اسپاسم عضلات کمر به وضعیتی اشاره دارد که در آن عضلات ناحیه کمر به طور غیرعادی انقباض میکنند. هر عضلهای در بدن ممکن است مورد تنش و انقباض قرار گیرد. وقتی عضلات ناحیه کمر در این حالت قرار میگیرند، به آن اسپاسم عضلانی پایین کمر یا اسپاسم پایین کمر گفته میشود. برخی ورزشها مانند تنیس، وزنهبرداری و سایر ورزشهایی مانند فوتبال و راگبی که حاوی حرکات ناگهانی و فشار زیاد بر روی ستون فقرات هستند، اغلب به عنوان علل تحریک و التهاب ستون فقرات شناخته میشوند. وقتی یک عضله در بدن اسپاسم میکند، در برخی موارد میتواند بلافاصله و گاهی پس از مدتی منجر به درد شدید شود.
علل
برخی از شایعترین علل اسپاسم و گرفتگی کمر عبارتند از:
- خستگی مفرط، کشیدگی بیش از حد عضلات و یا کشیدن کار زیاد از عضلات
- قرار گرفتن ماهیچه برای مدت طولانی در یک موقعیت
- اعمال فشار زیاد به دلیل بلندکردن اجسام سنگین
- انجام فعالیتهایی که نیاز به حرکات ناگهانی و مکرر عضلات کمر دارند.
گاهی گرفتگی کمر دلالت بر یک مشکل نهفته در ستون فقرات دارد. بیماریهای حاد ستون فقرات میتوانند موجب التهاب بافتهای نرم اطراف و در نهایت منجر به انقباض و گرفتگی عضلات کمر شوند. در این قسمت به معرفی نمونههایی از مشکلات ستون فقرات میپردازیم که موجب اسپاسم عضلانی در ناحیه کمر میشوند:
- سندروم فاست
- بیماری دژنراتیو دیسک
- تنگی کانال نخاع
- فتق دیسک
علائم اسپاسم و گرفتگی کمر
مهمترین علائم اسپاسم عضلات پایین کمر شامل درد شدید در ناحیه پایین کمر است که ممکن است بلافاصله بعد از آسیب و یا بعد از گذشت اندک زمان احساس شود. از علائم دیگر اسپاسم و گرفتگی کمر میتوان به افزایش تنش عضلانی و حساسیت به لمس ناحیه آسیب دیده اشاره کرد.
تشخیص
پزشکان ممکن است جهت تشخیص علائم آرتروز و یا شکستگی مهره ستون فقرات نیاز به اشعه ایکس داشته باشند. جهت ارزیابی بهتر عضلات و بافتهای نرم ممکن است نیاز به ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) و یا سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری) باشد. دو روش فوق در تشخیص مشکلات احتمالی مرتبط با دیسک کمر و یا خونرسانی ناحیه آسیب دیده کمک شایانی میکند.
درمان اسپاسم عضلات کمر
درمانهای خاص اسپاسم عضلات و گرفتگی کمر شامل:
کمپرس سرد
استفاده از کمپرس سرد در 72 ساعت اول آسیب موجب کاهش تورم میشود. استفاده از کمپرس گرم بعد از کمپرس سرد موجب ترمیم و رفع تنش عضلات میشود.
دارو
عموماً برای درمان اسپاسم عضلات پایین کمر از داروهای مسکن معمولی استفاده میشود. این داروها شامل داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی (مانند ایبوپروفن و ناپروکسن)، استامینوفن، استروئیدهای خوراکی، ماهیچههای روخونی، داروهای مخدر و داروهای ضدافسردگی میشوند. اما باید توجه داشت که هر دارویی خطرات، محدودیتها و اثرات خاص خود را دارد. نوع اسپاسم کمر و وضعیت کلی بیمار تعیین میکند که کدام نوع داروی مسکن برای او مفید است. در هر صورت، مشاوره و تجویز دارو توسط پزشک حاذق و تجربهکرده میتواند مناسبترین روش درمانی را تعیین کند.
درمان دستی
این روش درمانی جهت رفع مشکل اسپاسم عضلات و گرفتگی کمر به کار میرود. درمان دستی نزد کایروپراکتر و یا پزشک ارتوپد انجام میشود. کاهش فشار در ناحیه حساس، افزایش انعطافپذیری، بهبود جریان خون و کاهش تنش عضلانی در طول درمان دستی منجر به رفع گرفتگی عضلات کمر میشود.
تزریق در نقاط ماشهای
اعمال فشار بر نقاط خاص و حساس در کمر معروف به نقاط ماشهای معمولا موجب درد شدیدی میگردد. در برخی موارد ممکن است حتی درد به قسمتهای مختلف بدن خصوصا پاها و رانها امتداد یابد. در چنین شرایطی داروهای بیحسی موضعی میتوانند موجب تسکین درد شوند. داروهای بیحسی موضعی ممکن است بهتنهایی و یا همراه با کورتیکواستروئید مصرف شوند. تزریق دارو در نقاط ماشهای تاثیر چشمگیری در کاهش درد ناشی از گرفتگی عضلات کمر دارد.
تزریق در مفصل فاست
تزریق مفصل فاست یکی از روشهای درمان اسپاسم عضلانی کمر است. در این روش داروی بیحسی موضعی یا کورتیکواستروئید به مفاصل فاست تزریق میشود. لازم به ذکر است که فاست نام مفصلی است که بین مهرههای ستون فقرات قرار دارد. در برخی موارد جهت درمان خشگی و گرفتگی عضلات کمر کورتیکواستروئید به کانال نخاعی بیمار تزریق میشود. تزریقاتی که به منظور درمان اسپاسم عضلانی انجام میشوند باید حتما توسط متخصص ارتوپد، متخصص مغز و اعصاب، روانپزشک و متخصص کنترل درد یا بیهوشی انجام شوند.
ماساژ درمانی
وجود التهاب در عضلات کمر میتواند منجر به گرفتگی عضلات و در نهایت درد شدید و اختلال در تحرک شود. در برخی مواقع عواملی نظیر گرفتگی عضلات، آسیب ناشی از فعالیتهای ورزشی و یا تصادفات رانندگی ممکن است موجب درد در ناحیه فوقانی کمر شود. ماساژ تاثیر خوبی در رفع اسپاسم و تحریک داشته و از طرفی موجب بهبود و افزایش دامنه حرکاتی بدن میگردد. ماساژ درمانی باید حتما توسط درمانگر مجرب و متخصص ماساژ درمانی انجام شود. لازم به ذکر است اگر ماساژ توسط افراد بیتجربه و به صورت ناصحیح انجام شود مسلما عوارض جانبی آن بیشتر از فواید آن خواهد بود. اما درصورتی که توسط پزشک یا فرد متخصص و مجرب انجام شود قطعا مزایای زیادی به همراه خواهد داشت.
فیزیوتراپی
متخصص فیزیوتراپی با توجه به نوع اسپاسم و شرایط فیزیکی بدن بیمار برنامه درمانی ویژهای را برای او مشخص میکند. ممکن است قبل از شروع درمان برای پیشگیری از اسپاسم مجدد عضلات بیمار را وادار به انجام حرکات کششی ملایم کند. در صورتی که گرفتگی عضلات ناشی از آسیب باشد به منظور پیشگیری از تشکیل گرههای عضلانی ابتدا ناحیه آسیب باید درمان شود. درد ناشی از گرههای عضلانی بسیار دردناک بوده و درمان آنها نیز اغلب با مشکل همراه است.
ورزش
شاید کمی دور از عقل به نظر برسد اما حقیقت این است که تحرک و انجام حرکات ورزشی یکی از بهترین روشهای رهایی از گرفتگی عضلات کمر است.
چرخش بدن در حالت خوابیده
این حرکت کششی تاثیر خوبی بر عضلات ناحیه پایین کمر دارد. انجام این حرکت ورزشی در طول اسپاسم و گرفتگی عضلات موجب میشود بیمار احساس خوب و راحتی داشته باشد. به پشت دراز بکشید، زانوها را خم و کف پاهایتان را روی زمین قرار دهید. ران پاها را در یک راستا و هم قرار دهید. دستها را در امتداد شانهها باز کنید. در حالی که پاها را به سمت راست می کشید میتوانید کشش را در سمت چپ پایین کمر احساس کنید. اجازه ندهید شانه سمت چپ شما با زمین در تماس باشد. 10 تا 20 ثانیه در این حالت خود را حفظ کرده سپس حرکت کششی را با سمت چپ شروع کنید.
کشش عضلات پشت در حالت نشسته
این حرکت کششی که در حالت نشسته روی صندلی انجام میشود موجب کشش عضلات منقبض پایین کمر میشود. روی لبه یک صندلی بشینید، پاها را با کمی فاصله از هم روی زمین قرار دهید.در حالی که یکی از دستها روی دست دیگر قرار دارد سعی کنید دستهای خود را به زمین برسانید. اجازه دهید که سر به سمت قفسه سینه خم شود. هنگامی که کشش را در عضلات کمر خود احساس کردید 10 تا 30 ثانیه در این وضعیت کششی خود را حفظ کرده و سپس به حالت اول باز گردید. در حالیکه کشش سمت راست بدن را انجام میدهید میتوانید دستهای خود را به آرامی به سمت چپ حرکت دهید و بالعکس.
کشیدن زانوها به سمت قفسه سینه
این حرکت ورزشی یکی از بهترین حرکات کششی عضلات کمر است که معمولا صبحها و قبل از ترک رختخواب انجام میشود. به پشت دراز بکشید، پاها را کنار هم قرار داده و زانوها را خم کنید. با دو دست زانوها را محکم گرفته و به سمت قفسه سینه بکشید تا کشش را در عضلات کمر خود احساس کنید. 10 تا 30 ثانیه در این وضعیت مانده و سپس به حالت اول بازگردید.
پیشگیری از اسپاسم و گرفتگی کمر
پیشگیری بهترین درمان گرفتگی عضلات کمر است. نوشیدن آب کافی و تغذیه مناسب نقش مهمی را در پیشگیری چنین عارضهای ایفا میکند. نوشیدن آب و مصرف غذاهای حاوی منیزیم و کلسیم کمک میکند تا بدن با حفظ تعادل آب و الکترولیت از وقوع اسپاسم و گرفتگی کمر پیشگیری کند. انجام حرکات کششی قبل از شروع فعالیتهای روزانه برای عضلات مفید بوده و موجب کاهش اسپاسم میشود. با وجود این که هنوز علت دقیق گرفتگی عضلات کمر مشخص نشده اما برخی از محققان بر این باورند که انجام حرکات کششی منظم موجب کش آمدن فیبرهای عضلانی شده و در نتیجه عضلات هنگام ورزش کمتر دچار انقباض و گرفتگی میشوند. توصیه میشود تا جایی که امکان دارد حرکات کششی را همراه با فعالیتهای روزانه خود انجام دهید. استراحت در رختخواب موجب خشک شدن عضلات و تشدید درد میشود. ماساژ عضلات منقبض شده و یا خوابیدن در وان حاوی نمک تاثیر چشمگیری در کاهش تنش عضلانی ناشی از اسپاسم و گرفتگی عضلات دارد.
