دررفتگی کشکک زانو یک عارضه نادر است که معمولاً در اثر تغییر جهت ناگهانی زانو در هنگام قرار گرفتن پا بر روی زمین رخ می‌دهد. این مشکل عمدتاً در طول فعالیت‌های ورزشی و رقص به وجود می‌آید، اما ممکن است در هنگام بلند شدن از صندلی نیز رخ دهد. این عارضه بیشتر در نوجوانان شایع است. به طور طبیعی، استخوان کشکک زانو (پاتلا) در جلوی مفصل زانو قرار دارد و در زمان خم و راست کردن زانو بر روی یک شیار در جلوی مفصل حرکت می‌کند. در صورتی که کشکک زانو دچار دررفتگی شود، از شیار معمول خارج می‌شود و ممکن است بافت‌های حمایت کننده آن نیز آسیب ببیند، از جمله کشیدگی یا پارگی. درمان دررفتگی کشکک زانو باید به صورت فوری انجام شود. بهبود کامل این مشکل معمولاً حدود 6 هفته زمان می‌برد.
دررفتگی کشکک زانو یا دررفتگی زانو چگونه اتفاق می افتد؟
کشکک زانو ممکن است با وارد شدن یک ضربه‌ی مستقیم مثل زمین خوردن بر روی زانو دچار دررفتگی شود. استخوان کشکک در این حالت با فشار از محل طبیعی خود خارج شده و به کنار پا حرکت می‌کند. از سوی دیگر، دررفتگی زانو ممکن است در زمان چرخش ناگهانی زانو مثل تغییر جهت‌های ناگهانی در مسیر حرکت نیز بروز پیدا کند.
علائم دررفتگی کشکک زانو چیست؟
در زمان بروز دررفتگی فرد در جلوی زانو احساس درد شدید و ناگهانی خواهد داشت. در همین زمان ممکن است فرد احساس کند که زانوی او “خالی کرده” و یا “چیزی از جای خود خارج شده است”. معمولاً دررفتگی کشکک زانو مشکلی واضح است چراکه موقعیت آن از جلوی زانو تغییر کرده و غیرطبیعی می‌شود. زانو معمولاً در طی چند ساعت اول پس از آسیب متورم خواهد شد. ازجمله علائم دیگر این عارضه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ضعف
- گرفتگی
- کاهش دامنه‌ی حرکتی
- مشکلات مربوط به راه رفتن
در صورت بروز دررفتگی زانو چه اقداماتی لازم است؟
در صورت بروز دررفتگی کشکک زانو روش‌های درمانی خاصی وجود دارند که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید. بهتر است برای درمان به پزشک مراجعه کنید:
پای خود را همانگونه که به شما توصیه شده است استراحت دهید
شما باید همیشه به دستورالعمل‌های پزشک خود توجه کنید ولی راهنماهای کلی برای چگونگی استراحت دادن زانو جود دارند که به شرح زیر می‌باشند:
- زانوی خود را بالا ببرید
- از یک کمپرس یخ به مدت 10 تا 15 دقیقه بر روی منطقه‌ی آسیب دیده استفاده کنید
- به مدت چند روز پس از بروز آسیب، این کار را روزانه 4 مرتبه تکرار کنید
دارودرمانی
در روزهای اولیه پس از وقوع آسیب زانو، شما ممکن است با درد شدید مواجه شوید و احتمالاً نیاز به استفاده از داروهای مسکن مانند پاراستامول یا ایبوپروفن داشته باشید. همواره به راهنمایی موجود در بسته بندی دارو توجه کنید. در صورتی که این داروها نتوانند درد شما را کنترل کنند، بهتر است به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا ممکن است استخوان‌های شما شکسته باشند و در صورتی که تصویربرداری از زانوی خود نداشته باشید، ممکن است نیاز به انجام اشعه ایکس باشد. پزشک شما در صورت لزوم ممکن است یک داروی مسکن قوی‌تر مانند کدئین را برای شما تجویز کند.
اسپلینت
اسپلینت باید تنها به منظور راحتی بیشتر مورد استفاده قرار بگیرد و زمانی که فرد قصد انجام تمرینات تحت نظر پزشک را داشته و کنترل پای خود را در دست دارد باید اسپلینت را از روی پا باز کرد. این کار به شما اجازه می‌دهد تا عضلاتی که استخوان کشکک را پایدار می‌کنند را تقویت کنید.
جا انداختن و ترمیم دررفتگی
در صورتی که استخوان کشکک به طور کامل از شیار مخصوص به خود خارج شده باشد، اولین قدم در جهت درمان عارضه جا انداختن آن و بازگشت کشکک زانو به حالت طبیعی می‌باشد. به این کار جای انداختن گفته می‌شود که در برخی از موارد به طور خود به خودی انجام خواهد شد. در صورتی که این اتفاق به طور خود به خودی نیفتاد پزشک می‌تواند استخوان کشکک را به محل طبیعی خود بازگرداند.
فیزیوتراپی
زمانی که کشکک زانوی شما در محل طبیعی خود قرار گرفتن ممکن است لازم باشد تا به مدت یک هفته پس از وقوع آسیب از یک بریس استفاده کنید. با این حال می‌توانید اولین مراحل درمان فیزیوتراپی را بلافاصله پس از بروز آسیب شروع کنید. ازجمله روش‌های درمانی فیزیوتراپی که پس از دررفتگی استخوان کشکک زانو مورد استفاده قرار می‌گیرند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- برنامه‌های ورزشی
- الکتروتراپی: در الکتروتراپی یک جریان الکتریکی به منطقه‌ی آسیب دیده وارد شده و روند بهبود را تسریع و همچنین تورم و درد را کاهش می‌دهد.
شاک ویو تراپی، اولتراسوند و مگنت تراپی نیز می‌توانند برای تسکین درد ناشی از عارضه در نظر گرفته شوند.
- تیپینگ یا نوار بندی: تیپینگ یا نوار بندی روشی است که توسط پزشکان به منظور جلوگیری از آسیب و یا به منظور توانبخشی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پزشک همچنین به شما آموزش می‌دهد تا خود شما بتوانید نوار بندی زانو را انجام دهید و از مزایای این کار بهره مند شوید.
- آب درمانی: آب درمانی یا هیدروتراپی روشی است که در طی آن ورزش‌های مخصوص و تکنیک‌های مخصوص فیزیوتراپی درون آب گرم انجام می‌شوند تا به تسکین درد، شل شدن و تقویت عضلات، تقویت گردش خون و متعاقباً به بهبود عملکرد منجر شود. آب درمانی همچنین به کودکان و بزرگسالان دارای محدودیت‌های حرکتی اجازه می‌دهد تا تحرک پذیری خود را درون آب به حداکثر میزان برسانند.
در صورت دررفتگی کشکک زانو چه کارهایی نباید انجام شوند؟
در صورت بروز دررفتگی کشکک زانو، نباید سعی کنید خودتان کشکک را جا بیندازید. در صورتی که کشکک به طور نادرست جا انداخته شود ممکن است روند بهبودی شما به تأخیر افتاده و یا آسیب‌های غیرقابل ترمیمی به اعصاب، استخوان‌ها، رباط‌ها و غضروف‌های اطراف وارد شوند.
ورزش درمانی
پزشک ورزش‌هایی مثل تمرینات ذکر شده در ذیل را به شما توصیه خواهد کرد که برای تقویت عضلات پا و بهبود تحرک پذیری زانو مفید خواهند بود. بهبودی کامل از دررفتگی کشکک زانو معمولاً به 6 هفته زمان احتیاج خواهد داشت:
انقباض عضله‌ی چهار سر ران
در حالی که نشسته‌اید هر دو پای خود را در جلوی خود دراز کنید. یک حوله یا پتوی لوله شده را در زیر یکی از زانوهای خود قرار دهید تا مقدار خم شود. کف پای خود را از روی زمین بلند کنید تا زانوی شما دوباره صاف شود. زانوی خود را در این حالت مستقیم به مدت 5 ثانیه قفل کنید سپس عضله‌ی چهار سر ران را شل کرده و به آرامی کف پای خود را به موقعیت اولیه بازگردانید.این تمرین را روزانه در چندین نوبت 8 تا 12 تایی تکرار کنید.
لغزیدن بر روی دیوار
برای شروع در جلوی یک دیوار بایستید در حالی که پاشنه‌های پای شما 15 سانتیمتر با دیوار فاصله داشته و بین دو پای شما به اندازه‌ی یک کف پا فاصله باشد. پشت و باسن شما باید در این حالت بر روی دیوار قرار گرفته باشند.به آرامی بدن خود را بر روی دیوار به سمت پایین بلغزانید تا جایی که زاویه‌ی زانوهای شما به حدود 45 درجه برسد.این موقعیت را به مدت 5 ثانیه حفظ کرده و سپس به آرامی به طرف بالا و به موقعیت اولیه‌ی خود بازگردید. این تمرین را روزانه حداقل 3 نوبت 8 تا 12 تایی انجام دهید.
بلند کردن مستقیم پا
به پشت خوابیده و یکی از پاهای خود را با زاویه‌ی 90 درجه خم کرده و کف آن را بر روی زمین بگذارید در حالی که پای دیگر شما کاملاً صاف بر روی زمین قرار گرفته است.عضله‌ی چهار سر ران را در پای صاف خود منقبض کنید و پای خود را تا زاویه‌ی 45 درجه به طرف بالا بیاورید.پای خود را به مدت 1 تا 2 ثانیه در این موقعیت نگه داشته و سپس به آرامی آن را به طرف پایین بازگردانده و بر روی زمین قرار دهید. این تمرین را روزانه در 3 نوبت 8 تا 12 تایی تکرار کنید.
نکته: برای تمرین بالا بردن مستقیم پا، ممکن است فیزیوتراپیست وزنه‌های سبکی را به مچ پای شما متصل کند تا عضلات شما قوی‌تر شوند.
آیا ممکن است دررفتگی کشکک زانو تأثیر بلندمدتی داشته باشد؟
شایع‌ترین تأثیر بلندمدت دررفتگی کشکک زانو، دررفتگی‌های مکرر در آینده است. زمانی که کشکک زانو دچار دررفتگی می‌شود رباط‌ها و بافت‌های حمایت کننده‌ی آن کشیده شده و در برخی از موارد پاره می‌شوند. پس از بهبود دررفتگی ممکن است این ساختارها استحکام قبلی خود را نداشته باشند. این مشکل پایداری مفصل را کاهش داده و خطر بروز دوباره‌ی دررفتگی را افزایش می‌دهد. بعضاً ممکن است در زمان دررفتگی استخوان کشکک، غضروف موجود در زیر آن آسیب ببیند. آسیب دیدن این غضروف مدت زمان بهبودی شما را افزایش داده و خطر ابتلا به استئوآرتریت در آینده را نیز بیشتر می‌کند.