بیماری پارکینسون نوعی اختلال نورودژنراتیو است که مشخصه اصلی آن، ناتوانی پیشرونده است. پارکینسون بر توانایی حرکتی بیماران اثر می‌گذارد؛ در نتیجه حفظ تعادل، راه رفتن و حفظ حالت اندامی مناسب برای بیماران دشوار می‌شود، حرکاتشان کند می‌شود و از سفتی و خشکی عضلات رنج می‌برند. این علائم انجام فعالیت‌های روزمره را دشوار می‌سازد و کیفیت زندگی بیمار را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد.
انجام فیزیوتراپی تحت نظارت متخصصین مجرب برای بهبود یا حفظ توانایی عملکردی بیماران پارکینسون مفید است، به بیماران کمک می‌کند تا استقلالشان را برای مدت طولانی‌تری حفظ کنند و احتمال ابتلا به افسردگی، نوسانات خلقی و خستگی را کاهش می‌دهد.
فیزیوتراپی برای پارکینسون
فیزیوتراپی یک بخش اساسی از رویکرد چند رشته‌ای برای مدیریت علائم بیماری پارکینسون است. این روش از دو جهت برای بیماران پارکینسون مفید است: اولاً، ورزش‌های فیزیوتراپی به تقویت و حفظ قدرت عضلات کمک می‌کند و دوماً، آموزش‌های فیزیوتراپی مشکلات بیمار را برای انجام برخی حرکات کاهش می‌دهد و به رفع مشکلاتی مانند عدم تعادل، رعشه و خشکی دست و پا کمک می‌کند.
پزشک بیمار پس از ارزیابی علائم مشهود پارکینسون، بیمار را به یک متخصص فیزیوتراپی معرفی می‌کند. متخصص فیزیوتراپی که دارای تجربه در زمینه درمان پارکینسون است، علائم را بررسی کرده و برنامه ورزش درمانی را بر اساس توانایی‌های بیمار و وضعیت بیماریش تنظیم می‌کند. شروع زودهنگام فیزیوتراپی برای کند کردن سرعت پیشرفت پارکینسون و کاهش شدت علائم بسیار مهم است.
انواع فیزیوتراپی پارکینسون
مدت زمان و زمانبندی جلسات فیزیوتراپی به برنامه کلینیک یا بیمارستان و البته خود بیمار بستگی دارد. جلسات فیزیوتراپی معمولاً 30 ـ 40 دقیقه طول می‌کشد و چهار یا پنج بار در هفته برگزار می‌شود. نوع ورزش‌ها و برنامه درمان به علائم بیمار بستگی دارد.
مشکلات تعادلی
متخصص فیزیوتراپی روش صحیح راه رفتن را به بیمار آموزش می‌دهد تا به این ترتیب تعادل و حالت اندامیش بهبود بیاید. یادگیری روش صحیح راه رفتن چالش بزرگی برای بیمار است و متخصص باید به تمرین راه رفتن بیمار نظارت داشته باشد. انجام دادن حرکات ساده یوگا نیز برای بهبود تعادل و حالت اندامی مفید است. پیلاتس یکی از دیگر ورزش‌های مفید فیزیوتراپی برای بیماران پارکینسون است که عضلات مرکزی بدن را تقویت می‌کند و تعادل را افزایش می‌دهد.
الگوهای متقابل
انجام دادن حرکات مکرری مانند تاب دادن بازوها هنگام راه رفتن برای بیماران مبتلا به پارکینسون سخت می‌شود. برای راحت‌تر انجام دادن این حرکات که اصطلاحاً به آنها الگوهای متقابل می‌گویند، به بیماران توصیه می‌شود که روی دستگاه اسکی فضایی یا تردمیل تمرین کنند. حرکات موزون بزرگ بازو و پا به تقویت حافظه عضله کمک می‌کند و با پیشرفت علائم مقابله می‌کند. برخی بیماران رقص و تای چی را برای بهبود حرکات نوسانی دست مفید می‌یابند.
ضعف عضلانی
ضعیف شدن عضلات یکی از پی‌آمدهای طبیعی بالا رفتن سن است؛ اما پارکینسون سرعت ضعیف شدن عضلات را افزایش می‌دهد. متخصص فیزیوتراپی با توجه به میزان پیشرفت بیماری تمرین‌های مناسبی را برای تقویت عضلات آموزش می‌دهد، این تمرین‌ها با استفاده از کش‌های مقاومتی یا وزنه‌های سبک انجام می‌شود. غالباً به بیماران مبتلا به پارکینسون توصیه می‌شود که در استخر ورزش کنند، چون علاوه بر آن که جریان آب اثر مقاومتی مطلوب را دارد، ورزش کردن در آب از آسیب دیدن مفاصل جلوگیری می‌کند.
خشکی و گرفتگی عضلات
خشک و سفت شدن عضلات یکی از علائم شایع پارکینسون است. خشکی و گرفتگی عضلات دردناک است و می‌تواند باعث زمین خوردن مکرر بیمار بشود. انجام دادن نرمش‌های کششی در ساعات معینی از روز می‌تواند به کاهش خشکی عضلات کمک کند. حرکات موزون بزرگی که در ایروبیک آبی انجام می‌شود، نیز برای بیماران پارکینسون مفید است. همچنین به بیماران توصیه می‌شود که برای رفع خشکی عضلات از کیسه آب گرم استفاده کنند، البته هنگام استفاده از پدهای گرمایی باید مراقب بود.
مزایای دیگر فیزیوتراپی پارکینسون
فیزیوتراپی سلامت روان را نیز از طریق رفع خستگی و کاهش افسردگی ارتقاء می‌دهد. همچنین متخصص فیزیوتراپی روش استفاده از وسایل کمکی مانند ویلچر را به بیماران آموزش می‌دهد.
بیماران مبتلا به پارکینسون مستعد زمین خوردن هستند. متخصص فیزیوتراپی بیماران را راهنمایی می‌کند تا تشخیص بدهند که چه زمانی در خطر سقوط دارند و در چنین شرایطی چطور باید به روش ایمنی روی زمین بنشینند و دوباره بلند شوند.
بیماران مبتلا به پارکینسون قبل از شروع هر ورزشی باید با متخصص فیزیوتراپی آموزش دیده در زمینه درمان این بیماری مشورت کنند و این ورزش جدید، را حداقل در شروع کار تحت نظر متخصص انجام بدهند. متخصص فیزیوتراپی ورزش‌هایی را برای انجام دادن در خانه به بیمار و پرستارش آموزش می‌دهد تا به این ترتیب بهترین نتیجه ممکن از درمان به دست بیاید.
پنج فعالیتی که فیزیوتراپی انجام دادن آنها را راحت‌تر می‌کند
پایین آمدن از تخت
اگر عضلات بالاتنه و مفاصل ران به شدت خشک و سفت شده باشد، غلت زدن روی تخت و پایین آمدن از آن بعد از خواب شبانه، به اندازه بالا رفتن از کوه برای بیمار سخت خواهد شد. مفصل‌های ران قفل می‌کند، پاها به سنگینی کوه می‌شود و بیمار ناگهان احساس می‌کند که تختش دهان باز کرده و در حال بلعیدنش است.
خوشبختانه فیزیوتراپی پارکینسون می‌تواند انعطاف‌پذیری مفصل‌های ران، شانه و ستون فقرات را افزایش دهد؛ متخصص فیزیوتراپی نیز راهکارهایی را برای غلت زدن روی تخت، جابه‌جا شدن و پایین آمدن از تخت به بیمار آموزش می‌دهد تا مطمئن شود که بیمار می‌تواند خودش را به یخچال برساند، بدون آن که انرژی تمام روزش را برای چند حرکت ساده از دست بدهد.
لباس پوشیدن
لباس پوشیدن به هماهنگی، تعادل و انعطاف‌پذیری بالایی نیاز دارد. بیمار باید بتواند بچرخد و سرش را وارد یقه بلوزش بکند یا دستهایش را در آستین ژاکتش فروببرد. بیماری که می‌خواهد شلوارش را بدون نشستن روی لبه تخت بپوشد، برای این که بتواند یک پا را بالا ببرد و وارد پاچه شلوار بکند، باید بتواند تعادلش را به خوبی حفظ کند. ورزش‌های فیزیوتراپی در کنار راهکارهای هوشمندانه لباس پوشیدن به صرفه‌جویی در وقت کمک می‌کند و بیمار را از تحمل ناامیدی و کلافگی نجات می‌دهد.
اگر لباس پوشیدن یا درآوردن برایتان سخت شده است، متخصص فیزیوتراپی حرکات مختلف مربوط به لباس پوشیدن را در قالب تمرین‌های مختلف به شما آموزش می‌دهد تا دوباره خودتان بتوانید این کارها را به تنهایی انجام بدهید. اگر بستن دکمه و بند یا کشیدن زیپ برایتان سخت شده است، حتماً به متخصص کاردرمانی مراجعه کنید و نرمش‌های دست را به طور منظم انجام بدهید.
نشستن و بلند شدن از روی زمین
بسیاری از اتفاقات زندگی روی زمین رخ می‌دهد. نوه‌هایتان روی زمین بازی می‌کنند. زیرانداز پیک نیکتان را روی زمین پهن می‌کنید. کلیدهایتان روی زمین می‌افتد. دانه‌ها و بذرهای گیاهان را باید داخل زمین بکارید. بنابراین هرچقدر راحت‌تر بتوانید روی زمین بنشینید و بلند شوید، بیشتر می‌توانید در فعالیت‌های مختلف شرکت کنید و از زندگیتان لذت ببرید. شاید به همین دلیل باشد که توانایی نشستن روی زمین و بلند شدن از روی زمین یکی از عامل‌های پیش‌بینی کننده مهم مرگ است.
احتمالاً به دلایل مختلف، دیگر از نشستن روی زمین صرف نظر کرده‌اید. آیا مفاصل رانتان خشک شده است؟ زانوها یا کمرتان درد می‌کند؟ سرتان گیج می‌رود؟ این کار برایتان بیش از حد خسته کننده یا ترسناک است؟ متخصص فیزیوتراپی پارکینسون به شما کمک می‌کند تا این مهارت باارزش را به آهستگی اما به روشی ایمن دوباره به دست بیاورید.
پیاده شدن از ماشین
آیا چون پیاده شدن از ماشین برایتان سخت است، از فکر بیرون رفتن و انجام دادن کارهای مختلف ناراحت می‌شوید؟ بدانید که فقط شما این شرایط را ندارید. پیاده شدن از ماشین به انعطاف‌پذیری و قدرت فوق‌العاده عضلات مرکزی و ران نیاز دارد. به علاوه اگر تمام روز مشغول انجام دادن کارهای مختلف بوده باشید، باید استقامت را هم به فهرست این نیازمندی‌ها اضافه کنید.
متخصص فیزیوتراپی پارکینسون نه تنها کمک می‌کند تا قدرت لازم را دوباره به دست بیاورید، بلکه راهکارها و روش‌هایی را هم برای کمک گرفتن از نیروی جاذبه و سیم‌کشی دوباره ارتباط بین مغز و بدنتان به شما آموزش می‌دهد.
راه رفتن در فروشگاه
کاهش توانایی انجام دادن هم‌زمان دو کار یکی از چالش‌برانگیزترین علائم پارکینسون است و همان‌طور که می‌دانید زندگی سرشار از موقعیت‌هایی است که باید دو کار را هم‌زمان انجام بدهید. به انجام دادن هم‌زمان دو کار اصطلاحاً تکلیف دوگانه می‌گویند.
راه رفتن یک تکلیف حرکتی و جستجوی اقلام مورد نیاز در فروشگاه یک تکلیف شناختی است؛ راه رفتن در فروشگاه برای پیدا کردن اجناس مورد نیازتان و در عین حال پرهیز از برخورد کردن به آدم‌ها و چرخ‌های خریدی که به سرعت در جهات مختلف در حال حرکت هستند (تکلیف شناختی + حرکتی)، می‌تواند راه رفتن‌تان را مختل کند و باعث شود که مضطرب و آشفته در جا خشکتان بزند.
خوشبختانه مهارت انجام دادن تکلیف‌های دوگانه با تمرین کردن بهبود می‌یابد. متخصص فیزیوتراپی پارکینسون تمرین‌هایی را که برای موقعیت خاصتان مفید است، پیدا می‌کند و توانایی‌هایتان را در محیطی امن و بدون آن که خطر زمین خوردن یا آسیب دیدن در میان باشد، به چالش می‌کشد.