درمان بیماری نادر سندرم پلیکا و ارتباطش با دوران جنینی

به طور کلی چهار لایه‌ی سیناویال پلیکا می‌تواند در زانو وجود داشته باشد که از این بین تنها یک لایه ممکن است مشکل ایجاد کند. این پلیکا با نام پلیکای مدیال به قسمت پایینی کشکک زانو متصل است. تصور می‌شود که بین 50 تا 70 درصد از افراد، پلیکای میانی (مدیال) را دارند اما برایشان هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما متاسفانه در برخی از افراد، سندرم پلیکا بروز می‌کند. تحقیقات پزشکی به این نتیجه رسیده‌اند که احتمالا، پلیکا باقی‌مانده‌ی بافت‌های همبند دوران جنینی است که در حین رشد جنین به خوبی جذب نشده است. سندرم پلیکا یا سندرم لایه سیناویال پلیکا موجب التهاب زانو می‌شود. زمانی که شما زانوی خود را خم می‌کنید، آسیب زانو می‌بینید و یا زانوی خود را چرخش می‌دهید، ممکن است پلیکا در زانو گیر بیافتد. سندرم پلیکا معمولا به طور مستقل مشکل ایجاد نمی‌کند و همراه با آسیب‌های دیگر مانند پارگی مینیسک ایجاد می‌شود.

علل و عوارض سندرم پلیکا

سندرم پلیکا به دوران جنینی نسبت داده می‌شود. در طی دوران رشد جنین، در ابتدا برای تشکیل شدن زانو، دو غشای سیناویال شکل گرفته و از هم جدا می‌شوند. در واقع اینها سه کمپارتمنت جداگانه هستند. اما در هفته‌ی  سوم از ماه چهارم، این غشاها جذب شده و مفصل زانو به شکل یک کپسول منفرد در می‌آید. به باقی مانده‌های غشایی، پلیکای سیناویال گفته می‌شود. علت آنکه غشای پلیکا در برخی از افراد مشکل‌ساز می‌شود مشخص نیست اما برخی نظریات در این مورد وجود دارد.

تصور می‌شود که التهاب، وارد شدن ضربه به زانو،  وجود بافت جدا شده و شناور (مانند تکه‌های ریز استخوانی) در زانو، پارگی مینیسک، آرتروز دیسکان (تشکیل ترک‌هایی در غضروف زانو) می‌توانند موجب بروز سندرم پلیکا شوند. در بسیاری از افراد، استفاده بیش از حد از مفصل زانو یا وارد کردن فشار زیاد به آن می‌تواند موجب بروز سندرم پلیکا شود. افرادی که مرتبا ورزش پرفشار مانند دویدن یا دوچرخه‌سواری انجام می‌دهند بیش از همه در معرض خطر بروز سندرم پلیکا هستند.

علائم سندرم پلیکا

برخی افراد در نزدیکی ناحیه مدیال زانو جراحی انجام می‌دهند و یا این ناحیه از زانوی آنها آسیب می‌بیند. این موارد می‌تواند موجب ضخیم شدن غشای پلیکا شود؛ درست مانند تشکیل بافت فیبروزی در جای زخم‌ها. در این حالت احتمال آن وجود دارد که این غشای ضخیم روی استخوان فمور (ران پا) گیر کند. شایع‌ترین علائم سندرم پلیکا عبارتند از:

• درد زانو
• شنیدن صدای تق‌تق زانو در هنگام حرکت دادن زانو
• حساسیت به لمس زانو
• درد زانو بعد از بالا و پایین رفتن از پله یا در هنگام بلند شدن از حالت نشسته
• تحلیل عضلات در موارد مزمن شدن بیماری

گاهی اوقات زمانی که بین دو زانوی خود  بالش یا لحاف قرار می‌دهید، درد زانو تسکین پیدا می‌کند که این نشان می‌دهد پلیکا ملتهب شده است.

تشخیص سندرم پلیکا

راه‌های تشخیص سندرم پلیکا عبارتند از:

معاینه فیزیکی

معمولا زمانی که بیماران به پزشک مراجعه می‌کنند، درد زانو دارند و غشای پلیکا به دور قسمت‌های مختلف زانو پیچیده است. در سندرم پلیکای مدیال، هنگام خم کردن و صاف کردن زانو، غشای پلیکا روی استخوان فمور می‌رود. در این موارد،  گرفتگی عضلات همسترینگ نیز شایع است.

برای تشخیص صحیح سندرم پلیکا لازم است شرح‌حال و سوابق پزشکی بیمار به طور کامل بررسی شود. اغلب بیماران شرح می‌دهند که دردی مبهم در زانوی خود حس می‌کنند که با فعالیت کردن شدت پیدا می‌کند. معاینات فیزیکی کامل نیز باید انجام شوند. بدین منظور بیمار روی تخت دراز می‌کشد و پزشک به آرامی با انگشتان خود زانو را لمس می‌کند. در این حالت غشای پلیکا به صورت لایه روبان مانندی حس می‌شود که می‌تواند روی استخوان فمور سر بخورد.

هر چند به نظر عجیب میاید اما پزشک همین معاینات را روی زانوی دیگر نیز انجام می‌دهد. این بدین خاطر است که پزشک ببیند میزان درد ایجاد شده در هر دو زانو یکسان است یا خیر. هر یک از بیماران شرایط متفاوتی دارند. برای برخی انجام این معاینات بسیار راحت است یا درد خفیف دارد و برای برخی دیگر بسیار دردناک است. هرچند انجام معاینات فیزیکی بسیار ضروری است اما برای تشخیص سندرم پلیکا کفایت نمی‌کند.  در ادامه برخی از تستهای دیگر که برای تشخیص قطعی به کار می‌روند، شرح داده شده‌اند:

تست برانگیختگی

این تست، شرایط خاصی را ایجاد می‌کند که موجب تحریک علائم سندرم پلیکا می‌شود. در صورتی که این تست موجب شود که علائمی در شما بروز کند که معمولا قبلا نیز به آن دچار می‌شدید، نتیجه تست مثبت خواهد بود.

رادیوگرافی

بهتر است احتمال ابتلا به سایر سندرم‌هایی که علائم مشابه ایجاد می‌کنند نیز بررسی شود. اگر شخص به علائم سندرم پلیکا دچار شده باشد، زانوی او دچار‌ هایپرتروفی ( بزرگ شدن و ضخیم شدن بافت‌ها) و التهاب می‌شود.

آرتروسکوپی

آرتروسکوپی یک روش نیمه تهاجمی و جراحی بسته است که در آن یک لوله بسیار باریک به نان آندوسکوپ از طریق برش بسیار کوچکی وارد فضای مفصلی زانو می‌شود و از طریق آن پزشک می‌تواند داخل زانو را ببیند. با کمک آرتروسکوپی و سی تی اسکن می‌توان ابتلا به سندرم پلیکا را تشخیص داد. البته امروزه کمتر از این روش استفاده می‌شود چرا که  در مورد قطعی بودن نتایج و تاثیرات پرتوهای عکسبرداری، بحث‌هایی وجود دارد.

اسکن ام آر آی

اسکن ام آر آی روشی پرکاربرد برای تشخیص مشکلات و آسیب‌های زانو است. در این روش می‌توان میزان ضخامت  و وسعت لایه‌ی پلیکا را تشخیص داد.

درمان سندرم پلیکا

درمان‌های موثر برای سندرم پلیکا عبارتند از:

درمان‌های اولیه

برای رفع التهاب حاد اولیه معمولا از ترکیبی از روش‌های کمپرس سرد، ماساژ و داروهای ضدالتهاب استفاده می‌شود. اگر به سندرم پلیکا مبتلا هستید، باید فعالیت فیزیکی خود را کاهش دهید و احتمالا لازم است برخی حرکات خود را اصلاح کنید.

بعد از رفع التهاب و درد اولیه، دوره‌ی فیزیوتراپی آغاز می‌شود. هدف از انجام فیزیوتراپی، کاهش فشار پلیکا بر زانو از طریق انجام حرکات کششی، افزایش انعطاف همسترینگ و تقویت عضلات چهار سر ران است.

تزریق کورتیکاستروئید

اگر التهاب زانو مانع از تمرین کردن شما بشود، احتمالا برای کاهش التهاب زان، پزشک داروی کورتیکاستروئید را در زانو تزریق می‌کند.  این کار موجب می‌شود درد زانو کاملا برطرف شود اما بسیار مه است که بیمار همچنان به انجام تمرینات کششی و قدرتی ادامه دهد. اگر این کار را نکند، بعد از بین رفتن اثر دارو، درد دوباره بازمی‌گردد.

فیزیوتراپی برای درمان سندرم پلیکا

فیزیوتراپی در درمان سندرم پلیکا، درصد موفقیت بالایی دارد. در حدود 60 درصد از افرادی که برای درمان سندرم پلیکا بین 6 تا 8 هفته فیزیوتراپی انجام داده‌اند، بهبودی چشمگیری رد وضعیت خود داشته‌اند.ممکن است پزشکان از مدالیته‌هایی ماند اولتراسوند، شاک‌ویوتراپی،  لیزر و طب سوزنی  برای رسیدن به اهداف زیر استفاده کنند:

• کاهش التهاب
• کاهش درد
• بهبود راستای قرارگیری مفصل زانو
• بهبود طول عضلات
• افزایش طول عضلات زانو، لگن، و ساق پاها
• بهبود تعادل و چابکی بدن
• بهبود توانایی حرکت پذیری و توانایی راه رفتن و دویدن و پریدن
• کاهش دادن احتمال بروز مجدد درد زانو

درمان با تزریق PRP (پلاسمای غنی از پلاکت)

تزریق پی آر پی  یک روش درمانی مکمل است  که در آن خون خود بیمار گرفته می‌شود  و از عناصر ترمیمی موجود در خون برای تسریع روند بهبودی آسیب‌دیدگی زانو استفاده می‌شود. در این روش، پلاسمای خون گرفته شده که غنی از پلاکت است جداسازی می‌شود و از آن برای بهبود رباط‌ها، تاندون‌ها عضلات، سندرم پلیکا و سایر مشکلات زانو استفاده می‌شود.

برای جداسازی پلاسمای غنی از پلاکت، بعد از گرفتن خون بیمار، خون در سانتریفیوژ قرار داده می‌شود و سپس پلاسمای غنی از پلاکت توسط سرنگ جدا می‌شود.  پلاسمای غنی از پلاکت بعد از تزریق در محل مورد نظر موجب آزادسازی آلفا گرانول می‌شود. این موضوع نیز باعث فعال شدن فاکتورهای رشد و تحریک رشد اپیتلیال می‌شود.

ورزش‌های فیزیوتراپی برای درمان سندرم پلیکا

در فیزیوتراپی مخصوص سندرم پلیکا معمولا سعی می‌شود عضلات نزدیک به زانو تقویت شوند از جمله عضلات آبداکتور، آداکتور، چهار سر ران و همسترینگ. در ادامه چند نمونه تمرینات فیزیوتراپی برای سندرم پلیکا آورده شده:

صاف کردن منفعل زانو

یک حوله رول شده در مچ پای خود قرار دهید. رد این حالا، گرانش زمین کمک می‌کند که زانوی شما صاف شده و کشیده شود. برای بیشتر کردن کشش می‌توانید روی قسمت جلویی زانو، وزنه قرار دهید.

بالا آوردن پا در حالت صاف

این حرکت موجب تقویت عضلات می‌شود.

پرس پا

در این حرکت شما با کمک عضلات پا، وزنه‌ها را به سمت دورتر از بدن خود هل می‌دهید.

اسکات نیمه

با کمی فاصله از دیوار بایستید و سپس به دیوار تکیه دهید. یک پای خود را بالا بیاورید و کف پای خود را روی دیوار قرار دهید سپس کمی پایین بیایید تا زانوی دیگر شما کمی خم شود.

راه رفتن، استفاده از دوچرخه ثابت، شنا کردن یا استفاده از ماشین الپتیکال نیز گزینه‌های خوبی برای فیزیوتراپی هستند.

انقباض چهارسرران

شما باید بر روی شک روی صندلی دراز بکشید به طوری که پاهای شما روی نیمکت نباشد و سپس پاهای خود را بالا بیاورید.