سکته مغزی (که زمانی رخ می‌دهد که یک رگ خونی در مغز دچار انسداد یا پارگی شود)، سومین عامل مرگ و میر و علت اصلی ناتوانی جدی و طولانی مدت در بزرگسالان است. سکته مغزی می‌تواند در هر زمان و در هر فردی بدون در نظر گرفتن نژاد، جنسیت یا حتی سن اتفاق بیفتد اما میزان سالانه اتفاق افتادن سکته مغزی در میان زنان بیشتر است. بعد از سکته مغزی لازم است برای کاهش و رفع عوارض آن ، فیزیوتراپی و توانبحشی انجام شود.
فیزیوتراپیست چگونه می‌تواند کمک کند؟
فیزیوتراپیست‌ها جزء تیم توانبخشی پس از سکته مغزی قرار می‌گیرند. فرآیند توان‌یابی بلافاصله پس از سکته مغزی آغاز می‌شود. هدف اصلی فیزیوتراپیست این است که به شما در بازگشت به فعالیت‌های طبیعی خود در خانه، محل کار و حتی در جامعه کمک کند. پس از بررسی و ارزیابی وضعیت شما، فیزیوتراپیست برنامه‌ای شخصی برای شما تهیه می‌کند که در دستیابی به بهترین کیفیت زندگی به شما کمک می‌کند. این برنامه بر اساس توانایی حرکت شما، هر گونه دردی که ممکن است تجربه کنید، و روش‌های پیشگیری از مشکلات ممکن پس از سکته مغزی تمرکز دارد.
یکی از اولین مواردی که فیزیوتراپیست به شما آموزش می‌دهد، روش‌های بی‌خطر جابجایی از تخت به صندلی و نیز انجام ورزش‌ها در حالت خواب است. با افزایش میزان حرکت شما، فیزیوتراپیست تمرینات تقویتی و فعالیت‌های عملی و کاربردی را به شما آموزش می‌دهد.
فیزیوتراپیست شما سپس به موارد زیر می‌پردازد:
- کمک به شما در بهبود تعادل بدن و راه رفتن خود
- هماهنگی شما با یک ویلچر، در صورت لزوم
- دادن آموزش به خانواده و مراقبان شما
- آموزش نحوه استفاده از وسایلی که می‌تواند در به حرکت وا داشتن شما، هنگامی که سکته مغزی توانایی شما برای جابجایی، راه رفتن یا حفظ تعادل را تحت تاثیر قرار داده است، کمک کند؛ که این وسایل عبارتند از ارتزها، پروتزها، عصاها، واکرها، صندلی‌های چرخدار و حتی شاید وسایل رباتیک.
درمان سکته مغزی انواع مختلفی دارد. درمان مخصوص شما، به نتایج معاینات فیزیوتراپی شما و اینکه سکته مغزی شما چه مدت به طول انجامیده است، بستگی دارد. بهبودی از سکته مغزی به اندازه و محل سکته، سرعت دریافت مراقبت‌های اولیه و وضعیت سلامتی شما بستگی دارد. فیزیوتراپی به شما کمک می‌کند تا مهارت‌های کاربردی خود را بازیابی کنید و امکان شرکت در فعالیت‌های خاص زندگی خود را برای شما فراهم می‌نماید.
برنامه ورزشی و تقویتی برای توان یابی پس از سکته
فیزیوتراپیست شما بر اساس وظایفی که لازم است به صورت روزانه انجام دهید، یک برنامه ورزشی و تقویتی طراحی می‌کند که از میان درمان‌های مختلفی انتخاب شده است. محققان فیزیوتراپی در رأس نوآوری و اختراع بسیاری از این روش‌ها قرار دارند که این روش‌ها عبارتند از:
- محدودیت ناشی از حرکت درمانی (CIMT). CIMT برای تقویت دستی که تحت تاثیر سکته قرار گرفته است استفاده می‌شود. فیزیوتراپیست شما برای وادار کردن شما به استفاده کامل از آن دست، دست قدرتمند و سالم شما را با یک دستکش یا آتل محدود می‌کند. این محدودیت شما را «وادار می‌کند» تا برای انجام کارهای روزانه از دست کم توان خود که تحت تاثیر سکته قرار گرفته است، استفاده کنید. این امر باعث تقویت و افزایش کنترل این دست می‌شود. لازم است CIMT به مدت چند روز در هفته و هر بار چندین ساعت در روز، مورد استفاده قرار گیرد تا نتیجه موفقیت آمیز داشته باشد.
- تحریک الکتریکی فعالیت اندام‌ها(FES) . این روش درمانی در صورتی که اندام‌های شما برای حرکت بسیار ضعیف باشند، به شما کمک می‌کند تا ماهیچه‌های خود را حرکت دهید. به عنوان مثال ممکن است فیزیوتراپیست شما برای درمان شانه دردناک یا بی حرکت از FES استفاده نماید.
- تجسم حرکت و تمرین ذهنی. این ابزارها برای کمک به تقویت بازوها، دست‌ها و پاها مورد استفاده قرار می‌گیرند. شما با کار کردن به همراه فیزیوتراپیست خود، یک حرکت را تمرین می‌کنید؛ بدون آنکه واقعاً آن را انجام دهید. که این امر باعث تحریک بخشی از مغز شما که کنترل آن حرکت را بر عهده دارد می‌شود.
- تثبیت موقعیت. یافتن موقعیت صحیح، به کاهش هرگونه درد عضلانی، اسپاسم، کُندی یا انقباض و بی‌حرکتی عضله که می‌تواند ناشی از سکته مغزی باشد، کمک می‌کند. فیزیوتراپیست شما چگونگی حرکت بی‌خطر (جابجایی) از موقعیت نشسته به موقعیت ایستاده و چگونگی پشتیبانی از بدن خود در هنگام نشستن یا دراز کشیدن، استفاده از فوم‌های وج(فوم‌های گوه)، آتل‌ها و سایر وسایل کمکی را به شما می‌آموزند.
- واقعیت مجازی و بازی‌های ویدیویی تعاملی. ممکن است برای فراهم کردن تجربه مشابه زندگی حقیقی برای بیمار، از واقعیت مجازی و بازی‌های ویدیویی تعاملی استفاده شود. شما می‌توانید با استفاده از موس و صفحه کلید و یک دستکش مخصوص سیم کشی شده یا سنسورهایی که روی بدن شما قرار می‌گیرند، وظایف روزانه خود را تمرین کنید. در حالی که درمانگر شما به شما کمک می‌کند تا اتصالات مغزی و عصبی خود را مجدداً «سیم کشی» کنید. ممکن است درمانگر شما چگونگی ادامه دادن این فعالیت‌ها در خانه را نیز به شما بیاموزد.
- پشتیبانی جزئی از وزن بدن (BWS). BWS برای کمک به پشتیبانی از شما در حین راه رفتن (معمولاً روی یک تردمیل) استفاده می‌شود. با بهبود موقعیت وضعی، قدرت تعادل و هماهنگی شما، فیزیوتراپیست به تدریج میزان پشتیبانی بدن شما را کاهش می‌دهد.
- بیوفیدبک. این روش درمانی به شما کمک می‌کند تا از چگونگی کار کردن عضلات خود آگاه شوید و بدانید چطور می‌توان توانایی داشتن کنترل بهتر بر آن‌ها را به دست آورد. درمانگر شما تعدادی الکترود را به پوست شما متصل می‌کند تا میزان فعالیت عضلات شما که روی یک مانیتور نمایش داده می‌شود را ارزیابی کند. فیزیوتراپیست شما با کار کردن با شما، به شما کمک می‌کند تا این اطلاعات را فهمیده و آن‌ها را تغییر دهید.
نیازهای شما به مرور زمان تغییر می‌کند و ممکن است فیزیوتراپیست شما استفاده از آب درمانی، درمان رباتیک یا استفاده از دستگاه‌های پشتیبانی را نیز مدنظر قرار دهد تا به بهبودی شما کمک کند. حتی پس از اتمام دوره توانبخشی شما در یک مرکز، فیزیوتراپیست شما به ویزیت و معاینه شما ادامه خواهد داد تا پیشرفت شما را ارزیابی کند. برنامه ورزشی شما را به روز کرده و به شما در جلوگیری از مشکلات بیشتر و ارتقاء سبک زندگی سالم‌تر کمک کند.
من به چه نوع فیزیوتراپیستی نیاز دارم؟
تمام فیزیوتراپ‌ها از طریق آموزش و کسب تجربه، برای درمان انواع مشکلات یا آسیب‌ها آماده می‌شوند اما ممکن است بخواهید موارد زیر را در انتخاب فیزیوتراپیست در نظر بگیرید:
- فیزیوتراپیستی که یک متخصص بالینی دارای مجوز در علوم اعصاب و روان (موسوم به NCS) است یا دوره تحصیلی فیزیوتراپی عصبی را به پایان رسانده است. این فیزیوتراپیست دارای دانش، تجربه و مهارت‌های پیشرفته‌ای است که ممکن است به وضعیت شما کمک کند.
- فیزیوتراپی که دارای تجربه در معالجه افراد دارای مشکلات مربوط به سکته مغزی باشد. برخی از فیزیوتراپیست‌ها تمرینات متمرکز بر عصب شناسی را گذرانده‌اند.
شما می‌توانید با استفاده از یک PT که یک ابزار آنلاین ساخته شده توسط انجمن فیزیوتراپی آمریکا، برای کمک به جستجوی متخصصان فیزیوتراپی یا متخصصان بالینی خاص در ناحیه جغرافیایی خود است، این فیزیوتراپیست‌ها یا سایر فیزیوتراپیست‌هایی که دارای گواهینامه‌های دیگری هستند را بیابید.
نکات عمومی برای زمانی که به دنبال یک فیزیوتراپیست یا هر نوع ارائه دهنده خدمات درمانی دیگری می‌گردید:
- از خانواده و دوستان یا ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی دیگر، توصیه‌های آن‌ها را دریافت کنید.
- وقتی برای ترتیب دادن قرار ملاقات با یک کلینیک فیزیوتراپی تماس می‌گیرید، درباره تجربه فیزیوتراپیست‌ها در کمک به افرادی که سکته مغزی را از سر گذرانده‌اند، سوال کنید.
- در حین اولین ملاقات با فیزیوتراپیست، برای تشریح تمامی علائم خود با جزئیات و اطلاعات کامل آماده باشید و هر چیزی که باعث بدتر شدن علائم شما می‌شود را بازگو کنید.
12 راه افزایش اثرگذاری فیزیوتراپی سکته مغزی
ورزش‌های توان یابی روزانه مخصوص سکته مغزی خود را انجام دهید.
برخلاف ورزش‌های سنتی که برای تقویت عضلات تمرکز دارند، تمرینات مخصوص توان‌یابی پس از سکته مغزی، مغز شما را تقویت می‌کنند.
زیرا ورزش‌های توانبخشی بر تکرار زیاد متمرکز شده‌اند تا نورون‌های عصبی را فعال کرده و مغز شما را مجدداً برای کنترل بهتر حرکات شما سیم کشی کنند.
آینه درمانی را برای توان یابی دست امتحان کنید
آینه درمانی شکلی عالی از حرکت درمانی است که شامل استفاده از یک آینه رومیزی خاص برای پوشاندن دست ناتوان شما با بازتاب دست سالم شما در حین انجام تمرینات توانبخشی است.
تصویر آینه، مغز شما را به گونه‌ای فریب می‌دهد تا فکر کند که دست ناتوان شما مانند دست سالم شما حرکت می‌کند. اگرچه شما به طور منطقی می‌دانید که تنها یکی از دستان شما حرکت می‌کند، اما مغز شما فکر می‌کند شما در حال حرکت دادن هر دو دست هستید. این امر به فعال شدن عصب‌ها و بهبود مهارت‌های حرکتی شما کمک می‌کند. آیه درمانی خصوصاً برای بازماندگان سکته مغزی با نقص شدید حرکتی مفید است.
برای بالا بردن کیفیت نتایج، از تمرین ذهنی استفاده کنید
تمرین ذهنی دقیقاً همان چیزی است که به نظر می‌رسد: تمرین ذهنی یک چیز!
بنابراین هر کاری که می‌خواهید در آن بهتر عمل کنید را به صورت ذهنی تمرین کنید. به عنوان مثال اگر می‌خواهید حرکت پاهای خود را بهبود ببخشید، به صورت ذهنی شروع به تمرین ورزش‌های پاهای خود کنید.
مطالعات نشان داده‌اند که تجسم کردن خود در حال حرکت، درست مانند انجام حقیقی آن کار، به فعال کردن عصب‌ها کمک می‌کند و اگر تمرین ذهنی و فیزیکی را با یکدیگر ترکیب کنید، چه بسا نتایج بسیار بهتری را هم ببینید. بنابراین مهم است که چه نوع درمانی را انتخاب می‌کنید. نسبت به وقت گذاشتن برای تجسم خود در حین حرکت بهتر به صورت روزانه، تعهد داشته باشید.
ابزارهای توانبخشی خانگی را فراموش نکنید
ابزارهای درمانی خانگی می‌توانند به شما در دیدن نتایج سریع‌تر در هنگام توانبخشی پس از سکته در خانه، کمک کنند. خصوصاً اگر بتوانند انگیزه شما برای انجام تعداد بیشتری از کارهای پرتکرار را افزایش دهند.
زیرا هر قدر میزان تکرار کارها بیشتر شود، نتایج بهتری کسب خواهید کرد.
نیروی بی‌امان کایزن را مهار کنید
کایزن یک تمرین ژاپنی برای بهبود مداوم از طریق قدم‌های کوچک و مداوم است.
ساده به نظر می‌رسد؟ شاید هم بسیار ساده به نظر برسد؟
خب در واقع «سادگی»، سخت‌ترین بخش آن است. کایزن شامل صبر و استقامت بسیار است؛ چیزی که امروزه بسیاری از ما فاقد آن هستیم.
شما نمی‌توانید یک‌باره به نتایج دلخواه خود دست پیدا کنید. این امر از نظر جسمانی غیر ممکن است. در عوض بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که هر بار یک قدم به سوی موفقیت بردارید.
این سرعت آهسته اما پایدار، دقیقاً همان چیزی است که شما را به سوی پیروزی هدایت می‌کند.
به فیزیوتراپیست خود گوش فرا دهید
موفقیت، با نگرش مثبت آغاز می‌شود. اگر رویکرد شما نسبت به فیزیوتراپی توأم با شک و تردید باشد، خود را برای شکست آماده خواهید کرد . شک و تردید هیچ جایی در توانبخشی شما ندارد.
درعوض باید با رویکرد مثبت به هر درمانی (جدید یا قدیمی) نزدیک شوید. این امر حقیقتاً بر روح و روان شما تاثیر دارد و تاثیر آن بر نتایج شما، حتی بیشتر هم هست.
برای روشن کردن مغز خود، صداهای زمینه را خاموش کنید.
محیط خانه ما می‌تواند باعث ایجاد حواس پرتی شود. گاهی اوقات ما حتی متوجه حواس پرتی‌های اطراف خود نمی‌شویم زیرا وجود آن‌ها را پذیرفته‌ایم؛ اما مغز شما این حواس پرتی‌ها را تشخیص می‌دهد و زمانی که مغز شما دچار پریشانی باشد، نمی‌توانید از مزایای کامل تمرینات توانبخشی خود بهره ببرید. بنابراین اطمینان حاصل کنید که برنامه ورزشی خود را زمانی انجام دهید که محیط اطراف شما در آرام‌ترین وضعیت خود باشد.
تلویزیون را خاموش کنید و از اعضای خانواده خود بخواهید تا در حین انجام تمرینات، مزاحم شما نشوند.
اجازه ندهید یکنواختی شما را متوقف کند
به محض آنکه توان بخشی را در کلینیک تمام کرده و شروع به پیگیری آن در خانه کنید، ممکن است متوجه شوید که نتایج شما به کندی حاصل می‌شوند. اهمیتی ندارد؛ اجازه دهید این کندی شمارا دلسرد کند. یکنواختی، کاستن سرعت است؛ نه متوقف کردن فرایند. توانبخشی تنها زمانی متوقف می‌شود که شما آن را متوقف کنید.
یک راه عالی برای عبور از یکنواختی، تغییر مسائل و افزودن تنوع به برنامه روزمره خود است. انجام این کار باعث تحریک مغز به بهبودی می‌شود.
همچنین اجازه ندهید از کار افتادگی، شما را متوقف کند
از کار افتادگی پس از سکته مغزی، می‌تواند دلسرد کننده باشد اما مجدداً می‌گوییم، اجازه ندهید شما را متوقف کند.
ده‌ها داستان درباره بازماندگان سکته مغزی وجود دارد که بر از کار افتادگی پس از سکته مغزی غلبه می‌کنند، حتی اگر پزشکان بگویند امیدی وجود ندارد. از همه مهم‌تر هرگز امید خود را از دست ندهید.
درمان اسپاستیسیته یک روش هوشمندانه
اسپاستیسیته، یکی از عوارض جانبی سکته مغزی است که بسیاری از بازماندگان سکته مغزی را از توان یابی در خانه باز می‌دارد. اجازه ندهید اطلاعات غلط، شما را فریب دهد.
حتی اگر اسپاستیسیته حرکت ماهیچه‌های شما را سخت کند؛ حرکت، به معکوس کردن اسپاستیسیته کمک می‌کند و به تدریج آن را از بین خواهد برد.
حتی اگر عضلات شما با اسپاستیسیته فلج شده باشند، می‌توانید حرکات منفعلانه را مجدداً انجام دهید تا دوباره مغز شما را سیم کشی و تنظیم کنند.
۳۰ ثانیه بیشتر برای ارتقاء مغز خود وقت بگذارید
ریزش انگیزه، بزرگترین مبارزه‌ای است که بازماندگان پس از شروع توانبخشی در خانه، با آن سر و کار دارند.
یک راه عالی برای متعهد کردن خود نسبت به برنامه روزانه که اتفاقا مورد حمایت علوم عصبی نیز قرار دارد، تجسم خود در وضعیتی است که تماماً به برنامه روزانه خود چسبیده‌اید.
تجسم می تواند با تغییر مغز شما، بهبودی از سکته را افزایش دهد. و اینکه امروز تصمیم بگیرید فردا ورزش کنید، به احتمال زیاد باعث می‌شود هرگز ورزش‌های خود را انجام ندهید.
از آنجا که تنها راه برای بهبود تحرک، از طریق ورزش کردن است، جداً توصیه می‌شود هر شب خود را در حین انجام ورزش‌های توان‌یابی تجسم کنید. حتی اگر این تجسم تنها ۳۰ ثانیه به طول بیانجامد.