اسپوندیلیت آنکیلوزان (AS) یک نوع آرتروز است که به التهاب مفاصل ستون فقرات منجر می‌شود. نواحی رایجی که ممکن است تحت تاثیر قرار گیرند، مفاصل بین مهره‌ها و مفاصل ساکروایلیاک (مفاصلی که ستون فقرات و لگن خاصره را به هم متصل می‌کنند) هستند. همچنین، مفاصل دیگری مانند مفاصل ران و کتف نیز ممکن است درگیر شوند. AS باعث درد، خشکی مفصل و التهاب در مفاصل آسیب دیده می‌شود.
AS شیوع بالاترین بین اسپوندیلوپاتی‌ها را دارد و پسوریازیس در رتبه دوم قرار می‌گیرد. این بیماری در مردان سه برابر بیشتر از زنان رخ می‌دهد، اما ممکن است این تفاوت به دلیل تشخیص کمتر آن در زنان باشد. بیشترین شیوع AS در سنین ۱۵ تا ۴۰ سال است، اما ممکن است در افراد جوانتر یا مسن‌تر نیز رخ دهد.
درمان کمردرد ناشی از اسپوندیلیت آنکیلوزان
متخصصین ما در کلینیک امید ابتدا معاینات دقیق به عمل می‌آورند تا منشا درد در ناحیه کمر تشخیص داده شود. در مورد بیماری اسپوندیلیت آنکیلوزان، تشخیص درست از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا درمان‌های فیزیوتراپی ممکن است حتی شرایط بیمار را وخیم‌تر کنند. در صورت تشخیص قطعی این مشکل، بیمار به همکاران روماتولوژیست ارجاع داده می‌شود.
جهت کسب اطلاعات بیشتر و همچنین رزرو وقت ملاقات لطفا با کلینیک تماس حاصل فرمایید. همچنین جهت مراجعه به متخصصین ما در کلینیک فوق تخصصی درد و ستون فقرات در روزهای سه‌شنبه از ساعت 9 الی 15 می‌توانید با شماره 02122780702 یا 02122780701 تماس بگیرید.
علت بروز AS چیست؟
علت بروز AS هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما به نظر میرسد که عوامل ژنتیکی نقشی در آن دارند، زیرا بیماری در افرادی با سابقه خانوادگی شایع‌تر است. بر اساس یک تئوری، در افرادی که به لحاظ ژنتیکی در معرض خطر قرار دارند، عواملی مانند عفونت می‌توانند باعث بروز AS شوند. در این حالت، سیستم ایمنی با تولید مواد شیمیایی که التهاب را در ستون فقرات و سایر مفاصل بدن ایجاد می‌کنند، به این عوامل پاسخ می‌دهد. با این حال، هنوز شواهد کافی برای تأیید اینکه عفونت عامل اصلی بیماری است، وجود ندارد.
بر اساس مطالعات انجام شده، افرادی که مولکولی به نام HLA-B27 را در سطح سلول‌های خود دارند، در معرض خطر بالاتری برای بروز AS قرار دارند. HLA-B27 از والدین به فرزندان منتقل می‌شود. با این حال، بودن حامل HLA-B27 به معنی قطعی مبتلا شدن به AS نیست، زیرا تنها حدود 5٪ از افرادی که این مولکول را دارند، واقعاً به AS مبتلا می‌شوند.
علائم و عوارض
AS طیفی از علائم را ایجاد می‌کند اما اکثر بیماران از احساس درد و خشکی در پایین کمر شکایت می‌کنند. خشکی کمر در صبح یا پس از یک دوره کم تحرکی به حداکثر خود میرسد. خشکی و درد پشت مانع حرکت آزادانه به اطراف و یک خواب مناسب شبانه می‌شود. اگرچه اغلب بیماران با سایر انواع درد پایین کمر پس از یک استراحت شبانه احساس بهتری دارند اما مبتلایان به AS معمولا حس بدتر شدن و خشک‌تر شدن کمر را در صبح تجربه می‌کنند.
سایر مفاصل مانند مفاصل ران، کتف‌ها و زانوها نیز می توانند تحت تاثیر AS قرار بگیرند. درگیری ستون فقرات، محوری و درگیری سایر مفاصل محیطی نامیده می‌شود. بیماران مبتلا به AS خستگی، کاهش وزن و از دست دادن اشتها را تجربه می‌کنند. علائم AS حالت رفت و برگشتی دارند یعنی پس از یک دوره خاموشی علائم، ناگهان علائم بروز می‌کنند.
AS می‌تواند عوارض خود را در مفاصل یا جاهای دیگری در بدن نشان دهد که شامل:
- خم شدگی یا وضعیت ایستاده نامعمول
- محدودیت حرکت(توانایی حرکت به اطراف)
- التهاب چشم‌ها (یوئیت که منجر به درد چشم، سوزش و حساسیت به نور می‌شود و نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد)
- مشکلات تنفسی به خاطر خشکی مفاصل بین ستون فقرات و دنده‌ها
- آرتروز و برخی مواقع آسیب جدی به مفاصل ران و کتف‌ها (و در برخی مواقع سایر مفاصل)
- التهاب درجاهایی که رباط‌ها و تاندون‌ها به استخوان متصل می‌شوند (موسوم به enthesitis)
- آنمی یا کم‌خونی
علائم بسیار نادر شامل:
- التهاب آئورت( یک شریان بزرگ که خون را از قلب به سایر قسمت‌های بدن منتقل می‌کند) و نارسایی ثانویه دریچه آئورتی (زمانی که دریچه آئورتی ضعیف می‌شود درست بسته نمی شود)
- آسیب به طناب نخاعی به خاطر شکستگی ستون فقرات
- سندروم Cauda equina یا دم اسب که در آن اعصاب پایین طناب نخاعی آسیب می‌بینند که نتیجه آن از دست دادن حس در نشیمنگاه، رکتوم، ران‌ها و مثانه یا از دست دادن کنترل مثانه یا روده است.
تشخیص
پزشک بر اساس علائم و عکسبرداری اشعه ایکس یا هر نوع تصویربرداری دیگر از مفاصل آسیب دیده AS را تشخیص می‌دهد. اولین علامت التهاب مفصل ساکروایلیاک یا sacroiliitis است که با عکسبرداری اشعه ایکس از لگن مشاهده می‌شود یا حتی می‌تواند در مراحل ابتدایی تر با یک اسکن MRI تشخیص داده شود.
چنانچه مبتلا به AS هستید اشعه ایکس مناطقی را که در استخوان‌ها تحت تاثیر بیماری قرار گرفته‌اند آشکار می‌کند. مهره‌های ستون فقرات ممکن است به خاطر کلسیفیه شدن رباط‌های بینشان به هم جوش بخورند. واژه‌ای که به منظور توصیف اتصال مهره‌ها به یکدیگر به دلیل التهاب استفاده می‌شود انکیلوزیز است و این واژه‌ای است که اسپوندیلیت آنکیلوزان از آن منشا گرفته است (اسپوندیل Spondyl به معنی ستون فقرات و ایتیس itis به معنی التهاب است). بررسی فیزیکی در AS شامل بررسی انعطاف پذیری ستون فقرات است که حتی زمانی که برای شخص مشهود نیست می تواند غیرطبیعی باشد.
پزشک ممکن است درخواست یک آزمایش خون به نام سرعت رسوب گلبول قرمز(ESR) یا تست پروتئین واکنش‌گر (C (CRP را بدهد. یک نتیجه ESR یا CRP بالا علامت بیماری هایی مانند AS است که التهاب یکی از علائم آنهاست. اگرچه به دلیل اینکه در بسیاری از بیماری‌های دیگر ESR یاCRP بالا می‌شود این تست ها با قطعیت تعیین نمی‌کنند که فرد مبتلا است و در واقع دوسوم مبتلایان ESR نرمال دارند. از آنجا که درد کمر و آرتروز استخوانی شایع است و بیماری AS به صورت تدریجی بروز می‌کند AS به ویژه توسط پزشکانی که تخصص روماتولوژی (مطالعه و درمان آرتروز و سایر بیماری‌هایی که به مفاصل، استخوان ها و ماهیچه ها را تحت تاثیر قرار می‌دهند) ندارند به موقع تشخیص داده نمی‌شود.
درمان و پیشگیری
درحال حاضر این بیماری‌ها با استفاده از دارودرمانی، جراحی و فیزیوتراپی کنترل می‌شوند.
روماتولوژیست‌ها مجرب‌ترین و متخصص‌ترین پزشکان درتشخیص و کنترل AS و سایر اسپوندیلوپاتی‌ها هستند.
دارو درمانی
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی ( NSAIDs مانند ایبوپروفن و ناپروکسن ) التهاب را کاهش می‌دهند که نتیجه آن تسکین درد، خشکی و ورم در AS است. NSAIDs ها پیشرفت بیماری را کند نمی کنند یا به عبارت دیگر، مانع بدتر شدن وضعیت بیماری نمی‌شوند. عوارض جانبی احتمالی NSAIDs شامل حالت تهوع، درد شکمی، آسم، آسیب کبدی، مشکلات قلبی، فشارخون بالا، زخم معده و خونریزی می‌شود.
کورتیکواستروئیدها
کورتیکواستروئیدها (مانند پردنیزون، تریامسینولون، متیل پردنیزولون) با کاهش التهاب علائم را بهبود می‌بخشند اما تاثیری روی آسیب ایجاد شده روی ستون فقرات ندارند. کورتیکواستروئیدها پیشرفت بیماری را کند نمی‌کنند. این داروها یا به صورت خوراکی مصرف می‌شوند یا در محل مفصل آسیب دیده تزریق می‌شوند. اثرات جانبی تزریق شامل آسیب مفصلی ( اگر تزریق بیش از حد انجام شود) یا عفونت است.
داروهای بیولوژیک
داروهای بیولوژیک مانند ادالیموماب، اتانرسپت، گولیموماب و اینفلیکسی ماب برای تسکین علائم و نشانه‌های بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرند.برخی داروهای بیولوژیک به بهبودی عملکرد فیزیکی بیماران مبتلا کمک می‌کنند. این داروها پیشرفت بیماری را کند یا متوقف می‌کنند اما روی همه بیماران اثر ندارند. داروهای بیولوژیک مولکولی به نام فاکتور نکروز دهنده تومور آلفا (TNF-α) که در ایجاد التهاب نقش دارد را بی اثر می‌کنند. این داروها به صورت زیرجلدی یا داخل وریدی تزریق می‌شوند.
داروهای ضدروماتوئید تعدیل کننده بیماری
داروهای ضدروماتوئید تعدیل کننده بیماری (DMARDs مانند متوترکسات ) برای تخفیف علائم AS و کند کردن روند بیماری مورد استفاده قرار می‌گیرند. DMARDs در افراد مبتلا به AS محیطی (AS که در آن سایر مفاصل تحت تاثیر قرار می‌گیرد) ممکن است موثر واقع شوند. این داروها التهاب ستون فقرات را کم نمی‌کنند. عوارض جانبی احتمالی عبارتند از حالت تهوع، اسهال، خطر افزایش یافته عفونت، آسیب کبدی، آسیب ریوی و خونریزی.
پیش از مصرف هر نوع دارو از خطرات و مزایای هر یک مطلع شوید.
کمربندهای طبی
از آنجا که AS دست‌ها و بازوها را تحت تاثیر قرار می‌دهد پوشیدن کمربندهای طبی یا اسپیلنت فشار روی تاندون‌ها و مفاصل دردناک را کاهش می‌دهد. اگر مچ‌های شما درد می‌کند استفاده از اسپیلنت‌های سفارشی می‌تواند کمک کننده باشد. یک کاردرمانگر براساس نیاز بیمار توصیه‌هایی را راجع اینکه چه نوع کمربند طبی یا اسپیلنت درد و فشار را کم خواهد کرد ارائه خواهد داد.
فیزیوتراپی
اگرچه داروها علائم AS را کاهش داده و پیشرفت بیماری را کند می‌کنند فیزیوتراپی بخش مهمی در مراقبت‌های AS به شمار می‌رود.
- اجزای فیزیوتراپی مانند بهبود طرز ایستادن و حتی استراتژی‌هایی مانند انتخاب تشک و صندلی کار مناسب روی نیازهای ویژه بیمار به منظور بهبود کیفیت زندگی تمرکز می‌کنند.
- در کنار این استراتژی‌ها پزشکان از امواج فراصوت برای کاهش درد و التهاب نواحی آسیب دیده و دردناک استفاده می‌کنند.
- درمان دستی و ماساژ بافت نرم می‌تواند در بیماران مبتلا موثر باشد.
- برای بهبود انعطاف پذیری، قدرت و تحرک یک فیزیوتراپیست ورزش‌های ویژه‌ای را آموزش می‌دهد.
- شنا یک روش عالی برای افزایش انعطاف‌پذیری ستون فقرات بدون ایجاد تاثیرات نامطلوب است. شناکردن انعطاف‌پذیری گردن، کتف‌ها و ران‌ها را افزایش می‌دهد به علاوه انجام ورزش‌های هوازی در استخر راحت‌تر است.
اوزون درمانی
در بین همه درمان هایی که تا به امروز شناخته شده اوزون درمانی یکی از موثرترین درمان‌ها به شمار می‌رود. اوزون درمانی در درمان بیماری های مختلف ستون فقرات مانند AS کاربرد دارد. اوزون روی بخش‌های مختلف بدن تاثیرات مفیدی دارد. این تاثیرات شامل غیرفعال‌سازی باکتری‌ها، ویروس‌ها و قارچ‌ها ، از بین بردن تومورهای بدخیم، بهبود جریان خون، فعال‌سازی سیستم ایمنی، تحریک متابولیسم اکسیژن و ایجاد پراکسیدهاست.
پلاسمای غنی از پلاکت
استفاده از روش‌های درمانی پزشکی بازساختی مانند درمان با پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) پی ار پی و سلول های بنیادی چنانچه در مراحل اولیه بیماری و پیش از اینکه در مفاصل آسیب‌های غیرقابل بازگشت ایجاد شود استفاده شوند موثرترین درمان هستند. اگر درمان با PRP و سلول‌های بنیادی پس از همجوشی مهره‌های ستون فقرات انجام شود نتیجه آن تخفیف درد با کاهش التهاب و بازسازی بافت نرم است.
PRP یک روش تزریقی است که در آن به منظور تسریع مداوا و ترمیم بافت، غلظتی از فاکتورهای رشد بدن فرد بیمار به وی تزریق می‌شود. زمانی که از سلول‌های بنیادی بالغین در درمان تزریقی AS استفاده شود این سلول‌ها به عنوان ترمیم کننده‌های طبیعی، رشد مجدد بافت را تحریک کرده و جریان خون را در نواحی آسیب دیده مفاصل افزایش می‌دهند.
جراحی
برای ترمیم آسیب مفاصل یا جایگزینی نواحی آسیب دیده از جراحی استفاده می‌شود. نوع عمل جراحی که جراح توصیه می‌کند به عوامل زیادی مانند علائم بیماری، شدت بدشکلی ستون فقرات (مانند حالت چانه روی قفسه سینه chin-on-chest )، سختی ستون فقرات، سن، سبک زندگی (برای مثال مصرف تنباکو) و سلامت عمومی بستگی دارد. جراحی درمانی می تواند شامل استفاده از یک نوع روش جراحی یا بیشتر باشد که سه مورد در اینجا شرح داده می‌شود.
- استئوتومی: طی استئوتومی به منظور تغییر شکل زاویه‌ای، استخوان بریده می‌شود و سپس انتهاهای بریده شده مجددا تراز شده اجازه داده می‌شود تا محل ترمیم شود. برای تثبیت ستون فقرات طی دوره ترمیم ممکن است همراه با استئوتومی تنظیم (Instrumentation) ستون فقرات و فیوژن (همجوشی) نیز انجام شود.
- برداشت فشار: سایر روش‌ها مانند لامینکتومی فشار را از روی کانال نخاعی و عصب‌های مرتبط بر‌می‌دارد و باعث بازگردانی عملکرد یا جلوگیری از اختلال نورولوژیک می‌شود.
- تنظیم (Instrumentation) و فیوژن ستون فقرات: از برخی روش‌های جراحی برای تصحیح بدشکلی ستون فقرات و تثبیت آن استفاده می‌شود. در تنظیم یا Instrumentation از سخت افزارهای پزشکی مانند میله ها، سیم‌ها و پیچ ها استفاده می‌شود. این دستگاه‌ها ستون فقرات را طی همجوشی در جای خود نگه می‌دارد. همجوشی فرآیندی است که در آن اجزای استخوانی ستون فقرات را به هم متصل می‌شوند.
بهبودی از جراحی
بلافاصله پس از جراحی بیمار از اتاق عمل به بخش ریکاوری منتقل می‌شود. در بخش ریکاوری پرستاران و سایر متخصصین حوزه درمان علائم حیاتی مانند درد پس از جراحی را چک می‌کنند. پس از انجام برخی روش‌های جراحی بیمار باید کمربند طبی که پیش از این اشاره شد استفاده کند.
بسته به نوع جراحی بیمار ممکن است یک شب یا بیشتر دربیمارستان بستری شود. طی دوره بستری پرستاران به دقت بر وضعیت بیمار نظارت می‌کنند و فرد خیلی زود می‌تواند روی صندلی بنشیند یا راه برود حتی برخی افراد ممکن است در همان روز جراحی با کمک ایستاده و راه بروند.
