به احساس درد در جلو یا لبه استخوان ساق پا (درشت نی) درد ساق پا یا شین اسپلینت گویند. این عارضه در ورزشکارانی که زیاد می‌دوند یا می‌پرند شایع‌تر است. علت این بیماری انجام تمرینات زیاد و سرعتی است. دوندگانی که به این عارضه دچار می‌شوند معمولاً به تازگی تغییراتی را در تمرین خود داده‌اند، مثلا سرعت، مسافت یا سطح دوی خود را افزایش یا تغییر داده‌اند. کسانی که پس مدت طولانی ندوییدن، برای اولین بار شروع به دو می‌کنند، بیش از سایرین مستعد ابتلا به این عارضه هستند، مخصوصاً اگر در سراشیبی بدوند. شین اسپلینت قسمت جلویی درشت‌نی، تیبیا، را شین اسپلینت قدامی می‌گویند. شین اسپلینت خلفی موجب درد در لبه داخلی پا می‌شود.
عوارض جدی درد ساق پا
یکی از عوارض جدی درد ساق پا سندروم کمپارتمان است. سندروم کمپارتمان، حالتی است که در آن بر اثر بالا رفتن فشار بافتی در هریک از عضلات، درد در آن بوجود آمده و پی‌آمد این افزایش فشار، کاهش جریان خون در بافت و کاهش در میزان اکسیژن در عضله و عصب می‌شود.
پزشکان ما در کلینیک امید برای درمان درد ساق پا، ابتدا با استفاده از معاینات دقیق به ارزیابی میزان آسیب وارده به ساختمان های اطراف مفصل پا مانند ماهیچه ها و بررسی وجود درد های ارجاعی می پردازند و در صورت نیاز تصویر برداری از پا درخواست می شود .سپس با ارائه برنامه درمانی اثر بخش و پیشرفته با رویکرد پلکانی یعنی شروع درمان با روش های درمانی ساده مانند ورزش و فیزیوتراپی و سپس متدهای پیشرفته مانند انواع تزریق ها ازجمله اوزون به شما در غلبه به این بیماری کمک می‌کنند. تزریقات در کلینیک امید تحت هدایت دستگاه سونوگرافی انجام می پذیرد.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت با شماره تلفن 02122780702 یا 02122780701 تماس حاصل فرمایید.
کدام بخش‌های پا درگیر هستند؟
قسمتی پایینی پا متشکل از دو استخوان است. استخوان ساق، بلندتر از استخوان دیگر است. به این استخوان درشت نی یا تیبیا می‌گویند. استخوان کوتاهتر و نازکی که در کنار درشت نی از زانو تا قوزک پا کشیده شده نازک نی یا فیبولا نام دارد.
تیبیا (درشت نی) و فیبولا (نازک نی) چندین نقطه اتصال را برای عضلات پا فراهم می‌کنند تا این عضلات حرکت کردن را میسر کنند. اصلی‌ترین عضله‌ای که پا را به سمت بالا خم می‌کند به جلو (بخش قدامی) درشت نی متصل است. به این عضله عضله تیبالیس قدامی گفته می‌شود. همچنین تیبالیس خلفی نیز که پا را به سمت پایین و داخل حرکت می‌دهد، به پشت (بخش خلفی) و لبه داخلی درشت نی متصل است. در کنار هم، تیبالیس قدامی و خلفی را عضلات تیبالیس می‌نامند.
علل شایع برای شین اسپلینت
درد ساق پا معمولاً از موارد زیر ناشی می‌شود:
استفاده بیش از حد
حرکات تکراری پا می‌تواند منجر به آسیب‌دیدگی محل اتصال عضلات تیبالیس به درشت نی شود. سپس لبه عضلات از استخوان جدا شده و عضله آسیب‌دیده و استخوان پیرامون آن (پوشش استخوان) ملتهب می‌شود.
استفاده بیش از حد معمولاً پس از تغییرات برنامه تمرینی رخ می‌دهد. افزایش سرعت، مسافت و نوع سطح (سفت یا شیب‌دار) دو می‌تواند بر استفاده بیش از حد تأثیر بگذارد. همچنین دویدن با کفش‌های شُل یا با کفش‌هایی که پاشنه آن از بین رفته باشد نیز از علل درد استخوانی ناشی از استفاده بیش از حد است.
درد قدامی ساق پا معمولاً افرادی را که حرکات جدیدی را انجام می‌دهند، مانند طناب زدن، دوی سرعت و ورزش‌هایی که نیازمند دوی سریع و توقف ناگهانی است، بیشتر درگیر می‌کنند. وارد آمدن نیروهای تازه، فشار زیادی را روی عضله تیبالیس قدامی می‌آورد، که منجر به رنجش و ملتهب شدن آن می‌گردد. این اتفاق معمولاً برای آن دسته از افرادی می‌افتد که معمولاً نمی‌دوند ولی بطور ناگهانی تصمیم به طناب زدن برای مدتی طولانی می‌گیرند. عضله تیبالیس قدامی باید تلاش زیادی را برای کنترل محل فرود پا در هر رفت و برپشت طناب انجام دهد. دویدن در سراشیبی نیز فشار زیادی به ماهیچه می‌آورد تا عضله بتواند پا را از پیچ‌خوردن محافظت کند. دویدن روی پنجه یا استفاده از کفش‌هایی که قابلیت جذب انرژی پایین دارند، موجب افزایش احتمال ابتلا به شین اسپلینت قدامی می‌شود.
ناهماهنگی در ساق و پا
شین اسپلینت قدامی معمولاً بخاطر ناهماهنگی در ساق و پا ایجاد می‌شود. ناهماهنگی عضله ناشی از سفتی عضلات ساق می‌تواند باعث این حالت شود. ناهماهنگی در هم‌ترازی پا، برای مثال داشتن چرخش به داخل پا (یا پروناسیون) نیز می‌تواند منجر به شین اسپلینت یا درد ساق پا شود. بخاطر صاف شدن پا در هر قدم، عضله تیبالیس قدامی کش آمده و باعث می‌شود تا دائماً به محل اتصال خود با تیبیا (درشت نی) کشش وارد شود. نهایتاً محل اتصال عضله تیبالیس قدامی آسیب می‌بیند و منجر به درد و التهاب در طول لبه داخلی ساق می‌شود.
شکستگی تنشی
بروز شکستگی تنشی در تیبیا ممکن است در نگاه اول علائمی مشابه درد ساق پا (شین اسپلینت) داشته باشد. شکستگی تنشی، شکستگی در ناحیه ضعیف استخوان است. تنش‌های دائمی از دویدن روی سطوح سخت یا از کشیدگی‌های سنگین بر عضلات تیبالیس می‌تواند درشت نی را ضعیف کرده و در نهایت ایجاد شکستگی کند. کسانی که درد ساق پا دارند و همچنان می‌خواهند با همان درد کار یا ورزش کنند، معمولاً باعث ایجاد شکستگی تنشی در درشت نی می‌شوند.
شین اسپلینت چه حسی دارد؟
یک درد دائمی، همچون گرفتگی عضله در محل اتصال عضله تیبالیس به تیبیا احساس می‌شود. همچنین امکان دارد قرمزی و تورم نیز در ناحیه رخ دهد. در محل اتصال عضله به استخوان، گاهی اوقات به لمس یا فشار حساس می‌شود.
شین اسپلینت قدامی معمولا در جلوی درشت نی احساس می‌شود، مخصوصاً هنگامی که از این عضله برای خم کردن پا به سمت بالا استفاده شود.
شین اسپلینت خلفی موجب درد در لبه داخلی پا می‌شود. همچنین ممکن است در طول تیبیا، برآمدگی‌های کوچکی احساس شود.
علادم درد ساق پا معمولاً با ورزش بدتر شده و با استراحت تسکین می‌یابد. شاید درد در ابتدای صبح و پس از بیدار شدن شدیدتر حس شود. درد عضله تیبالیس با استراحت تسکین می‌یابد، و هنگامی که وزن خود را روی آن می‌گذارد، با درد کش می‌آید.
پزشک چگونه می‌تواند درد ساق پا را تشخیص دهد؟
تشخیص پزشکی درد ساق معمولاً با استفاده از سابقه پزشکی و معاینه فیزیکی بیمار صورت می‌گیرد. شاید پزشک از شما در مورد برنامه تمرینی و کفشتان سوالاتی بپرسد. ضمناً پزشک در مورد شروع برنامه جدید تمرینیتان خواهد پرسید، اینکه آیا شامل دویدن و پریدن هست یا خیر؟
معاینه فیزیکی به پزشک اجازه می‌دهد تا محل دقیق درد پا را مشخص کند. همچنین امکان دارد قوزک پایتان را در جهات مختلف حرکت داده و از شما بخواهد تا پایتان را روی دست وی فشار دهید. با کشش عضلات تیبالیس و با مشخص کردن نقطه اتصال آنها به تیبیا، پزشک می‌تواند مشکل شما را تشخیص دهد.
شاید از عکسبرداری با اشعه ایکس (رادیولوژی) برای اطمینان یافتن از عدم وجود شکستگی تنشی استفاده شود. هرچند، مصدومیت‌های تنشی در چند هفته اول در عکسبرداری با اشعه ایکس (رادیولوژی) مشخص نمی‌شوند. در این موارد، احتمالاً اسکن استخوان تجویز خواهد شد. در اسکن استخوان، ردیاب‌هایی به خون تزریق می‌شود. این ردیاب‌ها عکس رادیولوژی ویژه‌ای را از پای شما نشان می‌دهند. ردیاب‌ها در نقاطی جمع می‌شوند که تنش زیادی روی بافت استخوان قرار دارد. تنش زیادی می‌تواند منجر به شکستگی تنشی یا التهاب ضریع استخوان شود. به این عارضه پریوستیت می‌گویند.
شاید پزشک اسکن MRI را نیز تجویز کند. اسکن MRI یک آزمایش عکسبرداری ویژه است که از امواج مغناطیسی برای تولید تصاویری برش خورده از بدن استفاده می‌کند. اسکن MRI تاندون‌ها را نیز به وضوح استخوان‌ها نشان داده و همچنین تورم‌های غیرعادی یا بافت زخم را نیز نمایش می‌دهد. این اسکن بدون درد بوده و نیازی به سرنگ یا تزریق ندارد.
در صورت وجود علائم سندروم کمپارتمان، ممکن است آزمایش اندازه‌گیری فشار در پای دردناک نیز تجویز شود. فشارهای درون بافتی را پیش و پس از ورزش اندازه‌گیری می‌کنند تا بررسی شود که آیا ورزش تأثیری بر افزایش نتایج داشته است یا خیر.
درمان درد ساق
اکثر درمان‌های موثری که پزشکان تجویز می‌کنند عبارتند از:
در صورت وجود درد به پای خود فشار نیاورید
نتیجه‌ای از فشار آوردن به پای دردناک خود نخواهید گرفت. در بهترین حالت، درد کاهش نمی‌یابد، و در بدترین حالت باعث خواهید شد تا مصدومیتی جدی‌تر گریبان‌گیر شما شود. تا بهبودی کامل درد ساق، فشاری رو پای خود نیاورید، یا حداقل مقدار مسافت طی شده هر روز خود را کاهش دهید.
درمان با یخ
یخ یکی از درمان‌های مطلوب برای کاهش التهاب هر نوع مصدومیت ورزشی است، درد ساق پا نیز از این قاعده مستثنی نیست. یک روش کارآمد: یک فوم یا لیوان کاغذی را با آب پر کرده و آن را در فریزر بگذارید. وقتی آب کاملاً یخ زد، بخشی از فوم یا لیوان کاغذی را ببرید تا کمی از سطح یخ بیرون بزند، ناحیه ساق خود را برای 10 دقیقه با یخ ماساژ دهید، این حرکت را چهار بار در روز و برای یک الی دو هفته انجام دهید.
فشار آوردن
فشار آوردن با یک باند کشی یا پوشیدن ساق‌بند طبی که کاملاً راحت پای شما را در بر بگیرد می‌تواند کمی ناحیه ملتهب را آرام و التهاب را کنترل کند و با ایجاد حمایت از بافت‌ها حرکت عضلات را محدود می‌کند.
مصرف دو قرص آسپرین
داروی دردزدای آسپرین و ایبوپروفن، که بدون نسخه قابل خریداری است، معمولاً در تسکین درد ناشی از شین اسپلینت بسیار موثر هستند، پس شاید بهتر باشد شما نیز از آنها استفاده کنید. هریک از این دو دارو می‌تواند به برطرف کردن تورم و التهاب همراه با این بیماری نیز کمک کنند. از طرف دیگر، استامینوفن، می‌تواند درد را تسکین دهد ولی کمکی به التهاب نخواهد کرد. زنان باردار و شیرده و هرکسی که به این داروها حساسیت دارد باید پیش از مصرف این داروها با پزشک مشورت کند.
استفاده از کفی طبی
از آنجایی که دلیل اصلی درد ساق، کوبیدن بیش از حد پا در تمرینات پرشی و سایر تمرینات پرفشار و تحمل وزنی است، یک کفی طبی که داخل کفش قرار داده شود می‌تواند به تسکین درد کمک کند. این کفی‌ها به کاهش ضربات ناشی از زمین زدن پا روی سطح سخت کمک می‌کنند. می‌تواند این کفی‌ها را از فروشگاه‌های ورزشی، تجهیزات پزشکی، داروخانه‌ها و برخی مغازه‌های بزرگ خریداری کنید.
در کلینیک امید برای درمان درد ساق پا، پس از معاینات دقیق با استفاده از جدید ترین تکنولوژی های اسکن کف پا کفی طبی مناسب ساخته می شود.
دوری از سطح سخت یا سیمانی
یک روش دیگر برای کاهش تأثیر حرکات ورزشی، تمرین کردن روی سطوح غیرسخت است، همچون پیست دو و میدانی، سطوح شن و ماسه‌ای یا چمن. اگر می‌خواهید در جاده بدویید، سعی کنید بیشتر روی جاده‌های آسفالته بدویید تا جاده‌های سیمانی. اگر ایروبیک کار می‌کنید، شاید نیاز باشد تا از سطوح سیمانی باشگاه و حتی زیراندازهای سیمانی نیز پرهیز کنید. سطوح چوبی بهترین سطح هستند.
تغییر تمرین
یکی از راه‌های استراحت دادن به پا بدون قطع تمرین، در صورت بروز درد ساق، تغییر دادن نوع تمرین است. اگر دونده هستید، چند روزی شنا، دوچرخه ثابت یا سایر فعالیت‌های جسمانی که ساق شما را همچون دویدن تحت فشار نمی‌گذارد انجام دهید.
پیشگیری از آسیب در همان وهله اول
همیشه پیش از تمرین، گرم کنید تا خون در بافت‌ها جریان یابد. عضلات گرم احتمال آسیب‌دیدگی کمتری نسبت به عضلات سرد دارند. می‌توانید برای گرم کردن چند دقیقه پیاده‌روی کنید یا حرکات نرم کششی انجام دهید.
پیش و پس از جراحی، توانبخشی با فیزیوتراپی
ممکن است پزشک به مدت چهار تا شش هفته برایتان برنامه دقیق فیزیوتراپی تجویز کند. در وهله اول، درمان برای تسکین التهاب است. یونتوفورزیس با استفاده از جریان خفیف الکتریکی، داروهای موضعی استروئید را به ناحیه دردناک می‌رساند. درمان‌های فراصوت، معمولاً در ترکیب با داروهای موضعی استروئیدی انجام می‌گیرند، تا در توقف درد و التهاب بیشتر اثربخشی داشته باشند. ممکن است فیزیوتراپ نحوه یخ‌درمانی، استراحت و فشار درمانی را برای ناحیه مصدوم به شما آموزش دهد.
ماساژ بافت‌های عمقی یکی از روش‌های متداول است که درطول اتصال عضله تیبالیس دردناک با تیبیا انجام می‌شود. بعد از ماساژ، عضلات ساق و تیبالیس به آرامی کشیده می‌شوند.
قیزیوتراپ پوسچر شما را مشاهده می‌کند، تا از عدم وجود مشکلاتی با پروناسیون (چرخش به داخل پا) مطمئن شود. این بیماری، شایع‌ترین بیماری همراه درد ساق پای قدامی است. گاهی اوقات بلند کردن لبه داخلی پاشنه کافی است تا فشار را بر عضله تیبالیس قدامی کاهش دهد.
اوزون تراپی
اوزون نوعی از عنصر اکسیژن است که در صورت ترکیب با اکسیژن پزشکی در یک محیط کنترل شده درمانی، ویژگی‌های آنتی‌باکتریال، ضد ویروس و قارچ دارد. به همین خاطر اوزون‌تراپی روش درمانی مطلوبی است برای بیماری‌های خاصی همچون درد مفاصل و آرتریت و همچنین درمان اضافی برای سایر بیماری‌ها نیز محسوب می‌شود.
چه تمریناتی می‌تواند به تسکین درد ساق کمک کند؟
حرکت کشش حلزون
- به پهلو دراز بکشید به نحوی که پشتتان به یک دیوار باشد، یک باند فیزیوتراپی نیز دور زانوهای خود ببندید.
- پاهایتان را روی هم نگاه داشته و به آرامی پای بالایی را از روی پای پایینی بلند کنید.
- برای یک تا دو ثانیه مکث کرده و سپس به آرامی به وضعیت اولیه بازگردید.
کشش تک پا
- روی یک پا ایستاده به آرامی دست‌هایتان را به زمین نزدیک کنید، تا هنگامی به زمین نزدیک شوید که تعادلتان بهم نخورده و پاشنه پایتان نیز از زمین بلند نشود. زانوی جلویی خود را دائماً رو به جلو نگاه داشته و یک پای دیگر خود را روی زانو بیاندازید.)
- در 10 ست برای هر پا انجام دهید.
غلطیدن روی فوم: تیبالیس قدامی
- پای زیرین خود را روی یک غلطک فومی قرار دهید، بطوریکه سمت بیرونی ساق روی غلطک باشد.
- با استفاده از دست و پای دیگر خود وزن بدن را کنترل کنید و به آرامی پای زیرین خود را با فشار دلخواه روی غلطک بالا پایین کنید. (پای دیگرتان باید پشت بدن قرار بگیرد، در حالیکه کف پا را برای حفظ تعادل روی زمین نگاه داشته‌اید.)
- این حرکت را برای 30 تا 60 ثانیه انجام دهید، با تمرکز روی نقاط سفت یا حساس پا.
غلطیدن روی فوم: تیبالیس خلفی
- پای زیرین خود را روی غلطک گذاشته و به سمت داخل با زاویه 45 درجه بچرخید.
- دست‌های خود را روی زمین بگذارید و به آرامی سمت داخلی پا را از قوزک به بالا و در طول استخوان ساق روی آن حرکت دهید.
- این حرکت را برای 30 تا 60 ثانیه انجام دهید، با تمرکز روی نقاط سفت یا حساس پا.
حرکت کشش پله
- پنجه پای خود را روی یک بلندی یا یک پله کوچک و پاشنه پای خود را روی زمین بگذارید.
- زانوهای خود را با زاویه 20 الی 30 درجه خم کرده و به سمت جلو متمایل شوید تا در پای خود و تاندون آشیل خود احساس کشیدگی کنید.
- برای 20 30 ثانیه در همان حد از کشش بمانید و دو یا سه بار این حرکت را تکرار کنید.
چه زمانی پزشک جراحی را برای درد ساق تجویز می‌کند؟
به ندرت پیش می‌آید که درمان‌های محتاطانه برای شین اسپلینت جواب ندهد و دکتر جراحی را تجویز نماید.
گزینه جراحی برای آن نوعی از بیماری درد ساق تجویز می‌شود که روش‌های مراقبتی محتاطانه جواب ندهند. این جراحی‌ها عبارتند از:
- فاشیوتومی انجام برش‌های مخصوص در بافت نازک فاشیا که پیرامون عضله ساق را گرفته می‌تواند درد ساق را تسکین دهد. به این جراحی فاشیوتومی کمپارتمان عمیق خلفی می‌گویند و این روش می‌تواند در هنگام آسیب به فاشیای پا و بروز درد ساق موثر است.
- پریوستئال استریپینگ این جراحی شامل برداشتن یک لایه نازک از بافت همبند روی تیبیا، یا استخوان ساق است که به آن ضریع می‌گویند. هنگامی از این جراحی استفاده می‌شود که درد ساق پا ناشی از التهاب ضریع استخوان باشد.
