آسیب‌های سر می‌توانند از آسیب به مغز و جمجمه تا آسیب به پوست سر، انواع مختلفی داشته باشند. این آسیب‌ها ممکن است باعث تشکیل کبودی یا ورم ساده شوند و یا منجر به ضربه‌های مغزی شدید گردند. ضربه مغزی، شکستگی جمجمه و زخم پوست سر از جمله آسیب‌های شایع در ناحیه سر هستند. عوارض و روش‌های درمان این آسیب‌ها تا حد زیادی متفاوت بوده و به وسیله ایجاد و شدت آسیب تعیین می‌شوند. آسیب‌های سر می‌توانند باز یا بسته باشند. آسیب بسته به آسیب‌هایی گفته می‌شود که جمجمه شما را نشکسته باشند. آسیب‌های باز آسیب‌هایی هستند که منجر به شکسته شدن استخوان جمجمه، پاره شدن پوست سر و ورود به مغز می‌شوند.
در صورت بروز آسیب‌های شدید سر، احتمالاً نیاز به توانبخشی برای بازگرداندن عملکرد طبیعی مغز خواهید داشت. نوع توانبخشی مورد استفاده به اعمالی که به دلیل آسیب دچار اختلال شده‌اند، بستگی دارد. افرادی که آسیب‌های مغزی می‌بینند، معمولاً برای بازیابی توانایی‌هایی مانند حرکت و گفتار نیاز به کمک خواهند داشت.
بهبودی پس از ضربه مغزی
با کمک فیزیوتراپی در کلینیک توانبخشی امید شما می‌توانید تا حد زیادی پس از وارد شدن آسیب بهبود پیدا کنید. به منظور کمک به روند درمان، فیزیوتراپی باید بلافاصله پس از وارد شدن آسیب شروع شده و پس از ترک بیمارستان نیز ادامه یابد.
پزشکان ما در کلینیک امید برای بهبودی و توانبخشی بیماران آسیب مغزی با ارائه برنامه درمانی اثر بخش و پیشرفته با رویکرد پلکانی یعنی شروع درمان بیمار ، با روش‌های درمانی ساده و کم تهاجمی مانند ورزش ،انواع روش‌های ،فیزیوتراپی و کاردرمانی و سپس با ارائه متدهای پیشرفته و پر تهاجمی به این دسته از بیماران کمک می‌کنند. درمان‌های فیزیوتراپی از جمله درمان دستی در این کلینیک مجهز ،توسط بهترین درمانگران فیزیوتراپی و دوره دیده از کشور آلمان برای کلیه‌ی بیماران از جمله بیماران ضربه مغزی صورت می‌گیرد .
از آنجایی که بیماران ضربه مغزی ممکن است در راه رفتن خود دچار مشکل شوند،این مرکز برای این دسته از بیماران کفش و کفی‌های طبی را توصیه می‌کند. ساخت کفی‌های طبی در کلینیک ما توسط اسکن‌های دقیق سه بعدی پا ساخته می‌شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت با شماره تلفن 02122780702 یا 02122780701 تماس حاصل فرمایید.
عوامل ایجاد کننده‌ی آسیب به سر
به طور کلی آسیب‌های سر را به دو دسته‌ی اصلی بسته به علت بروز آن‌ها تقسیم بندی می‌کنند. این آسیب‌ها به دو دسته‌ی آسیب‌های ناشی از ضربه و آسیب‌های ناشی از حرکات ناگهانی تقسیم می‌شوند.
آسیب‌های ناشی از تکان خوردن و حرکات ناگهانی بیشتر در کودکان و نوزادان دیده می‌شوند ولی هر زمانی که فرد تحت تأثیر حرکات شدید قرار بگیرد این آسیب‌ها ایجاد خواهند شد.
آسیب‌های ناشی از ضربه به سر معمولاً در اثر عوامل زیر ایجاد می‌شوند:
- تصادفات رانندگی
- زمین خوردن
- برخورد فیزیکی
- حوادث ورزشی
در اکثر موارد استخوان جمجمه از وارد شدن آسیب‌های جدی به مغز جلوگیری می‌کند. درنتیجه آسیب‌هایی که به حد کافی برای وارد کردن آسیب به سر قوی باشند، معمولاً منجر به آسیب‌های ستون فقرات نیز خواهند شد.
انواع اصلی آسیب به سر
انواع اصلی آسیب‌های سر در دسته بندی‌های زیر قرار می‌گیرند:
هماتوم
هماتوم به تجمع یا لخته شدن خون در خارج از عروق خونی گفته می‌شود. بروز هماتوم در مغز می‌تواند مشکلی بسیار جدی باشد. لخته‌ی خونی می‌تواند منجر به افزایش فشار درون جمجمه شده و پس از کاهش هوشیاری بیمار، منجر به آسیب‌های دائمی به مغز شود.
خونریزی
خونریزی ممکن است در فضای اطراف مغز ایجاد شود که به آن خونریزی زیر عنکبوتیه گفته می‌شود. همچنین ممکن است خونریزی درون بافت‌های مغز باشد که به آن خونریزی مغزی می گویند.
خونریزی زیر عنکبوتیه معمولاً منجر به سردرد و استفراغ می‌شود. شدت خونریزی مغزی متفاوت بوده ولی با گذشت زمان، هر مقدار از این خونریزی منجر به افزایش فشار خواهد شد.
ضربه‌ی مغزی
ضربه‌ی مغزی زمانی رخ می‌دهد که ضربه‌ی وارد شده بر روی سر به حدی محکم باشد که منجر به آسیب مغزی شود. تصور می‌شود که ضربه‌ی مغزی در اثر برخورد مغز با دیواره‌های محکم جمجمه و یا شتاب ناگهانی سر در اثر وارد شدن ضربه‌ی خارجی ایجاد می‌شود. به طور کلی، اختلالات عملکردی ناشی از ضربه‌ی مغزی معمولاً موقتی خواهند بود. با این حال ضربه‌های مغزی مکرر در نهایت منجر به آسیب‌های دائمی خواهند شد.
ادم یا خیز
هرگونه آسیب مغزی منجر به ادم یا تورم خواهد شد. بسیاری از آسیب‌ها منجر به تورم بافت‌های اطراف شده ولی زمانی که این تورم در مغز ایجاد شود ممکن است خطرناک باشد. استخوان جمجمه خاصیت کشسانی نداشته و برای تورم جایی نخواهد داشت درنتیجه فشار درون مغز افزایش یافته و باعث می‌شود تا مغز بر روی دیواره‌های جمجمه فشرده شود.
شکستگی‌های جمجمه
برخلاف اکثر استخوان‌های بدن انسان، استخوان جمجمه دارای مغز استخوان نیست. این امر سبب استحکام بسیار بالای این استخوان و مقاومت در برابر شکستگی می‌شود. یک جمجمه‌ی شکسته توانایی جذب نیروی ضربه را نداشته و درنتیجه‌ی ضربه احتمال آسیب دیدن مغز افزایش خواهد یافت.
آسیب منتشر آکسونی
آسیب منتشر آکسونی (آسیب مطلق) به آسیبی گفته می‌شود که باعث خونریزی نشده ولی به سلول‌های مغزی آسیب وارد می‌کند. آسیب به سلول‌های مغزی منجر به اختلالات عملکردی در آن‌ها خواهد شد. این آسیب همچنین منجر به تورم خواهد شد که خود موجب آسیب‌های بیشتر خواهد بود. با وجود اینکه آسیب منتشر آکسونی همانند دیگر آسیب‌های سر واضح و محسوس نیست، یکی از خطرناک‌ترین انواع این آسیب‌هاست. این آسیب می‌تواند منجر به آسیب‌های مغزی دائمی و حتی مرگ شود.
علائم آسیب به سر چیست؟
سر شما بیش از هر منطقه‌ی دیگری در بدن حاوی عروق خونی است بنابراین خونریزی بر روی سطح مغز و یا درون آن می‌تواند یک مشکل جدی ناشی از آسیب به سر باشد. البته تمامی آسیب‌های وارد شده به سر موجب خونریزی نخواهند شد.
مهم است که در مورد علائم دیگر این عارضه آگاهی داشته باشید و مراقب آن‌ها باشید. بسیاری از علائم آسیب‌های مغزی جدی با تأخیر بروز پیدا خواهند کرد. شما باید به مدت چند روز پس از وارد شدن آسیب به سر مراقب علائم خود باشید.
ازجمله علائم شایع آسیب‌های خفیف به سر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سردرد
- سنگینی سر
- احساس چرخش
- سردرگمی خفیف
- حالت تهوع
- زنگ زدن موقتی گوش‌ها
علائم آسیب‌های شدید سر ممکن است شامل بسیاری از علائم آسیب‌های خفیف باشند. همچنین می‌توان موارد زیر را نیز به این علائم اضافه کرد:
- از دست دادن هوشیاری
- تشنج
- استفراغ
- مشکلات تعادل
- ناهماهنگی شدید بدن
- عدم توانایی تمرکز چشم
- حرکات غیرطبیعی چشم
- از دست دادن کنترل عضلات
- سردرد دائمی و تشدید شونده
- اختلالات حافظه
- تغییر در خلق و خو
- خارج شدن مایع شفاف از بینی یا گوش‌ها
[/vc_column_text][/vc_column][/vc_row][vc_row][vc_column][vc_column_text]
آسیب‌های سر چه زمانی نیازمند رسیدگی پزشکی خواهند بود؟
آسیب‌های سر را نباید نادیده گرفت. در صورتی که فکر می‌کنید علائم آسیب‌های شدید سر را دارید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
به خصوص در صورتی که هر یک از علائم زیر را مشاهده کردید باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
- از دست دادن هوشیاری
- سردرگمی
- ناهماهنگی بدن
در مورد آسیب‌های شدید احتمالی به سر باید با اورژانس (115) تماس بگیرید. بعضاً ممکن است حرکت کردن موجب بدتر شدن آسیب شود. کارکنان اورژانس آموزش دیده‌اند تا افراد آسیب دیده را با دقت تمام و بدون ایجاد آسیب‌های بیشتر حرکت دهند
آسیب مغزی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
یکی از اولین راه‌هایی که پزشک برای بررسی آسیب شما مورد استفاده قرار می‌دهد شاخص کمای گلاسکو (GCS) می‌باشد. این شاخص یک آزمون 15 نمره‌ای بوده که وضعیت ذهنی شما را می‌سنجد. نمره‌ی بالای GCS نشان دهنده‌ی آسیب‌های مغزی خفیف‌تر خواهد بود.
لازم است پزشک در مورد چگونگی وارد شدن آسیب به سر شما اطلاع داشته باشد. معمولاً پس از آسیب سر شما نمی‌توانید جزئیات حادثه را به یاد بیاورید. در صورت امکان سعی کنید فردی را که شاهد حادثه بوده است را با خود همراه داشته باشید. مهم است که پزشک در مورد از هوش رفتن شما و مدت زمان آن اطلاع داشته باشد.
پزشک شما را به دنبال نشانه‌هایی از آسیب فیزیکی مثل کبودی و تورم معاینه خواهد کرد. همچنین ممکن است یک آزمون عصبی از شما گرفته شود. در طول این آزمون، پزشک با بررسی کنترل و قدرت عضلانی، حرکت چشم، حواس و برخی از موارد دیگر می‌تواند عملکرد اعصاب شما را بسنجد.
از آزمایشات عکس برداری به طور رایج برای تشخیص آسیب‌های سر استفاده می‌شود. سی تی اسکن به پزشک کمک می‌کند تا شکستگی‌ها، نشانه‌های خونریزی و لخته‌های خونی، تورم مغز و دیگر آسیب‌های ساختاری را تشخیص دهد. سی تی اسکن روشی سریع و مطمئن است بنابراین اولین روش عکس برداری است که برای شما تجویز خواهد شد. ممکن است از اسکن MRI نیز برای شما استفاده شود. این اسکن می‌تواند جزئیات بیشتری از مغز را در اختیار پزشک قرار دهد. اسکن MRI معمولاً تنها زمانی تجویز می‌شود که بیمار در وضعیت پایدار قرار گرفته باشد.
آسیب‌های سر چگونه درمان می‌شوند؟
درمان آسیب‌های وارد شده به سر به نوع و شدت آن بستگی خواهد داشت.
در مورد آسیب‌های خفیف سر معمولاً علائم خاصی وجود نداشته و فرد تنها در محل بروز آسیب احساس درد می‌کند. در این مورد ممکن است به شما توصیه شود تا برای تسکین درد از استامینوفن استفاده کنید. نباید از داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) مثل ایبوپروفن و آسپرین استفاده کنید. این داروها می‌توانند خونریزی‌ها را تشدید کنند. در صورتی که زخم باز در سر شما ایجاد شده باشد، پزشک با استفاده از بخیه زخم را بسته و سپس آن را پانسمان خواهد کرد.
حتی در صورتی که آسیب شما خفیف باشد باید شرایط را تحت نظر داشته باشید تا از عدم تشدید عارضه مطمئن شوید. نخوابیدن پس از وارد شدن آسیب به سر یک باور غلط است ولی شما باید هر دو ساعت یک بار بیدار شده و علائم جدید خود را بررسی کنید. در صورت بروز هر علامت جدید و یا تشدید علائم قبلی باید به پزشک مراجعه کنید.
در صورتی که آسیب سر شما شدید باشد لازم خواهد بود تا در بیمارستان بستری شوید. روش درمانی مورد استفاده از بیمارستان به تشخیص انجام شده بستگی خواهد داشت.
ازجمله روش‌های درمانی مورد استفاده برای آسیب‌های شدید سر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
دارودرمانی
در صورتی که به یک آسیب شدید مغزی مبتلا شده باشید به شما داروهای ضدتشنج داده خواهد شد. در هفته‌ی پس از بروز آسیب شما در خطر بروز تشنج قرار خواهید داشت.
در صورتی که آسیب سر منجر به افزایش فشار درون جمجمه شده باشد ممکن است داروهای ادرار آور برای شما تجویز شوند. این داروها منجر به دفع مایعات بیشتر از بدن شما و درنتیجه کاهش مقداری از فشار افزایش یافته خواهند شد.
در صورتی که آسیب وارد شده به سر شما بسیار جدی باشد ممکن است داروهایی برای شما تجویز شوند که شما را به کمای القایی می‌برند. در صورت آسیب دیدن عروق خونی این روش می‌توان درمان مناسبی برای شما باشد. زمانی که در کما هستید مغز شما به میزان کمتری اکسیژن و مواد غذایی نیاز خواهد داشت.
عمل جراحی
به منظور جلوگیری از آسیب‌های بیشتر به مغز ممکن است انجام عمل جراحی اورژانسی امری ضروری باشد. برای مثال ممکن است پزشک شما به منظور رفع مشکلات زیر اقدام به انجام عمل جراحی کند:
- برداشتن هماتوم
- ترمیم شکستگی استخوان جمجمه
- کاهش مقداری از فشار درون جمجمه
فیزیوتراپی آسیب‌های مغزی
بسیاری از افرادی که در معرض آسیب‌های فیزیکی مغزی (TBI) قرار می‌گیرند دچار ناتوانی‌های شدید خواهند شد. با این حال مغز انسان بسیار تطبیق پذیر بوده و با انجام تمرینات فیزیوتراپی می‌توان به بهبودی در طول چند سال امید داشت. افراد معمولاً در هفته‌های پس از بروز آسیب شاهد روند سریع بهبودی و در سال‌های پس از آن شاهد روند کند بهبودی خواهند بود. به منظور بهبودی هر چه بیشتر، فرد باید بلافاصله پس از ترک بیمارستان درمان فیزیوتراپی را ادامه داده و تا زمان ایجاد حداکثر بهبودی آن را دنبال کند.
زمانی که بیمار از نظر پزشکی پایدار باشد از بیمارستان مرخص خواهد شد. مرخص شدن از بیمارستان به معنی عدم بهبودی بیشتر نبوده و باید به محض ترک بیمارستان برنامه‌ی توانبخشی خود را آغاز کنید. با انجام تمرینات صحیح فیزیوتراپی می‌توانید در طول سال‌های پیش رو تا حد قابل توجهی توانایی‌های خود را بازیابی کنید.
متاسفانه بسیاری از افراد برای فیزیوتراپی ارجاع داده نشده و یا تنها برای مدت زمان کوتاهی پس از ترک بیمارستان به این کار می‌پردازند.
با کمک فیزیوتراپی فرد می‌تواند در طولانی مدت بدن خود را تا حد زیادی تقویت کند.
بررسی اولیه‌ی فیزیوتراپی
در طی بررسی اولیه، اهداف کوتاه و بلند مدت شما مورد بحث و گفتگو قرار خواهند گرفت. سپس این اهداف در مرکز برنامه‌ی توانبخشی شما قرار می‌گیرند.
فیزیوتراپی به شما کمک می‌کند تا در حد امکان، عملکرد و فعالیت‌های خود را بازیابی کنید. این روش درمانی معمولاً بر روی تعادل نشستن، تعادل ایستادن، راه رفتن، استفاده از دست‌های آسیب دیده و مدیریت تغییر در تونوس عضلانی، درد و گرفتگی متمرکز می‌شود.
فیزیوتراپی برای آسیب‌های مغزی فیزیکی می‌تواند در موارد زیر مفید باشد:
- بهبود تعادل و راه رفتن
- افزایش توانایی فرد برای نشستن، ایستادن، حرکت در تخت و غلتیدن
- کاهش گرفتگی، درد و اسپاسم های عضلانی
- افزایش قدرت
- بازآموزی الگوهای طبیعی حرکت
- بهبود عملکرد دست یا پای آسیب دیده
- افزایش سطح انرژی
- افزایش استقلال فرد و کیفیت زندگی او
- کاهش خطر زمین خوردن
پس از وارد شدن آسیب‌های فیزیکی به مغز، ممکن است فرد در انجام بسیاری از فعالیت‌هایی که انجام آن‌ها قبلاً برای وی آسان و ساده بوده‌اند دچار مشکل شود. این مشکل می‌تواند زندگی روزمره را برای شما و افراد نزدیک به شما دشوار سازد. پزشک استفاده از وسایل کمکی حرکتی، اسپلینت و وسایل حمایتی را به شما توصیه می‌کند تا زندگی راحت‌تری داشته باشید.
در طول جلسات درمانی، فیزیوتراپیست اعصاب شما را در طی یک برنامه‌ی پیشرونده ی تمرینات عملکردی راهنمایی می‌کند تا بتوانید تحرک و کنترل عضلانی خود را افزایش دهید. فیزیوتراپیست معمولاً به شما (و در صورت نیاز به بستگان و همکاران شما) تمریناتی را آموزش می‌دهد که باید بین جلسات فیزیوتراپی به انجام آن‌ها بپردازید.
پزشکان می‌توانند جلسات آموزشی چگونگی رسیدگی به بیمار را برای بستگان و همکاران او برگزار کنند. این آموزش‌ها شامل تکنیک‌های بی خطر برای تقویت حرکات و بهبود حالت بدن بیمار می‌باشند. استفاده از بالابر و اسلینگ های مخصوص نیز به شما آموزش داده خواهد شد. در زمان نیاز، حالت بدن، تخت خواب، حالت نشستن و صندلی چرخدار بیمار توسط فیزیوتراپیست مورد بررسی قرار خواهند گرفت. پس از این بررسی، فیزیوتراپیست می‌تواند شما را به افراد ارائه دهنده‌ی خدمات خصوصی ارجاع دهد تا شما از خدمات آن‌ها استفاده کنید.
آسیب‌های مغزی فیزیکی یک اتفاق تغییر دهنده‌ی زندگی می‌باشند. این آسیب‌ها می‌توانند شخصیت و احساسات فرد را تغییر داده و منجر به ناامیدی و کاهش اعتماد به نفس او شوند. پزشکان قصد دارند جلسات درمان را مؤثر و لذت بخش کنند. بسیاری از بیماران با فیزیوتراپیست های ما رابطه‌ی صمیمی برقرار می‌کنند. افزایش عملکرد و استقلال بیمار به او این اجازه را می‌دهد تا زندگی لذتبخشی را در حیطه‌ی محدودیت‌های خود داشته باشد.
کاردرمانی برای آسیب‌های مغزی اکتسابی
هدف متخصصین کاردرمانی ما، بهبود وضعیت مراقبت از خود، وضعیت شغلی فرد و اوقات فراغت او می‌باشد. این کار را می‌توان با استفاده از موارد زیر انجام داد:
- فعالیت‌های عملکردی به صورت مستقل و یا گروهی
- بررسی عملکرد در محیط شخصی و برآورده کردن نیازهای فرد در زمینه‌ی تجهیزات و توانبخشی
- درمان دستی شامل استفاده از اسپلینت و ورزش درمانی
- مدیریت فشارهای وارد شده به فرد با تغییر موقعیت تخت خواب و صندلی او
- آموزش و کمک به بیمار در مدیریت احساسات
- بررسی و درمان نقوص شناختی
- کمک به بیمار در حل مسئله
گفتاردرمانی برای آسیب‌های مغزی اکتسابی
پس از بروز آسیب‌های مغزی اکتسابی ممکن است فرد در گفتار و بلع دچار مشکل شود. دشواری در ارتباطات نوشتاری و غیر کلامی نیز ممکن است در فرد مشاهده شود. متخصص گفتاردرمانی ما می‌تواند در موارد زیر به بیمار کمک کند:
- آموزش به بستگان و همکاران فرد در مورد چگونگی ارتباط با یک فرد مبتلا به دیسفاژی
- توصیه و مدیریت روش‌های ارتباطی و کمک ارتباطی
- درمان در مرکز درمانی و یا در منزل بیمار
- کمک به فرد در زمینه‌ی ارتباطات نوشتاری و تجهیزات کمکی
وسایل طبی (ارتوتیک) برای آسیب‌های مغزی اکتسابی
متخصص وسایل طبی با طراحی و ساختن این وسایل به طور مکمل برای روش‌های درمانی و توانبخشی فرد می‌تواند به او کمک کند. این وسایل عبارت‌اند از:
- وسایل طبی برای جلوگیری از افتادگی پا و کمک به راه رفتن
- اسپلینت های استراحتی روزانه و شبانه به منظور حفظ توازن و جلوگیری از گرفتگی عضلات
- کفی کفش به منظور بهبود تعادل و کمک به راه رفتن
- تغییر در کفش‌های فرد به منظور رفع مشکلات مربوط به عدم تساوی طول پاها و عدم تعادل و همچنین بهبود تحرک فرد.
- ساخت کفش‌های سفارشی برای افرادی که نمی‌توانند کفش‌های موجود در بازار را استفاده کنند.