رباط صلیبی پا یکی از رباط‌های زانو است که بیشتر دچار آسیب دیدگی می‌شود. رباط به تارهای قدرتمند غیر ارتجاعی گفته می‌شود که استخوان‌ها را به هم متصل می‌کنند. رباط صلیبی پا از قسمت داخلی زانو عبور می‌کنند و استخوان ران را به ساق متصل مینماید و باعث تعادل مفصل زانو می‌شود. پارگی رباط صلیبی پا بیشتر در ورزشکاران و افرادی که فعالیت بسیار زیادی دارند رخ می‌دهد. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که افراد در حال دویدن به طور ناگهانی به ایستند، از ارتفاع به پایین بپرند، یا به سرعت مسیرهای حرکتی خود را تغییر دهند. این نوع فعالیت ها معمولاً در طول ورزش‌هایی مانند فوتبال، بیسبال، و اسکی رخ می‌دهد. ورزشکاران از جمله افرادی هستند که بیشتر در معرض خطر پارگی رباط صلیبی قرار دارند، این در حالی است که ممکن است این عارضه در کارگران و سایر افراد جامعه نیز رخ دهد. ممکن است پارگی رباط صلیبی به صورت کامل یا جزئی ایجاد شود. در صورتی که این رباط دچار پارگی شود به صورت خود به خود ترمیم نخواهد شد. در صورتی که این رباط آسیب ببیند احتمال آسیب دیدگی سایر ساختارهای مجاور زانو نیز وجود دارد. در برخی موارد می‌توان پارگی این رباط را به کمک روشهای غیر جراحی درمان کرد، اما روشهای غیر جراحی نیز به درمان کامل پارگی این رباط و بهبود قدرت و استقامت آن کمک می‌کنند.
در کلینیک امید، پارگی رباط صلیبی زانو که یک آسیب رایج در ورزشکاران فوتبال و بسکتبال است، درمان می‌شود. پزشکان ما در ابتدا با استفاده از معاینات بالینی، بررسی دردهای ارجاعی، آزمایشات مخصوص و تصویربرداری های ضروری مانند سی تی اسکن و ام آر‌ای از زانو، پارگی رباط صلیبی را ارزیابی می‌کنند. سپس با ارائه برنامه درمانی پیشرفته و موثر با رویکرد پلکانی، به شما کمک می‌کنند.
در این برنامه درمانی، ابتدا از روشهای ساده مانند دارو، ورزش و فیزیوتراپی استفاده می‌شود. سپس به مرور زمان، به روشهای پیشرفته‌تری مانند تزریقات از جمله اوزون، استروئید و PRP روی می‌آید. تزریقات در کلینیک امید تحت نظارت دستگاه سونوگرافی انجام میشوند. در صورت لزوم و تصمیم پزشکان، ممکن است بیمار به یک پزشک متخصص جراحی ارجاع داده شود.
آناتومی زانو
ساختار زانو بسیار پیچیده است و از استخوان تشکیل گردیده است. استخوان فمور یا استخوان ران روی قسمت فوقانی استخوان ساق که بزرگترین استخوان پا است قرار می‌گیرد. استخوان کشکک روی قسمت انتهایی استخوان فمور می‌لغزد. عضلات بزرگتر ران به حفظ تعادل و ثبات زانو کمک می‌کنند. عضلات چهار سر ران به گروهی از عضلات بزرگ در قسمت جلوی ران گفته می‌شود و وظیفه چرخش و صاف نگه داشتن پا را برعهده دارند. عضلات چهار سر ران در قسمت پشت ران قرار دارند و به خم شدن و چرخش زانو کمک می‌کنند.. استخوان‌های زانو توسط چهار رباط به هم متصل میشوند. رباط به بافت‌های قدرتمندی گفته می‌شود که به ثبات و حفظ حرکات پا کمک می‌کنند. رباط‌ها به حفظ انعطاف پذیری پا برای حرکت در جهات مختلف و حفظ تعادل آن کمک می نمایند. رباط طرفی داخلی در قسمت داخلی زانو قرار دارد و رباط طرفی جانبی در قسمت بیرونی زانو قرار گرفته است. این دو رباط به قرار گرفتن مفصل در کنار هم و حفظ حالت آن کمک می‌کنند. رباط صلیبی پا و رباط خلفی پا از قسمت داخلی مفصل زانو عبور می نمایند و به حفظ مطابقت مفصل زانو کمک می کنند. این رباط‌ها نیروهای مخالف را دفع می‌کنند و از دررفتگی مفصل جلوگیری می‌نمایند، یکی دیگر از وظایف این رباط‌ها حفظ و کنترل به چرخشی استخوان ساق پا است. شما برای انجام حرکات مختلف به چرخش استخوان ران خود می‌پردازید و از این حرکات برای جدا کردن پا از زمین، فشار آوردن به زمین در حین اسکیت، دویدن، یا نشستن درون ماشین استفاده می‌کنند. دو دیسک که مینیسک نامیده میشوند در قسمت انتهای استخوان ران قرار دارند. غضروف دیسک یک سطح نرم و روان را ایجاد میکند و امکان لغزش استخوان‌ها روی هم را در طول حرکات مختلف فراهم می نماید. مینیسک در هنگام راه رفتن یا دویدن به عنوان ضربه گیر عمل می‌کنند. تارهای عصبی تحریک پذیر درون رباط‌ها و کپسول مفصل قرار دارند. این پایانه های عصبی سیگنال های مربوط به حرکات بدن و وضعیت آن را ارسال می‌کنند. عنوان مثال تارهای عصبی در زانو با ارسال سیگنال هایی به فرد نشان می‌دهد تا چه اندازه می‌تواند مفصل خود را خم کند و گام بردارد. بنابراین وظیفه این تارهای عصبی برنامه ریزی و هماهنگ کردن حرکات بدن و پا است.
چه عواملی باعث پارگی رباط صلیبی پا میشوند؟
چرخش سریع و ناگهانی زانو می‌تواند باعث پارگی رباط صلیبی پا شود. خم شدن زانو به سمت عقب و کشش بیش از حد آن نیز می‌تواند باعث پارگی این رباط گردد. برخی از افراد در حین پرش از ارتفاع، تغییر ناگهانی مسیر حرکت، توقف ناگهانی در حین دویدن، و چرخیدن روی پاشنه دچار پارگی رباط صلیبی می‌شود. پارگی این رباط بیشتر در میان ورزشکاران جوان دیده می‌شود. فوتبال، بیسبال، و اسکی از جمله ورزش‌هایی هستند که باعث آسیب دیدگی این رباط میگردند. تحقیقات نشان داده است که زنان ورزشکار در مقایسه با مردان بیشتر در معرض خطر پارگی رباط قرار دارند. تحقیقات نشان داده است که زوایای بیشتری در رباط ران و ساق پای زنان وجود دارد که این امر باعث افزایش ریسک آسیب پذیری زانو شده است. به علاوه، هورمون‌های زنانه می‌توانند باعث شل شدن رباط‌ها، و کاهش میزان پایداری آنها شوند و در نتیجه زنان بیشتر در معرض ریسک آسیب زانو قرار بگیرند.
همچنین، علاوه بر پارگی رباط صلیبی پا، احتمال بروز آسیب دیدگی در ساختارهای مجاور نیز وجود دارد. این ساختارها شامل مینیسکوس‌ها (غضروف‌هایی که در زانو وجود دارند)، غضروف زانو و رباط‌های دیگر است. برخی افراد ممکن است در نتیجه آسیب دیدگی، دچار کبودی یا شکستگی استخوان شوند.
چرخش ناگهانی و سریع زانو، خم کردن زانو به سمت عقب یا کشش بیش از حد زانو می‌تواند باعث پارگی رباط صلیبی پا شود. به طور معمول، افراد در زمانی که از ارتفاع پرش می‌کنند، ناگهان توقف می‌دهند، تغییر ناگهانی در مسیر حرکت خود ایجاد می‌کنند یا روی پاشنه پا چرخش می‌دهند، در معرض خطر پارگی رباط صلیبی قرار می‌گیرند.
علائم پارگی رباط صلیبی پا چیست؟
معمولاً افراد پس از پارگی رباط صلیبی پا فوراً دچار درد، تورم، و ناپایداری زانو میشوند. این افراد در هنگام تکان دادن زانو و راه رفتن به مشکل برخواهند خورد و نمی‌تواند زانوی خود را صاف نگه دارند. معمولا پس از چند ساعت طول زانو به طرز چشمگیری افزایش خواهد یافت.
چگونه پارگی رباط صلیبی پا تشخیص داده می‌شود ؟
اگر بیمار به پارگی رباط صلیبی پای خود مشکوک شده باشد باید فوراً به پزشک یا واحد اورژانس مراجعه کند. پزشک به معاینه زانو می‌پردازد، سابقه پزشکی بیمار را بررسی میکند، و انجام عکسبرداری از زانو را درخواست می نماید. پزشک از بیمار درباره علائم و زمان بروز آسیب دیدگی سوال می‌پرسد، وضعیت زانو، قدرت عضلات، پایداری، و حرکات زانو را ارزیابی مینماید.
پزشک برای تشخیص سالم بودن رباط صلیبی پا تست لاچمن را انجام می‌دهد. برای انجام این تست باید بیمار به پشت دراز بکشد و زانوهای خود را خم کند. پزشک یک دستش را روی ران بیمار قرار می‌دهد و سعی میکند کمک دست مخالف خود پای را به سمت جلو هدایت نماید. پزشک مرد و پا را معاینه کرده و نتایج بدست آمده را مقایسه خواهد کرد. در صورتی که بیمار بتواند پای خود را ۳ تا ۵ میلیمتر تکان دهد، نتیجه تست مثبت خواهد بود.
تست پیوت شیفت یک تست دیگر است که برای تعیین سالم بودن رباط صلیبی پا به کار می‌رود. برای انجام این تست باید بیمار پای خود را صاف نگه دارد. پزشک در هنگام چرخش و حرکت پا به سمت بدن، پای بیمار را نگه می‌دارد در صورتی که پا به سمت داخل و خارج حرکت کند. نتیجه تست پارگی رباط صلیبی مثبت خواهد بود.
پزشک برای مشاهده وضعیت استخوان‌های زانو و تشخیص هرگونه شکستگی انجام عکسبرداری به کمک اشعه ایکس را درخواست میکند. گاهی اوقات شکستگی یا آسیب دیدگی بافت نرم در عکسبرداری نشان داده نمی‌شود. در این حالت، پزشک انجام اسکن ام آر آی را درخواست خواهد کرد. اسکن ام آر آی و تصاویر دقیقی را از ساختار زانو فراهم میکند. ام آر آی و خلاف اشعه ایکس به بیمار آسیب نمی‌رساند اما بیمار باید در حین عکسبرداری تکان نخورد و در یک وضعیت ثابت قرار بگیرد.
پارگی رباط صلیبی پا چگونه درمان می‌شود ؟
درمان پارگی رباط صلیبی پا در افراد مختلف متفاوت است و باید عوامل متعددی از قبیل سطح فعالیت بیمار، شدت آسیب دیدگی، و میزان ناپایداری زانو در نظر گرفته شود. فیزیوتراپی، ورزش درمانی، و عمل جراحی، یا تلفیقی از این موارد از جمله روشهای موجود برای درمان پارگی رباط صلیبی پا است. افرادی که دچار پارگی جزئی رباط صلیبی بدون ناپایداری زانو هستند، افرادی که دچار پارگی کامل بدون ناپایداری زانو هستند، افرادی که معمولاً تحرک کمی دارند و مایل هستند از ورزش کردن دست بکشند، و کودکانی که هنوز در سن رشد هستند، متقاضیان مناسبی برای درمان غیر جراحی محسوب می شوند.
روشهای درمانی اولیه
پس از آسیب دیدگی زانو، در این مرحله می‌تواند با استراحت کردن، استفاده از کمپرس یخ، استفاده از باند کشی، و قرار دادن پا بالاتر از سطح بدن به درمان این عارضه پرداخت.
- بیمار باید با قرار دادن وزنه روی زانوی خود به استراحت بپردازد.
- باید برای راه رفتن از عصا استفاده کند.
- بیمار باید فورا پس از آسیب دیدگی زانو از کمپرس یخ استفاده کند.
- پزشک به بیمار توصیه میکند که برنامه استفاده از کمپرس یخ را ادامه دهد.
- ممکن است پزشک مصرف داروهای مسکن را برای بهبود درد تجویز کند. در برخی موارد پزشک برای ثابت نگه داشتن زانو و محافظت از آن استفاده از بریس زانو را پیشنهاد خواهد کرد.
- بیمار باید فقط مدت کوتاهی از بریس زانو استفاده نماید. قرار دادن پا بالاتر از سطح بدن می‌تواند به کاهش تورم کمک کند.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی و توانبخشی می‌تواند به حفظ عملکرد زانو کمک کنند. متخصص فیزیوتراپی به تقویت زانوی بیمار خواهد پرداخت. متخصصین و ورزش کردن عضلات چهار سر ران که در قسمت جلوی ران قرار دارند، و عضلات همسترینگ که در قسمت پشت ران قرار دارند، تاکید می‌کنند. در نهایت بیمار تمرینات مخصوص بهبود تعادل و هماهنگی بدن را یاد خواهد گرفت. ممکن است استفاده از بریس در طول تمرینات ضروری باشد. متخصص فیزیوتراپی به بیمار یاد می‌دهد که چگونه از آسیب دیدگی بیشتر اجتناب کند.
اوزون تراپی
اوزون تراپی یکی از روشهای موجود برای تسکین درد و ناراحتی است. در ازون تراپی تزریق ویتامین و داروهای ضد التهاب هومیوپاتیک در کنار گاز اوزون به بدن کمک می‌کنند به طور طبیعی بهبود یابد و فرایند ترمیم آسیب دیدگی و پارگی بافت آغاز شود. معمولاً گاز اوزون قبل و بعد از تزریق پلاسمای غنی از پلاکت به درون مفصل تزریق می‌شود تا فرایند تقویت و تشکیل بافت جدید را تحریک کند.
تزریق پلاسمای غنی از پلاکت
مکانیسم اثر گذاری پلاسمای غنی از پلاکت شبیه سلول‌های بنیادی است اما به لحاظ ماده ارگانیک با هم تفاوت دارند. پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) به پلاسمای متراکم و غنی از پلاکت گفته می‌شود. پلاکت‌ها، سلول‌های خونی هستند که حاوی بیش از ۳۰ نوع فاکتور رشد برای بهبود جراحات، بریدگی عضو، یا آسیب دیدگی بافت هستند. این سلول‌ها به ترمیم جراحت و تشکیل پوسته جدید کمک می‌کنند. پلاسمای غنی از پلاکت به درون زانو تزریق می‌شود، و فاکتورهای رشد فرآیند بهبود پارگی رباط صلیبی پا را آغاز خواهند کرد.
تعداد زیادی از بیماران از آثار حاصل از درمان با این روش حیرت می‌کنند، زیرا پس از چند هفته متوجه میشوند که وضعیت زانوهای آنها به طرز قابل توجهی بهبود یافته و از میزان درد کاسته شده است. ورزشکاران بیشتر از این روش برای ترمیم پارگی رباط صلیبی پا و شروع مجدد فعالیت ورزشی بدون نیاز به عمل جراحی و کوتاه کردن دوران بهبود استفاده می‌کنند.
عمل جراحی
در مواردی که پارگی رباط صلیبی پا در کنار آسیب دیدگی ساختارهای مجاور رخ داده است، انجام عمل جراحی پیشنهاد می‌شود. افرادی که فعالیت بسیار زیادی در محل کار دارند یا فعالیت ورزشی آنها سنگین است و کار آنها شامل حرکات متعدد چرخشی و فشاری زانو است به عمل جراحی نیاز خواهند داشت. انجام عمل جراحی در افرادی که وضعیت زانوهای آنها ناپایدار است یا علاوه بر آسیب دیدگی زانو دچار آسیب دیدگی مینیسک، غضروف، رباط، یا کپسول مفصل هستند پیشنهاد می‌شود. هدف از ترمیم رباط صلیبی پا بازسازی مفصل زانو، حفظ عملکرد، و پایداری آن، و پیشگیری از آسیب دیدگی بیشتر است. در حین عمل جراحی پزشک یک رباط سالم را جایگزین رباط آسیب دیده میکند، و عمل پیوند را به اتمام می‌رساند. روشهای مختلفی برای تهیه بافت پیوندی وجود دارد و می‌توان آنها را از نواحی مجاور زانو یا بدن فرد اهدا کننده تهیه کرد. در اکثر موارد عمل بازسازی رباط صلیبی پا به صورت سرپایی انجام می‌شود و بیمار تحت بیهوشی قرار می‌گیرد تا جراح بتواند مسدود کننده عصب را برای بی حس کردن زانو و پا به او تزریق کند. پس از دریافت ماده بی حسی، پا کاملا شل می‌شود و پزشک به کمک تست های مشابه تست هایی که در مطب انجام داده است به ارزیابی وضعیت زانو می‌پردازد. این امر باعث می‌شود که اطلاعات بیشتری در خصوص زانو و نحوه اجرای طرح جراحی در اختیار پزشک قرار بگیرد.
جراح یک یا چند برش کوچک را در نزدیکی مفصل ایجاد میکند. سپس فضای مفصل را توسط محلول استریل سالین پر مینماید. باز کردن این فضا دید بهتری از ساختارهای مفصل را در اختیار جراح قرار می‌دهد. جراح، آرتروسکوپ را وارد مفصل خواهد کرد تا بتواند زوایای مختلف مفصل را مشاهده کند.
آرتروسکوپ
آرتروسکوپ یک ابزار جراحی بسیار کوچک و به اندازه یک مداد است. آرتروسکوپ دارای یک لنز و یک سیستم نوری است که به جراح کمک میکند نقاط داخلی مفصل را مشاهده نماید. جراح فقط باید برش‌های کوچکی را روی مفصل ایجاد کند، به این ترتیب نیازی به باز کردن کامل مفصل نیست. آرتروسکوپ به یک دوربین کوچک وصل شده است و تصاویر ویدیویی دقیقی را با بزرگنمایی بالا به صفحه مانیتور منتقل میکند پزشک بتواند عمل جراحی را انجام دهد. در صورتی که ترمیم یا تخلیه مینیسک، غضروف، یا رباط ضروری باشد طراح باید برش‌های بیشتری را روی مفصل ایجاد کنند تا بتواند سایر وسایل جراحی را از طریق آنها وارد مفصل نماید، سپس به کمک وسایل جراحی بافت پیوندی جدید به موضوع مورد نظر متصل می‌شود. جراح عملکرد زانو و بافت جدید را ارزیابی میکند و مجدداً به کمک تست های مشابه آنچه در مطب انجام داده است وضعیت زانو را بررسی مینماید تا از ثابت بودن مفصل و کامل بودن دامنه حرکات آن اطمینان حاصل کند. جراح علاوه بر بانداژ از بریس زانو یا وسایل سرما درمانی برای کاهش تورم استفاده میکند فرآیند عمل جراحی تکمیل شود.
دوران بهبود
پزشک پس از عمل جراحی انجام روشهای درمانی و تکنیک‌های زیر را برای کاهش درد و تورم پیشنهاد میکند:
دستگاه حرکت پسیو مداوم (CPM)
برخی موارد پزشکی استفاده از دستگاه حرکت پسیو مداوم و بوت مخصوص را تجویز میکند. بوت یک نوع پوشش منعطف مخصوص پا است که به دستگاه متصل می‌شود و به آرامی فشرده میگردد تا خون در این نقاط گردش کند. دستگاه حرکت پسیو مداوم در حالتی که بیمار دراز کشیده است، پای او را به صورت چرخشی تکان می‌دهد. این دستگاه در بهبود جریان خون، کاهش تورم، و بهبود حرکات زانو بسیار موثر است. راه رفتن و انجام حرکات زانو در دوران بهبود اهمیت بسیار زیادی دارند.
فیزیوتراپی توانبخشی
برنامه ورزشی فورا پس از جراحی شروع خواهد شد. بنابراین بیمار باید پس از عمل جراحی از برنامه فیزیوتراپی استفاده کند. هدف اولیه از انجام این برنامه تقویت زانو و عضلات چهار سر ران است. در ابتدا باید بیمار برای ایستادن و راه رفتن از واکر یا عصا استفاده کند. پزشک در طول فعالیت های روزمره استفاده از بریس پیشنهاد خواهد کرد. متخصص فیزیوتراپی به بیمار برای راه رفتن و بالا رفتن و پایین آمدن از پله کمک میکند، همچنین تمرینات ورزشی مخصوص تقویت عضلات در ران و عضلات همسترینگ برای حفظ تعادل و هماهنگی بدن را به او آموزش خواهد داد. ممکن است حدود ۴ تا ۶ ماه طول بکشد تا بیمار بتواند کامل راه برود.
متخصص کاردرمانی روشهای مختلفی را به بیمار برای لباس پوشیدن و حمام رفتن در کنار محدودیتهای حرکتی یاد می‌دهد. پزشک استفاده از وسایلی مانند صندلی مخصوص دوش گرفتن و توالت فرنگی را در منزل توصیه میکند. استفاده از این وسایل باعث می‌شود بیمار بتواند به راحتی از خود مراقبت کند و از بروز آسیب دیدگی بیشتر پیشگیری کند. اگر درد حاصل از آسیب دیدگی مقاوم باشد پزشک استفاده از اولتراسوند برای بهبود بافت آسیب دیده در کاهش درد پیشنهاد خواهد کرد.
دوران بهبود
موفقیت عمل جراحی به میزان پیروی از دستورات پزشک و انجام تمرینات ورزشی مخصوص بعد از عمل بازسازی رباط صلیبی پا بستگی دارد. از بیمار در روزهای اول پس از جراحی برای انجام فعالیت های خود به کمک اعضای خانواده نیاز داشته باشد. دوران بهبود بر اساس شدت آسیب دیدگی، نوع جراحی انجام شده، و سطح سلامت بیمار در هنگام آسیب دیدگی، در افراد مختلف متفاوت است. پزشک اطلاعات کاملی را در خصوص عمل و وقایع پس از عمل در اختیار بیمار قرار می‌دهد. به طور کلی بیمار باید بتواند ظرف مدت یک تا سه هفته امور عادی خود را انجام دهد پس از شش ماه بتوانند به طور کامل در تمرینات ورزشی شرکت کند. پس از گذشت ۶ تا ۱۲ ماه باید سطح بهبود و قدرت پای بیمار افزایش بیابد. تعداد زیادی از افراد می‌توانند پس از عمل جراحی ترمیم رباط صلیبی پا فعالیت‌های خود را طور کامل از سر بگیرند.
“کپی فقط با ذکر منبع ولینک بلا مانع است”