سیستم عصبی محیطی شما اعصاب مغز و نخاع یا سیستم عصبی مرکزی را به بقیه بدن متصل می‌کند كه شامل موارد زیر است:
- بازوها
- دست‌ها
- پاها
- مچ پا
- اعضای داخلی
- دهان
- صورت
وظیفه این اعصاب انتقال سیگنال‌های مربوط به احساسات جسمی به مغز شما است.
نوروپاتی محیطی نوعی اختلال است که در صورت از کار افتادن این اعصاب رخ می‌دهد. زیرا اعصاب آسیب دیده یا از بین رفته است. این اتفاق عملکرد طبیعی اعصاب را مختل می‌کند و در نتیجه اعصاب ممکن است سیگنال‌هایی از درد را ارسال کنند، در صورتی که هیچ مشکلی برای ایجاد درد وجود ندارد یا حتی ممکن است اگر چیزی به شما آسیب برساند هیچ سیگنال دردی ارسال نکنند. این موضوع می‌تواند به دلیل موارد زیر باشد:
- آسیب دیدگی
- بیماری سیستمیک
- عفونت
- اختلال ارثی
این اختلال ناراحت کننده است اما درمان‌هايي برای آن كه وجود دارد که می‌تواند بسیار مفید باشد. مهمترین نکته برای تعیین نوع درمان اين است که آیا نوروپاتی محیطی شما نتیجه یک بیماری زمینه‌ای جدی است یا خیر.
انواع نوروپاتی محیطی کدامند؟
بیش از ۱۰۰ نوع مختلف نوروپاتی محیطی وجود دارد، و هرکدام از این نوع‌ها علائم منحصر به فرد و گزینه‌های درمانی خاص خود را دارند. نوروپاتی‌های محیطی به طور عمده بر اساس نوع آسیب عصبی مورد طبقه‌بندی قرار می‌گیرند. مونونوروپاتی رخ می‌دهد زمانی که فقط یک عصب آسیب ببیند و علائم مربوطه نیز تنها به آن عصب محدود می‌شود. پلینوروپاتی‌ها، که بیشتر دیده می‌شوند، در صورتی رخ می‌دهند که چندین عصب آسیب ببینند و علائم و نشانه‌های آن‌ها در سراسر بدن شیوع دارند.
علائم نوروپاتی محیطی چیست؟
سه نوع اعصاب محیطی عبارتند از:
- اعصاب حسی که به پوست شما متصل می‌شوند.
- اعصاب حرکتی که به عضلات شما متصل می‌شوند.
- اعصاب خودمختار که به اندام‌های داخلی شما متصل می‌شوند.
نوروپاتی محیطی می‌تواند یک گروه عصبی یا هر سه را تحت تأثیر قرار دهد.
علائم نوروپاتی محیطی عبارتند از:
- سوزن سوزن شدن دست‌ها یا پاها
- احساسی مانند پوشیدن یک دستکش یا جوراب تنگ
- دردهای تیز و خنجری
- بی‌حسی در دست‌ها یا پاها
- احساس ضعف و سنگینی در دست‌ها و پاها که گاهی اوقات ممکن است احساس کنيد پاها در جای خود قفل شده‌اند.
- مرتباً وسايل را از دست خود مي‌اندازيد.
- احساس وزوز یا تکان ناگهانی
- نازک شدن پوست
- افت فشار خون
- اختلال عملکرد جنسی به ویژه در مردان
- یبوست
- مشکل گوارشی
- اسهال
- تعریق بیش از حد
این علائم می‌تواند نشان دهنده سایر بیماری‌ها نیز باشد. اطمینان حاصل کنید که همه علائم خود را به پزشک‌تان می‌گویید.
دلایل نوروپاتی محیطی چیست؟
افرادی که سابقه خانوادگی نوروپاتی محیطی دارند بیشتر در معرض این اختلال هستند. با این حال عوامل مختلف و بیماری‌های زمینه‌ای نیز ممکن است باعث این بیماری شوند.
بیماری‌های عمومی
آسیب عصبی ناشی از دیابت یکی از رایج‌ترین اشکال نوروپاتی است. این امر منجر به بی‌حسی، درد و از دست دادن احساس در اندام‌های انتهایی می‌شود. نوروپاتی محیطی برای افرادی که دارای شرایط زیر هستند بسیار خطرناک است:
- اضافه وزن
- فشار خون بالا
- سن بالای 40 سال
- دیابت
سایر بیماری‌های مزمن که ممکن است باعث آسیب عصبی شوند عبارتند از:
- اختلالات کلیوی که در در اثر آن‌ها مقدار زیادی سم در بدن جمع شده و به بافت عصبی آسیب می‌رساند.
- کم کاری تیروئید که وقتی بدن به مقدار کافی هورمون تیروئید تولید نمی‌کند منجر به احتباس مایعات و فشار بر بافت‌های عصبی اطراف می‌شود.
- بیماری‌هایی که باعث التهاب مزمن می‌شوند، می‌توانند به اعصاب منتقل شوند یا به بافت اعصاب اطراف آسیب برسانند.
- کمبود ویتامین‌های E ،B-1 ،B-6 و B-12 که برای سلامت و عملکرد عصب ضروری هستند.
آسیب
ضربه جسمی شایع‌ترین علت صدمه به اعصاب است. این صدمات می‌تواند شامل تصادفات رانندگی، زمین خوردن یا شکستگی باشد. کم تحرکی یا ماندن بیش از حد طولانی در یک موقعیت نیز می‌تواند باعث نوروپاتی شود. افزایش فشار بر عصب مدیان (عصبی در مچ دست که احساس و حرکت دست را تأمین می‌کند) باعث سندرم تونل کارپال می‌شود. این سندرم نوع متداول نوروپاتی محیطی است.
الکل و سموم
الکل می‌تواند بر روی بافت عصبی، اثر سمی بگذارد و افرادی که بسیار الکل مصرف می‌کنند را بیشتر در معرض خطر نوروپاتی محیطی قرار دهد.
قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی سمی مانند چسب، حلال‌ها یا حشره کش‌ها، یا استفاده از مواد شیمیایی در محل کار، می‌تواند باعث آسیب عصبی شود. علاوه بر این، قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین مانند سرب و جیوه نیز می‌تواند باعث این احتلال شود.
عفونت و اختلالات خود ایمنی
ویروس‌ها و باکتری‌های خاصی مستقیماً به بافت عصبی حمله می‌کنند.
ویروس‌هایی مانند هرپس سیمپلکس، ویروس واریسلا زوستر که باعث آبله مرغان و زونا می‌شوند و ویروس اپشتین بار که به اعصاب حسی آسیب می‌رساند و باعث ایجاد دوره‌های شدید درد می‌شود.
عفونت‌های باکتریایی مانند بیماری لایم نیز در صورت عدم درمان می‌توانند باعث آسیب عصبی و درد شوند. همچنین، افراد مبتلا به HIV یا ایدز نیز می‌توانند به نوروپاتی محیطی مبتلا شوند.
بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید و لوپوس از طرق مختلف بر سیستم عصبی محیطی تأثیر می‌گذارند. التهاب مزمن و آسیب به بافت‌های سراسر بدن و همچنین فشار ناشی از التهاب، همگی می‌توانند منجر به درد شدید عصبي در اندام‌ها شوند.
داروها
داروهای خاص نیز ممکن است باعث آسیب عصبی شوند. این داروها شامل موارد زير هستند:
- داروهای ضدتشنج که افراد برای درمان تشنج مصرف می‌کنند.
- داروهایی برای مبارزه با عفونت‌های باکتریایی.
- برخی از داروهای فشار خون.
- داروهایی که برای درمان سرطان استفاده می‌شود.
نوروپاتی محیطی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
ابتدا پزشک معاینه بدنی انجام می‌دهد و در مورد سابقه بیماری شما سوال می‌کند. اگر آن‌ها هنوز هم نتوانستند تشخیص دهند که آیا علائم شما به دلیل نوروپاتی محیطی است یا خیر، آزمایش‌های دیگری را انجام می‌دهند که عبارتند از:
- آزمایش خون
- سی تی اسکن یا MRI
- نمونه برداری از عصب
الکترومیوگرافی
الکترومیوگرافی می‌تواند مشکلات مربوط به نحوه انتقال سیگنال‌های عصبی بدن به عضلات را نشان دهد. برای این آزمایش، پزشک یک سوزن کوچک در عضله شما قرار می‌دهد. سپس از شما می‌خواهد عضلات خود را به آرامی تکان دهید. پروب‌های موجود در سوزن میزان الکتریسیته موجود در عضله شما را اندازه‌گیری می‌کنند. در این تست ممکن است شما احساس کنید گلوله خورده‌اید. گاهی اوقات ناحیه برای چند روز زخم می‌شود.
مطالعه هدایت عصبی
در یک مطالعه هدایت عصبی، پزشک الکترودهایی را روی پوست شما قرار می‌دهد. سپس مقدار کمی برق را از طریق اعصاب شما منتشر می‌کند تا ببیند آیا اعصاب به درستی سیگنال‌ها را منتقل می‌کنند یا خیر. انجام این آزمایش کمی برای شما ناخوشایند خواهد بود.
گزینه‌های درمانی برای نوروپاتی محیطی کدامند؟
این درمان مبتنی بر درمان اختلال زمینه‌ای است. اگر دیابت دلیل آن باشد، اطمینان از کنترل شدن قند خون از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر کمبود ویتامین مشکلی ایجاد کرده باشد، اصلاح آن کمبود درمان نوروپاتی خواهد بود. بسیاری از روش‌های درمانی می‌توانند موجب تسکین درد شوند و به شما کمک کنند تا به فعالیت‌های منظم خود برگردید. گاهی اوقات ترکیبی از روش‌های درمانی بهترین نتیجه را دارد.
داروهای ضد درد
داروهای مسکن بدون نسخه (OTC) مانند استامینوفن (تایلنول) و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی مانند آسپیرین و ایبوپروفن می‌توانند برای کنترل درد متوسط بسیار مفید باشند. اگر آن‌ها را بیش از حد مصرف کنید، می‌توانند بر عملکرد کبد یا معده شما تأثیر منفی بگذارند. مهم است که از استفاده طولانی مدت آن‌ها خودداری کنید، به خصوص اگر مصرف الکل شما بالا است.
داروهای تجویزی
بسیاری از داروهای بدون نسخه نیز می‌توانند به کنترل درد این بیماری کمک کنند. این داروها شامل داروهای مخدر، برخی داروهای ضد صرع و برخی داروهای ضد افسردگی هستند. سایر داروهای تجویزی مفید برای درمان نوروپاتی محیطی عبارتند از:
- مهار کننده‌های سیکلواکسیژناز
- ترامادول
- تزریق کورتیکواستروئید
- داروهای تشنج مانند گاباپنتین یا پرگابالین
- داروهای ضد افسردگی مانند آمی تریپتیلین
- سیمبالتا که یک مهارکننده جذب مجدد نوراپی نفرین سروتونین است.
داروهای تجویزی برای اختلال عملکرد جنسی در مردان عبارتند از:
- سیلدنافیل (ویاگرا)
- (vardenafil) لویترا، استاکسین
- تادالافیل (Cialis)
- (avanafil) استندرا
درمان‌های پزشکی
پزشک شما می‌تواند از چندین روش درمانی پزشکی برای کنترل علائم این بیماری استفاده کند. پلاسمافرزیس نوعی انتقال خون است که آنتی بادی‌های بالقوه تحریک کننده را از جریان خون شما خارج می‌کند. اگر دچار انسداد عصبی شوید، پزشک ماده بیهوشی را مستقیماً به اعصاب شما تزریق می‌کند.
تحریک الکترونیکی عصب از راه پوست (TENS)
TENS تحریک الکترونیکی عصب از راه پوست است که برای همه مفید نیست اما بسیاری از مردم آن را دوست دارند زیرا یک درمان بدون دارو است. در طی این روش، الکترودهایی که روی پوست قرار می‌گیرند مقدار کمی برق به داخل پوست می‌فرستند. هدف از این درمان ایجاد اختلال در اعصاب برای جلوگیری از انتقال سیگنال‌های درد به مغز است.
قالب‌های ارگونومیک یا آتل
اگر نوروپاتی بر روی شما و موارد زیر تأثیر بگذارد، گچ یا آتل‌های ارگونومیک می‌توانند به شما کمک کنند.
- ران و ساق پا
- مچ پا به پایین
- بازو و ساق دست
- مچ دست به پایین
این گچ‌ها بخشی از بدن را که دچار درد و ناراحتی است، پشتیبانی می‌کنند و می‌توانند درد را تسکین دهند. به عنوان مثال، گچ یا آتلی که مچ دست شما را هنگام خواب در وضعیت مناسبی نگه می‌دارد، می‌تواند ناراحتی سندرم تونل کارپال را برطرف کند.
مراقبت از خود
علاوه بر تسکین دهنده‌های درد OTC، بسیاری از افراد برای تسکین درد نوروپاتی محیطی از موارد زیر استفاده می‌کنند:
- مراقبت‌های کایروپراکتیک
- طب سوزنی
- ماساژ
- مراقبت
- یوگا
اقدامات احتیاطی را در خانه انجام دهید
اگر به نوروپاتی محیطی مبتلا هستید، به طور بالقوه بیشتر در معرض حوادث در خانه هستید. برای بهبود ایمنی خود می‌توانید موارد زیر را انجام دهید:
- همیشه برای محافظت از پای خود از کفش استفاده کنید.
- وسایلی که ممکن است باعث سر خوردن شما شود را از سر راه بردارید.
- درجه حرارت وان حمام یا هر آب دیگری را با آرنج بررسی کنید، نه انگشتان دست و پا.
- نرده‌هایی را در وان یا حمام دوش خود نصب کنید.
- از حصیرهایی در کف حمام استفاده کنید که می‌توانند از لغزش جلوگیری کنند.
- برای مدت طولانی در یک موقعیت نمانید. هر ساعت چند بار بلند شوید و حرکت کنید. این امر به ویژه برای کسانی که کارشان نیاز به نشستن طولانی مدت در پشت میز دارد، بسیار مهم است.
چگونه می‌توانم از بروز نوروپاتی محیطی جلوگیری کنم؟
حتی اگر سابقه خانوادگی این اختلال را دارید، می‌توانید با انجام موارد زیر از بروز آن جلوگیری کنید:
- اجتناب از مصرف الکل یا مصرف آن در حد متوسط
- اجتناب از استعمال سیگار یا ترک سیگار در صورتی که سیگاری هستید
- داشتن یک رژیم غذایی سالم
- ورزش منظم و متوسط
می‌توانید خطر ابتلا به نوروپاتی محیطی را با استفاده از موارد زیر کاهش دهید:
- دانستن اینکه در محل کار یا مدرسه در معرض چه سمومی هستید.
- محافظت از پاها در حین ورزش، به ویژه در ورزش‌هایی که در آن از لگد زدن استفاده می‌شود.
- از استنشاق سمومی مانند چسب پرهیز کنید.
اگر مبتلا به دیابت هستید، از پاهای خود مراقبت ویژه کنید. پاهای خود را هر روز بشویید و بازرسی کنید و پوست آن را با لوسیون مرطوب نگه دارید.