هنگامی که کودک از درد مفاصل یا درد پا شکایت می کند، ممکن است والدین او نگران شوند. معمولاً علت ناراحتی دردهایی است که کودک در سن رشد با آن ها مواجه می شود و این دردها خود به خود برطرف می شوند. با این حال، مردم باید از علائم و نشانه هایی که ممکن است نشان دهنده مشکلی جدی تر باشد آگاه باشند.
دردهای رشدی یکی از علل شایع درد پا در کودکان است. این دردها دردهایی عضلانی هستند که معمولاً در ناحیه ی ران، پشت زانو یا ساق پا رخ می دهند.
سایر علل احتمالی درد پا که ممکن است جدی تر باشد می تواند شامل آرتروز نهان زاد نوجوانان (JIA)، لوپوس، بیماری لایم و لوسمی (سرطان خون) باشد.
در این مقاله، نگاهی به آنچه معمولاً «دردهای رشدی» شناخته می شوند، می اندازیم و راه های درمان آن ها را در منزل بررسی می کنیم. همچنین سایر علل احتمالی درد پا در کودکان و زمان مراجعه به پزشک را بررسی می کنیم.
دردهای رشدی کودکان چیست؟
دردهای رشدی معمولاً در عضلات ساق پا و پشت زانو ایجا می شوند. تحقیقات نشان می دهد که بیش از 30 درصد کودکان مدرسه ای دچار درد مزمن پا می شوند. در نیمی از این کودکان، درد رشدی علت این دردها است.
دردهای رشدی اغلب در دوران پیش دبستانی و نوجوانی کودک رخ می دهند و معمولاً در سنین نوجوانی از بین می روند. این دردها بی ضرر هستند و نشانه ی بیماری های جدی نیستند.
دردهای رشدی معمولاً در عضلات ران و ساق پا یا پشت زانو رخ می دهند، اما گاهی اوقات ممکن است در ناحیه ی بازو رخ دهند. کودکانی که مبتلا به دردهای جوانی می شوند، ممکن است دچار گرفتگی یا درد شوند که میزان این درد از خفیف تا شدید متغیر است.
دردهای رشدی می توانند شامل ویژگی های زیر باشند:
- این دردها در عصر یا شب رخ می دهند و معمولاً تا صبح برطرف می شوند.
- میزان درد آنقدر شدید است که کودک را از خواب بیدار می کند.
- معمولاً هر دو پا را تحت تأثیر قرار می دهند تا یک پا
- یا به صورت متناوب یا چند شب پشت سر هم اتفاق می افتند.
قبلاً مردم تصور می کردند که دردهای رشدی ناشی از رشد استخوان ها در طول جهش رشد کودک هستند؛ اما امروزه پزشکان با این نظر موافق نیستند، زیرا مدرکی که نشان دهد رشد باعث درد می شود موجود نیست.
دردهای رشدی گاهی ممکن است ناشی از حرکات کودکان حین بازی مانند دویدن، پریدن و بالا رفتن باشد.
علت های دیگر درد پا در کودکان
درد پا در کودکان ممکن است ناشی از آسیب ها یا بیماری های دیگری باشد:
- عوامل آسیب زا: آسیب هایی مانند کبودی، پیچ خوردگی، کشیدگی و شکستگی استخوان در کودکان بسیار شایع است.
- در موارد کمی بیماریهای مزمنی مانند آرتروز روماتوئید نوجوانان ممکن است باعث درد پای متمرکز در مفاصل شود.
- عفونت نیز از عوامل درد پا در کودکان است.
- آبسه و سلولیت (عفونت پوست و بافتهای اطراف) نیز باعث ایجاد درد می شود که این درد ممکن است همراه با تخلیه چرک، قرمزی، احساس گرمای پوستی یا تب باشد.
- استئومیلیت (عفونت استخوانی) یک بیماری نادر و جدی است.
- تغذیه ناکافی: کودکان نسبت به بزرگسالان به تغذیه بیشتری نیاز دارند به ویژه به مواد مغذی ای مثل کلسیم، آهن و ویتامین D، که برای رشد مناسب بسیار مهم هستند. با این حال، برخی از کودکان مواد مغذی کافی را در رژیم غذایی خود دریافت نمی کنند، که این کمبود می تواند منجر به افزایش درد یا ایجاد درد پا شود.
- خستگی در عضلات پا: کودکان فعالیت های بدنی زیادی انجام می دهند که می تواند باعث استفاده ی زیاد از عضلات و در نتیجه خستگی عضلات پا شود. این امر همچنین می تواند منجر به درد پا در هنگام استراحت شبانه شود.
- حالت بدنی نامناسب: برخی از کودکان هنگام راه رفتن و دویدن در وضعیت های نامناسب بدنی قرار می گیرند. طرز نامناسب نشستن و ایستادن می تواند موجب درد پا و در موارد شدید، باعث تغییر شکل پاها شود.
- درد پا در کودکان به دلیل سندرم پای بی قرار: برخی از کودکن ممکن است دارای نوعی مشکل پزشکی باشند که در آن پاها احساس بیقراری می کنند. این سندرم باعث می شود کودک پاهایش را به صورت مکرر حرکت دهد. این سندرم نیز باعث ایجاد درد زیادی در پاها می شود.
چه علائم دیگری ممکن است همراه با درد پا در کودکان ظاهر شود؟
درد پا در کودکان ممکن است با علائم دیگری همراه باشد که بسته به بیماری های زمینه ای، اختلالات یا وضعیت افراد متفاوت است. عواملی که موجب درد پا در کودکان می شود می توانند سایر سیستم های بدن را نیز درگیر کنند.
علائم پا در کودکان ممکن است همراه با درد پا باشد
درد پا در کودکان ممکن است با سایر علائمی که بر پای کودک تاثیر می گذارد همراه باشد:
- خونریزی یا کبودی
- تغییر شکل یا بی ثباتی مفصل
- ناتوانی یا توانایی محدود در حرکت دادن پا
- ضعف یا اسپاسم عضلانی
- درد، یا در حالت بی حرکتی یا در حال انجام حرکات خاص، که ممکن است آزار دهنده، تیز، سوزاننده، یا دردناک باشد.
- چرک یا ترشح
- قرمزی، احساس گرما یا تورم
علائم عمومی که ممکن است همراه با درد پا در کودکان ایجاد شود
درد پا در کودکان ممکن است با علائم مربوط به سایر سیستم های بدن مانند علائم زیر همراه باشد:
- تب و لرز
- درد یا تورم در سایر مفاصل
- تورم یا برآمدگی در نواحی دیگر بدن
علائمی که ممکن است نشان دهنده یک بیماری جدی باشد
در برخی موارد، درد پا در کودکان ممکن است همراه با علائمی باشد که بیانگر بیماری های جدی است که باید بلافاصله و به صورت اورژانسی بررسی شود. علائمی که اگر همراه با درد پا در کودکان رخ دهند نیاز به مراقبت های فوری پزشکی دارند شامل موارد زیر است:
- تب بالا (بالاتر از 101 درجه فارنهایت)
- از دست دادن حس در ساق پا
- شکستگی یا تغییر شکل استخوان ها
- فلج
- درد غیرقال کنترل
- خونریزی کنترل نشدنی یا شدید
- عدم تمایل به راه رفتن یا عدم تحمل وزن روی پا
عوارض احتمالی درد پا در کودکان چیست؟
در بیشتر موارد، درد پا در کودکان به تنهایی یک بیماری جدی نیست. با این حال، در برخی موارد، درد پا در کودکان ممکن است نشانه بیماری جدی باشد. اگر درد پا به علت ابتلا به سرطان باشد، تبعیتاً از نوع و مرحله پیشرفت سرطان، ممکن است عواقب خطرناکی برای سلامتی کودک داشته باشد. همچنین، دردهای ناشی از آبسه یا عفونت‌های شدید، در صورت عدم درمان، می‌توانند منجر به عفونت گسترده در بدن شوند. علاوه بر این، دردهای ناشی از آرتروز یا بیماریهای مزمن، در صورت عدم درمان، می‌توانند منجر به عوارض جدی و آسیب دائمی برای کودک شوند.
پس از تشخیص علت زمینه ای، مهم است که برنامه درمانی را که والدین و متخصص مراقبت های بهداشتی مختص به کودک طراحی کرده اند اجرا شود تا خطر عوارض احتمالی زیر کاهش یابد:
- کاهش عملکرد ورزشی
- ناتوانی
- تغییر شکل و تخریب مفاصل
- درد دائمی یا مزمن
- پیشرفت سرطان
- گسترش عفونت
مدیریت درد پا در کودکان
اصلی ترین دغدغه والدین این است که از رنج ناشی از درد پا یا دردهای رشدی در فرزندشان بکاهند. بیشتر این دردها را می توان در منزل با مسکن، تراپی و تمرینات ورزشی سبک درمان کرد. این اقدامات میتواند شامل موارد ذیل باشد:
داروهای ضد درد: مسکن های بک مانند استامینوفن می توانند برای تسکین موقت درد پا در کودکان مصرف شوند.- رایحه درمانی برای کنترل درد پا در کودکان: اسانس های چوب گل رز، اسطوخودوس و بابونه دارای اثر آرامبخش و ضد درد هستند؛ بنابراین، والدین می توانند برای تسکین درد، فرزندان خود را با این روغن ها حمام گرم کنند.
- گرما درمانی: استفاده از پد های گرم کننده و حمام گرم به تسکین درد و آرامش پاها کمک می کند.
- یوگا و ورزش: در ورزش یوگا تمرینات کششی و حرکات مختلفی وجود دارد که به تسکین و کنترل درد پا در کودکان کمک می کند.
درد پا یا دردهای رشدی در کودکان شایع است و اغلب به مرحله رشد آنها مربوط می شود. با وجود این که هیچ مدرک مطالعاتی وجود ندارد، اما مشاهدات نشان می دهد که وقتی کودک بزرگ می شود، این دردها به تدریج از بین می روند.
معمولاً دردهای پا در کودکان با گرفتگی در پشت ساق‌ها، به ویژه در قسمت پایینی ران و ساق پا، مشخص می‌شوند. این دردها عمدتاً در اواخر بعدازظهر و شب بروز می‌کنند و تا صبح بهبود می‌یابند. این ممکن است باعث بیداری شبانه کودک شود. دردهای پا در کودکان را می‌توان با استفاده از داروها و تمرینات ورزشی سبک در خانه درمان کرد، اما در مواردی که تغییر شکل اساسی استخوان‌ها رخ داده و یا دردها بسیار شدید است، لازم است به کمک پزشکی مراجعه کرد.