9 علامت دیسک کمر (درد و گرفتگی کمر، گزگز پا، بی اختیاری ادرار و …)

با گذشت زمان و افزایش سن، مهره‌های لومبار (کمر) قابلیت حرکت و انعطاف خود را از دست می‌دهند و در معرض خطر پارگی یا از هم گسیختگی قرار می‌گیرند. هر زمانی که ماده‌ی ژل‌مانند داخل دیسک‌های کمر از دیواره محیط خود به بیرون بیرون آید، این می‌تواند منجر به فشار و فشرده سازی اعصاب و بافت‌های نرم شود، که به آن “گیرافتادگی عصب” می‌گویند. این وضعیت ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی شود که به عنوان دیسک کمر (یا هرنیاسیون دیسکی) شناخته می‌شود.

علائم این عارضه می‌تواند بسته به محل و اندازه فتق، آسیب ریشه عصب و فشار آن روی ریشه عصب، از فرد به فرد متفاوت باشد. ممکن است بیمار دچار دیسک کمر از منطقه مهره‌های لومبار شود، اما علائم خاصی نشان ندهد. در صورتی که علائم همراه باشند، ممکن است با درد و ناراحتی در منطقه پایین کمر، احساس گزگزشدن در پا، خارش، یا مشکل در کنترل ادرار و مدفوع مشاهده شوند.

در ادامه ی مطلب علائم دیسک کمر به طورکامل توضیح داده شده است.

علائم دیسک کمر

---

دیسک کمر یک مشکل و معضل جدی محسوب می گردد و تشخیص علت اصلی کمردرد بسیار اهمیت دارد. برای مثال باید بدانیم کمردرد در اثر کار طاقت فرسا یا خوابیدن در وضعیت اشتباه بروز کرده است یا اینکه یک آسیب دیدگی جدی است و رفع عارضه نیازمند مداخلات پزشکی است. علائم و نشانه هایی که در زیر به آنها اشاره خواهیم کرد از شایع ترین علائم فتق دیسک یا دیسک کمر هستند و موضوع را باید سریعاً با متخصص یا پزشک در میان بگذارید:

بی حسی یا احساس سوزش یا خارش

معمولاً دیسک کمر با علائم بی شماری ظاهر می شود. برخی دیسک کمرها کاملاً بدون درد هستند، درحالیکه بقیه به شدت عملکرد ناحیه آسیب دیده را دچار مشکل می کنند. گزگزشدن یا احساس خارش (درد اعصاب) از نشانه های متداول دیسک کمر هستند. این علائم ممکن است باهم یا جداجدا بیمار را دچار ناراحتی کنند. فتق دیسک از ناحیه ستون فقرات لومبار معمولاً پاها را درگیر می کند. درد اعصاب زمانی بروز می کند که ناحیه ای از عصب و مسئول انتقال حس تحت فشار قرار گرفته باشد. این نوع درد ممکن است خیلی اختصاصی عمل کند، مثلاً فرض کنید دو بیمار به دیسک کمر مبتلا باشند و یکی از ناحیه نوک انگشتان پا احساس گزگزشدن کند و دیگری از ناحیه ران پا احساس خارش یا سوزش کند.

درد سیاتیک

معمولا، دیسک کمر همراه با دردی همراه است که در برخی موارد عصب سیاتیک را درگیر می‌کند. مطمئناً شما آشنایی دارید که عصب سیاتیک یک عصب بلند است که از قسمت پایینی ستون فقرات تا انتهای پاها گسترش می‌یابد. این نوع درد به عنوان درد سیاتیک شناخته می‌شود و معمولاً تنها یک طرف بدن بیمار را متأثر می‌کند. در این حالت، پزشکان برای تشخیص دقیق عارضه، معایناتی را در مورد قدرت و عملکرد عضلات، سرعت عمل و واکنش عضلات و حس آنها انجام خواهند داد. احتمالاً پزشک از بیمار می‌خواهد در حالت خوابیده، یکی از پاها را بالا ببرد. در برخی موارد، بیمار ممکن است بخشی از پا یا پاشنه را قدم بزند. پزشک در حین انجام این معاینات، به بررسی هر نوع درد و ناراحتی از سوی بیمار توجه خواهد کرد. اگرچه بیشتر دردهای سیاتیک به طور خودبخودی در چند هفته بهبود می‌یابند، اما جراحی برای آن دسته از بیمارانی توصیه می‌شود که علائم به شکل مزمن و غیرقابل تحمل ظاهر می‌شوند. داروهای ضد التهاب، ضدتشنج، آرام‌بخش و مرخّص کننده عضلات جهت کاهش درد بیمار مورد استفاده قرار می‌گیرند. علاوه بر این، فیزیوتراپی و تزریق داروهای استروئیدی در بسیاری از موارد می‌تواند موثر باشد.

ضعف عضلانی 

 هر وقت دیسک کمر پیش بیاید به این معناست که عصب سیاتیک به واسطه مایع ژل مانند داخل مهره کمر تحت فشار قرار گرفته است. عصب های ستون فقرات ناقل درد و سایر حس ها هستند و تعدادی از حرکات بدن تحت تاثیر این اعصاب قرار دارند. وقتی این عصب متحمل فشار مستقیم باشد، بیمار دیگر قادر به انجام برخی حرکات نخواهد بود و در نتیجه ضعف عضلانی رخ خواهد داد. احساس ضعف و ناتوانی در عضلات دست و پا یکی از عوارض جدی فتق دیسک تلقی می گردد و گاهاً دیده شده ضعف عضله آنقدر شدت پیدا می کند که آتروفی یا کوچک شدن حجم ماهیچه ها را به همراه دارد. بعضی بیماران تا مدتها از ضعف عضلانی خود بی اطلاع هستند و این در بین بیماران موضوع عجیب و غریبی نیست. معمولاً در این مواقع پزشکان با انجام برخی معاینات قادرند نحوه عملکرد تک تک عضلات را بررسی کنند و ضعف عضلانی را سریع تشخیص دهند. این احتمال هم وجود دارد که ضعف عضلانی بدون بروز علائمی همچون درد، گزگزشدن یا احساس خارش و سوزش ظاهر شود. ضعف عضلانی ناشی از دیسک کمر یک مشکل بسیار جدی محسوب می شود و لازم است همواره تحت نظر یک پزشک مراقبت درمانی مورد ارزیابی قرار گیرد.

پوزیشن یا حرکتی خاص و بروز کمردرد

ستون فقرات طوری طراحی شده است که امکان انجام طیف وسیعی از حرکات را برای انسان فراهم  سازد. اگر بخواهیم ساختار ستون فقرات را تشریح کنیم باید بگوییم هر قسمت از دو مهره مجاور و یک دیسک بین مهره ای مابین دو مهره تشکیل شده است. بررسی های دقیق نشان داده طیف وسیعی از حرکات بدن بواسطه همین دیسک و دو مهره ای که دیسک را در جای خود ثابت نگه می دارند، صورت می گیرد. این بدین معناست انجام هر نوع حرکتی که دیسک آسیب دیده را جابجا کند باعث فشار بیشتر به آن دیسک هم خواهد شد. دیسک کمر نیز به مانند هر بافت آسیب دیده ای می تواند کمردرد یا ناراحتی را به همراه داشته باشد. اما اینطور نیست که بگوییم هر حرکت یا پوزیشنی تاثیر مشابه را خواهد گذاشت. بروز کمردرد تنها با انجام برخی حرکات خاص مرتبط است.

علت شدت یافتن کمردرد موقع خواب 

هیچ چیز بدتر از این نیست که شب به رختخواب بروید و از کمردرد نتوانید چشم روی هم بگذارید. آیا این جمله درست است بگوییم بیماری که در طول روز با کمردرد، معلولیت، ضعف عضلانی یا احساس سوزش و خارش دست به گریبان است، مطمئناً در انتهای روز عضلات خسته و ناتوان خواهند شد و فتق دیسک دیگر مشکل ساز نیست و بیمار درد کمتری احساس خواهد کرد؟ جواب خیر است و همیشه اینطور نیست.

درد ناشی از دیسک کمر ممکن است شب هنگام بیشتر هم شود. در توجیه این درد شب هنگام نظریه ای تحت عنوان تئوری کنترل دریچه درد مطرح است، مبنی بر اینکه عصب ها فقط حجم محدودی از اطلاعات را انتقال می دهند. مغز طی روز همه نوع اطلاعات را پردازش می کند بدین معناکه ارسال پیام درد کمتر حساس می شود. اما شب هنگام بدلیل مشغولیت و فعالیت کمتر بدنی مغز اطلاعات چندانی برای پردازش ندارد و به همین دلیل بیمار درد و ناراحتی را بیشتر احساس می کند. نظریه دیگری هم مطرح است مبنی بر اینکه کمردرد شب هنگام شدت پیدا می کند به این دلیل که دیسک دچار فتق شده تمام طول روز تحت فشار، وزن سنگین بدن و فعالیت بدنی بیشتری قرار دارد. دیسک آسیب دیده در اثر فعالیت های تکراری روزانه تحلیل رفته و این تحلیل رفتگی هنگام شب به صورت تشدید درد و ناراحتی خود را نشان می دهد.

گرفتگی عضله کمر

اغلب اوقات بیماران مبتلا به دیسک کمر از گرفتگی عضلات کمر هم رنج می کشند. اسپاسم زمانی بروز می کند که ماهیچه های مجاور دیسک بی اختیار منقض گردند و معمولاً احساس درد ملایم تا شدید به بیمار دست می دهد. دربعضی موارد، گرفتگی عضلات کمر نشانه پارگی دیسک فتق گرفته است. درصورتی که درد ناشی از گرفتگی عضلات کمر برای بیمار تحمل ناپذیر شده است یا اگر گرفتگی به کرات تکرار می شود، حتماً باید عکسبرداری های لازم و معاینات مربوطه انجام شود. بیمارانی که به درد ناشی از اسپاسم عضلانی گرفتار هستند حتی از انجام کارهای روزمره خود نیز عاجز هستند و به شدت احساس ناراحتی می کنند. در این مواقع برای تسکین درد و گرفتگی عضلات کمر پزشکان مجبورند برخی داروهای مسکن و شل کننده عضله را به بیماران تجویز کنند.

احتمال دارد داروهای شل کننده عضلات مستقیماً به بدن بیمار تزریق شوند و لازم است بیماران به عوارض جانبی احتمالی مانند سرگیجه و خواب آلودگی واقف باشند. فیزیوتراپی در تقویت عضلات موثر است و در رفع اسپاسم و گرفتگی عضله کمک کننده است. چنانچه علائم بیمار بعد از گذشت شش هفته درمان سنتی بهبود نیابد، معمولاً پزشکان فیزیوتراپی را توصیه می کنند.

فوت دراپ یا افتادگی پا

گاهی اوقات بیماران قادر به حرکت دادن انگشتان یا پنجه پا نیستند و این مشکل را اصطلاحاً فوت دراپ یا افتادگی پا می نامند. این مشکل با علائم نورولوژیکی ناشی از فتق دیسک یا دیسک کمر در ارتباط است. مشخصه اصلی این عارضه ضعف عضلانی یا فلج است و همانطوریکه گفته شد بیمار قادر به بلند کردن انگشتان و پنجه پای خود نیست. حتی در بعضی مواقع دیده شده بیماران به علت ضعف شدید عضلانی مجبورند حین راه رفتن پای خود را روی زمین بکشند.

بی اختیاری در کنترل مدفوع 

بی اختیاری در کنترل مدفوع یک مشکل حاد است و با پیشرفت دیسک کمر بیمار را رنجور می سازد. بی اختیاری در کنترل مدفوع حکایت از عارضه ای جدی موسوم به سندرم دم اسبی دارد. این عارضه سبب فشردگی ریشه های عصب طناب نخاعی می شود که شباهت زیادی به دم اسب دارند. آن دسته از بیمارانی که به دیسک کمر و بی اختیاری مدفوع دچار هستند بهتر است این مشکل را به عنوان یک مورد اورژانسی در نظر بگیرند؛ در این موارد احتمالاً برای پیشگیری از فلج یا ضعف دائمی لازم است جراحی اورژانسی در دستور کار قرار گیرد. بیمارانی که از بی اختیاری در کنترل مدفوع رنج می برند ممکن است همزمان دچار عوارض دیگر دیسک کمر همچون بی اختیاری در کنترل ادرار نیز شوند. تحت این شرایط بیماران معمولاً علیرغم پر بودن مثانه قادر به تخلیه کامل ادرار خود نیستند. درمان بموقع و زودهنگام فتق دیسک در کاهش پیشرفت مشکلات مثانه و روده بسیار تاثیرگذار است.

تشدید درد بعد از عطسه یا سرفه

 

بررسی ها نشان داده اکثر بیمارانی که به دیسک کمر دچار هستند به محض عطسه یا سرفه کردن از بدترشدن درد خود شکایت دارند. عطسه و سرفه نیز در تحریک عصب بی تاثیر نیستند و افزایش درد و ناراحتی را به دنبال دارند. برای رفع این مشکل لازم است بیماران به حفظ سلامت خود بیشتر توجه کنند و برای پیشگیری از عطسه و سرفه اقدامات ضروری را اتخاذ کنند. برای مثال اگر از ناحیه دستگاه تنفسی دچار عفونت شده اید و دائم سرفه می کنید بهتر است داروهای ضداحتقان مانند آنتی هیستامین دی کونژستانت مصرف کنید. مشکل عطسه کردن زیاد در اثر حساسیت های فصلی نیز با اسپری یا قطره بینی قابل درمان است. اگر بیمار متوجه دردی ناگهانی و مزمن شده است و این درد بعد از عطسه و سرفه تسکین نمی یابد، توصیه می شود بیمار را در مراکز مراقبت اورژانسی بستری کنید تا معاینات ضروری انجام گیرد یا اینکه بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. احساس ناراحتی و دردی که حالت مزمن پیدا کرده است ممکن است حکایت از پارگی دیسک یا آسیب دیدگی های دیگری داشته باشد و لازم است در اسرع وقت به آنها رسیدگی کرد.