بیماری ناشی از عدم تعادل درونی یین و یانگ است. این عدم تعادل باعث انسداد جریان چی (انرژی حیاتی) در مسیرهای خود می­شود که مِریدیَن نامیده می­شوند. تصور بر اینست که 12 مریدین اصلی و 8 مریدین فرعی وجود دارد و نیز بیش از 2000 نقطه طب سوزنی روی بدن انسان هست که با آنها مرتبطند.

روش ها

سوزن زدن اولیه

سوزنها را تا عمق 4 تا 25 میلیمتری در بدن وارد می­کنند که برای مدتی (از چند ثانیه تا چندین دقیقه) در همانجا می­مانند.  اغلب 6 تا 12 سوزن (و گاهی بیشتر) را همزمان در نقاط فشاری مختلف فرو می­کنند. احساس ایجاد شده اغلب بصورت مورمور یا دردی مبهم در نقطه ورود سوزن توصیف می­شود. بسیاری افراد احساس وارهیدگی یا خواب­­آلودگی کرده و برخی پس از آن احساس می­کنند سطح انرژی شان افزایش یافته است.

طب سوزنی الکترو (طب سوزنی با تحریک جریان الکتریسته)

یک جریان الکتریکی ضعیف و متمرکز در نقاط فشاری روی پوست یا  روی خود سوزن اعمال می­شود. برای این کار شرایط گوناگونی را می­توان درنظر گرفت.

بسامد تحریک

واکنشهای درونزای تسکین­دهنده  و خاصی گزارش شده است:

• تحریک با بسامد پایین (1 تا 2 هرتز) باعث آزاد شدن اندورفین و انکفالین می­شود (Aδ تعدیل شده). بسامد کمتر از 1 هرتز بی­ اثر است؛
• تحریک با بسامد متوسط (12 تا 15 هرتز) منجر به تولید هر سه دسته از تسکین­دهنده­ها می­شود؛
• تحریک با بسامد بالا (100 هرتز) باعث آزاد شدن دینورفین شده و تأثیری بر اندورفین و انکفالین ندارد (Aβ تعدیل شده). در بسامد بالاتر از 200 هرتز میزان بیشتری از پپتیدهای اپیوئیدی آزاد نشد.

دامنه تحریک

یک تا سه میلی­آمپر میزانی است که بیش از همه  در امور بالینی مورد استفاده قرار می­گیرد. این میزان شدت، لرزشی بدون درد در ماهیچه­ای که سوزن در آن وارد شده ایجاد می­کند. شدت بیشتر باعث درد شده و منجر به واکنش عصبی می­شود. حس نکردن درد که ناشی از تنش است تا حدودی بستگی به کنترل بازدارنده انتشار درد دارد و معمولاً با کاهش درد طب سوزنی مرتبط  نیست.

مدت تحریک

برای تولید اندورفین­ها  دست کم 10 دقیقه زمان لازم است طوریکه حداکثر میزان آزاد شدن آن پس از 20 دقیقه صورت می­گیرد. هرگاه تحریک بیش از 1 ساعت بطول بینجامد یا تکرار شود (برای نمونه شلیک 30 دقیقه ای پس از وقفه­ای یک ساعته تکرار شود)، اثر ضد درد آن  کاهش می­یابد.

موکسا درمانی

نقاط طب سوزنی را با وارد کردن سوزن داغ در آن تحریک می­کنند. بطور سنتی این کار با یک گیاه دودزا انجام می شود.

طب سوزی لیزری چیست؟

در طب سوزنی لیزری، اشعه لیزر کم انرژی و ضعیف به نقاط فشاری تابانده می­ شود.

طب فشاری چیست؟

در این روش، از فشار برای تحریک نقاط فشاری استفاده می­شود که می­تواند بصورت یک دستبند یا تسمه باشد. این روش بطور رایج برای تسکین تهوع در بیماری حرکت استفاده می ­شود.

نقاط فشار و مکان آن ها

درحدود 400 نقطه طب سوزنی و 20 مریدین  وجود دارد که بیشترِ این نقاط را به هم وصل می­کنند. 12 مریدین در دستها و پاها قرار دارد. مریدین­­ها به دو گروه یین و یانگ تقسیم می­شوند. مریدین­های یین در دستها عبارتند از: قلب، ریه، و غشاء خارجی قلب. مریدین­ های یانگ در دستها عبارتند از: روده کوچک، روده بزرگ، و تریپِل وارمر. مریدین­های یین در پاها عبارتند از: کلیه، طحال، و کبد. مریدین­های یانگ در پاها عبارتند از: معده، مثانه و کیسه صفرا.

سازوکارهای عملکرد

چگونه ممکن است  یک سوزنِ بدون واسطه در مکانی با فاصله از ناحیه مورد نظر وارد شده و کارایی داشته باشد؟ چرا وارد کردن سوزن در ساق پا برای مثال، بر عملکرد معده اثر می­گذارد؟ بسیاری معتقدند که این کار تأثیر دارونما را دارد، چنانکه این مریدین­ها و چی را نمی­توان با استفاده از روشهای تشریح و فیزیولوژیک  سنجید، کالبدشکافی و یا مشاهده نمود. نقاط فشاری در مکانهای دارای  ساختار عصبی-عضلانی  متراکم  و معمولاً بین یا در مرز گروه ماهیچه­ها  قرار دارند.

یک مطالعه که نقشه مسیرهای مریدین را نشان می­دهد، شامل تزریق تکنسیم99 به نقاط فشاری حقیقی و فرضی (ورود سوزن با کمترین عمق در مکانهایی با فاصله از نقاط طب سوزنی سنتی) بود. اسکنها انتشار تصادفی ردیاب را در اطراف نقاط فرضی، اما پیشروی  سریع آن را در امتداد مریدین  نشان داد با سرعتی که با جریان لنفاوی/عروقی یا رسانایی عصبی در نقاط فشاری حقیقی ناهمخوان بود. اسکن دیگری نشان داد که وارد کردن سوزن به نقطه­ای در ساق پا که بطور سنتی با چشم ارتباط دارد، قشر پسِ­سریِ مغز را فعال نمود، که با تصویربرداری تشدید مغناطیسی عملکردی ردیابی شد.

چندین سازوکار مفروض برای  عملکرد وجود دارد.

مواد تسکین دهندۀ طبیعی

ورود سوزن بر مایع مغزی نخاعی (CSF) و غلظت مواد تسکین­دهنده که بطور طبیعی ایجاد می­شوند تأثیر می­گذارد: دینورفین (در سطح نخاعی عمل می­کند)، اندورفین (درون مغز عمل می­کند)، و انکفالین (هم در مغز و هم درسطح نخاعی عمل می­کند). اندورفین و انکفالین ازبین­برنده یا تعدیل­­کننده قوی برای دردهای ناشی از سیستم عضلانی-­اسکلتی می­باشند. دینورفین تعدیل­کننده قدرتمندی برای دردهای احشایی بوده و تأثیر ضعیفتری بر تعدیل دردهای عضلانی-استخوانی دارد.

مفاهیم بالا توسط آزمایشات کراس-پرفیوژن تأیید می­شود که در آن تأثیر ضددرد ناشی از طب سوزنی با انتقال مایع مغزی نخاعی از خرگوشِ دهنده به خرگوشِ دریافت­کننده منتقل شد. جلوگیری از بی­دردی ناشی از طب سوزنی با نالوکسان و سرم حاوی پادتن در مقابل اندورفین، دخیل بودن اندورفین را بیشتر تأیید می­کند.

نظریه نوروگِیت

همچون سازوکارهای عملکرد استفاده گسترده از تحریک عصبی الکتریکی وراء-پوستی (TENS)، نظریه نوروگیت نیز به عنوان توضیحی برای از بین بردن درد ارائه می­شود.

آزاد شدن کورتیکواستروئید درون­ریز

وجود جسم خارجی (سوزن) می­تواند عوامل تعدیل کننده ایمنی و عروقی را تحریک کند از جمله آنهایی که مربوط به تورم موضعی هستند. مشخص شده میزان هورمون آدرنوکورتیکوتروفین پس از درمان با طب سوزنی بالا می­رود که نشان دهنده فعالیت آدرنال است و کورتیکواستروئید درون­ریز نیز ممکن است آزاد شود.

درهمتنیدگی مایوفیبریل

طب سوزنی می­تواند موجب وارهیدگی مایوفیبریلهای گرفتار در سطح بافت شود. تصور می­شود این تأثیری مشابه با تزریق در نقاط ماشه ای دردناک داشته باشد (روالی متداول که در کلینیکهای درمان درد انجام می­شود).

جریان خون موضعی

در ایجاد آسیب جزئی به ناحیه ای از بدن، فرض بر اینست که طب سوزنی می­تواند جریان خون موضعی را در نواحی اطراف افزایش دهد. این امر می­تواند فرایند درمان را آغاز نموده یا سرعت بخشد.

حلقه مزولیمبیک  بی­دردی

مسیر مزولیمبیک یکی از مسیرهای خنثی در مغز است که ناحیه تگمنتوم شکمی در مغز میانی را به ﻧﻮﻛﻠﺌـﻮس اﻛـﻮﻣﺒﻨﺲ در سیستم لیمبیک متصل می­کند. این یکی از چهار مسیر اصلی است که در آن ناقل عصبی دوپامین یافت شده و هنگامیکه تحریک شود احساس خوشایندی ایجاد می­کند.

تصور می­شود که در بیماران مبتلا به دردهای مزمن، حلقه مزولیمبیک در حالت عدم تعادل است. پس از مدت نسبتاً کوتاهی تحریک (30 دقیقه) با TENS یا طب سوزنی الکترو  طنینی خودانگیخته ایجاد شده و موجب تنظیم مجدد مسیرهای تعدیل کنندۀ درد می­شود. این نظریه می­تواند بخوبی تأثیرات بی­دردی بلندمدت را که بطور مکرر در شیوه های بالینی مشاهده می­شود شرح دهد.

چه بیماریها و دردهایی را می ­توان با طب سوزنی درمان نمود؟

مشکلاتی که می­تواند با طب سوزنی بهبود یابد به قرار زیر است:

اختلالات دستگاه تنفسی فوقانی

• سینوزیت حاد
• رینیت حاد [التهاب مخاط بینی]
• ورم حاد لوزه

اختلالات دستگاه گوارش

• گاستریت حاد یا مزمن
• زخمهای مزمن اثنی­عشر (درد)
• ورم مزمن مخاط روده بزرگ
• درد لگنی

اختلالات عصبی

• سردرد
• میگرن
• نورالژی عصب سه­قلو
• نورالژی پس از زونا
• نوروپاتی محیطی
• نورالژی میان دنده­­ای

اختلالات عضلانی-استخوانی

• آرنج تنیس باز (تنیس البو)
• شانه یخ زده (فروزن شولدر)
• سندرم سرویکو-براکیال
• سیاتیک
• درد پایین کمر  و فتق دیسک
• آرتروز
• درد اندام خیالی
• فیبرومیالژیا

سایر

• قاعدگی دردناک (دیسمنوره)
• درد غیرمعمول قفسه سینه
• درد زایمان یا تحریک شروع درد زایمان
• دندان درد

موارد عدم استعمال و عوارض جانبی

طب سوزنی به لحاظ فنی یک روش تهاجمی بوده و به ندرت با خطر همراه است. با توجه به میلیونها سوزن که سالانه در سراسر جهان استعمال می­شود آسیب جدی در آن بسیار نادر است. یک  متخصص آموزش دیده می­تواند از بیشتر این مشکلات جلوگیری کند. استفاده از سوزنهای یکبارمصرف و دورریختنی انتقال بیماری را از میان می­برد. متداول­ترین عارضه جانبی آن سنکوپ یا پیش-سنکوپ (واکنش به شوک حاصل از وارد کردن سوزن) می­باشد. در بیشتر موارد، بیرون کشیدن سوزن و انجام روال کار در حالت خوابیده درمقایسه با حالت نشسته برای جلوگیری از آن کافی است.

موارد عدم استفاده از طب سوزنی:

نتیجه ­گیری

طبی سوزنی می­تواند از طریق سازوکارهایی مشابه با دیگر درمانهای مکمل، کارایی داشته باشد: هرگاه استاندارد مرسومِ درمان، مؤثر یا مورد قبول بیمار نباشد یا عوارض جانبی غیرقابل تحمل داشته باشد، طب سوزنی را می­توان طی یک برنامه درمانی تلفیقی در نظر گرفت. طب سوزنی داروی همۀ  دردها نیست اما گزینه ایست که اغلب بسیار دیر مدنظرقرار می­گیرد. باید اشاره نمود که تأخیر در درمانهای مرسوم به منظور استفاده از طب سوزنی به عنوان درمان اولیه بیماری ممکن است عاقلانه نباشد. این بویژه زمانی درست است که اعتبار این درمان برای آن بیماری توسط مطالعات علمی تأیید نشده باشد. توضیحات ارائه شده در طب سنتی چینی اغلب سرشار از استعاره و تمثیل است و نتایج مطالعات اغلب ضد و نقیض می باشد؛ با این وجود، پزشکان تمایل به پذیرش کارایی طب سوزنی را ندارند. چرا؟ برای آنها مشکل است آنچه را نمی­بینند باور کنند. اکنون می توان این موارد را مدنظر قرار داد.

• دارونما
• انحراف
• طبیعت دوره ای بیماری- خود به خود از بین می رود
• تشخیص نادرست
• بهبود مزاج بخاطر طبیعت دوستانه درمان
• سرمایه­گذاری روانشاختی بیمار در موفقیت درمان
• دیگر داروهایی که بیماران ممکن است مصرف کنند