تصمیم برای انجام عمل جراحی جهت تسکین کمردرد بسیار دشوار است. عمل جراحی برای مشکلات کمر معمولاً به دلیل شدت و مدت درد، آسیب عصبی یا آسیب احتمالی و بهبود عملکرد و تحرک انجام می‌شود. با این حال، تمام آسیب‌ها به دلایل مختلفی قابل رفع نیستند. هدف از انجام عمل جراحی باز کمر بهبود گسترده علائم، جلوگیری از تخریب مداوم و فراهم نمودن حرکتی بدون درد است.
سندرم جراحی ناموفق کمر
با وجود موفقیت عمل جراحی، برخی از بیماران ممکن است پس از آن همچنان درد احساس کنند. این وضعیت به عنوان سندرم جراحی ناموفق کمر شناخته می‌شود. عدم موفقیت در اینجا به معنای ناکامی عمل جراحی نیست، بلکه به عدم تحقق کامل رفع علائم اشاره دارد.
چندین عامل می‌توانند بر نتیجه عمل جراحی کمر تأثیر گذار باشند. در بعضی موارد، دلیل درد ممکن است مربوط به منطقه عمل شده نباشد و به جای دیگری از بدن بازگشت کند. در موارد دیگر، عضلات، اعصاب و رباط‌ها به مشکل یا آسیب اولیه بهبود و تنظیم بیشتری نیاز دارند. همچنین، تشکیل بافت اسکار به علت مشکل اصلی یا خود عمل جراحی می‌تواند علت ادامه درد باشد. بنابراین، در برخی افراد، مدیریت درد مزمن از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
علل سندرم جراحی ناموفق کمر
معاینه فیزیکی جامع و تکنیک‌های تصویربرداری تشخیصی مناسب اغلب می‌توانند علت زمینه‌ای درد بیمار را مشخص کنند. به عنوان مثال، ممکن است فتق عودکننده دیسک یا سایر اختلالات تشخیص داده داده شوند.
با این حال، در برخی موارد، اسکن ام آر آی ممکن است فقط وجود بافت اسکار را به عنوان یک یافته قابل توجه نشان دهد. این یافته‌ها نشان می‌دهند که بافت اسکار ممکن است منبع احتمالی درد پس از عمل جراحی در ناحیه کر و/یا پا باشد. همانطور که در بالا ذکر شد، اگرچه تقریباً تمام اسکن‌های ام آر آی پس از عمل جراحی بافت اسکار را نشان می‌دهند، اما برای اکثریت بیماران، درد پس از عمل احتمالاً ارتباط چندانی با بافت اسکار ندارد، همانطور که در بالا ذکر شده است.
در این مرحله، پزشک و بیمار باید نگاهی تازه به مشکل داشته باشند تا سایر علل درد پس از عمل را رد کنند.
انتخاب نادرست بیمار قبل از عمل جراحی کمر
انتخاب نادرست بیمار شایع‌ترین علت سندرم جراحی ناموفق کمر است. متخصصین راح به دنبال یک ضایعه آناتومیک در ستون فقرات هستند که می‌تواند با الگوی درد بیمار مرتبط باشد. برخی ضایعات قابل اعتمادتر از بقیه هستند. برای مثال، بیماری دژنراتیو دیسک نسبت به درد ساق پای ناشی از فتق دیسک که ریشه عصبی را دچار فشردگی می‌سازد، کمتر با کمردرد بیماران مرتبط است. علل درد دیگری وجود دارند که می‌توانند شبیه کمردرد باشند مانند سندرم پیریفورمیس، اختلال عملکرد مفصل ساکروایلیاک و مشکلات مربوط به مفصل ران (مانند آرتروز لگن).
فتق راجعه دیسک بعد از جراحی ستون فقرات
یکی دیگر از علل شایع دردهای عودکننده پس از عمل جراحی دیسککتومی یا میکرودیسککتومی ستون فقرات فتق راجعه دیسک است. تصویر بالینی معمولی تصویری است که در آن ابتدا تسکین قابل توجهی از درد در بیمار و به دنبال آن عود ناگهانی درد پا مشاهده می‌شود. بر خلاف درد علامت‌دار ناشی از بافت اسکار (فیبروز اپیدورال) که در آن علائم به تدریج ظاهر می‌شوند، علائم فتق راجعه دیسک به صورت حاد بروز می‌کنند. علاوه بر تاریخچه و علائم بالینی، اسکن ام آر آی نیز در تشخیص افتراقی این دو مشکل آسیب‌شناسی مفید است.
خطای فنی حین جراحی ستون فقرات
متخصص جراح ستون فقرات باید احتمال وجود خطای فنی را در صورت ادامه درد پس از دیسککتومی، میکرودیسککتومی یا لامینکتومی در نظر بگیرد. به عنوان مثال، آیا قطعه‌ای از مواد دیسک بیرون‌زده یا تکه‌ای از استخوان در مجاورت عصب باقی مانده‌اند؟ در هر صورت، فشرده شدن ریشه عصب می‌تواند باعث بروز درد شود. آیا سطوح صحیحی در طول برنامه‌ریزی برای انجام عمل جراحی انتخاب شده‌اند؟ اگر نه دیسک مجاور ممکن است منبع واقعی درد باشد. تصویربرداری پس از عمل و تظاهرات بالینی به یافتن پاسخ این سؤالات کمک خواهند کرد.
فیبروز پیدورال
تشکیل بافت اسکار پس از عمل جراحی کمر بخشی از روند طبیعی بهبودی است. درد بافت اسکار بسیار غیرمعمول است زیرا این بافت به خودی خود هیچ انتهای عصبی برای ایجاد درد ندارد.
با این حال، فیبروز اپیدورال یا تشکیل بافت اسکار در مجاورت ریشه عصبی می‌تواند به ریشه‌های عصبی فشار وارد کند و در نتیجه باعث ایجاد درد شود. به طور معمول، علائم مرتبط با فیبروز اپیدورال حدود 6 تا 12 هفته پس از عمل جراحی باز کمر ظاهر می‌شوند. گاهی اوقات درد بیماران بعد از عمل جراحی و در اوایل آن به خوبی تسکین می‌یابد اما ب تشکیل بافت اسکار به آرامی از میزان تسکین درد کاسته می‌شود و درد پا و کمر مجدداً عود می‌کند یا افزایش می‌یابد. گاهی اوقات آسیب عصبی ناشی از علت اصلی درد موجب روند آهسته بهبودی عصب می‌شود. درد سوزاننده یا دائمی که با موقعیت تغییر نمی‌کند می‌تواند حاکی از ایجاد زخم در اطراف اعصاب باشد. تمرینات کششی بعد از انجام عمل جراحی می‌توانند به کاهش اثرات زخم بعد از عمل در اطراف ریشه عصبی کمک کنند.
رفع ناکافی فشار ریشه عصبی پس از عمل جراحی
برداشتن فشار از روی ریشه عصبی از طریق انجام عمل جرای کمر همیشه موفقیت‌آمیز نیست. اگر بخشی از ریشه عصبی پس از عمل جراحی کمر همچنان دچار فشردگی باشد، ممکن است درد ادامه یابد. در این صورت، معمولاً پس از عمل جراحی کمر حتی در ابتدا نیز تسکینی وجود نخواهد داشت و تنگی نخاع ممکن است همچنان در تصویربرداری بخشی از ستون فقرات مشاهده شود. اگر بعد از انجام عمل جراحی همچنان احساس درد می‌کنید، ممکن است گزینه دیگری وجود داشته باشد که به تسکین درد شما کمک کند.
درمان پس از سندرم جراحی ناموفق کمر
تعدادی گزینه از اقدامات مراقبت از خود مانند استفاده از یخ یا گرما گرفته تا روش‌های مداخله‌ای برای افراد جهت مدیریت درد وجود دارند. فیزیوتراپی اغلب برای افزایش قدرت و تحرک توصیه می‌شود. درمان‌های جامع مانند ماساژ، کایروپراکتیک و طب سوزنی می‌توانند به بسیاری از افراد در تسکین درد کمک کنند. برخی بیماران برای کنترل درد خود از داروهای بدون نسخه یا تجویزی استفاده می‌کنند.
اگر این گینه‌ها موجب تسکین مناسب نشوند، بسیاری از افراد به دنبال متخصصین مدیریت درد هستند که می‌توانند طیف وسیعی از درمان‌های پزشکی را ارائه دهند. با بررسی کامل سوابق پزشکی و علائم بیماران، این متخصصین می‌توانند برنامه‌های درمانی متناسب با هر فرد را توصیه کنند. تقریباً همه افراد می‌توانند گزینه درمانی مناسبی را پیدا کنند که تا حدودی درد را تسکین دهد.
انواع روش‌های مداخله‌ای عبارتند از:
تزریق و بلوک عصبی
طی این روش یک ماده بی‌حس‌کننده یا استروئید متقیماً به ناحیه عصب، مفصل یا فضای دیسک آسیب‌دیده تزریق می‌شود. پزشک اغلب از اشعه ایکس برای قرار دادن سوزن در محل صحیح استفاده می‌کند.
ابلیشن رادیوفرکانسی
در این روش سوزنی کوچک در نزدیکی عصب مورد نظر قرار می‌گیرد. امواج رادیوفرکانسی نوک سوزن را گرم می‌کنند. سوزن اعصاب را می‌سوزاند و سیگنال‌های درد به مغز را قطع می‌کند.
دستگاه‌های قابل کاشت
این دستگاه‌ها از طریق عمل جراحی داخل بدن قرار می‌گرند. پمپ‌های درد داروهای اپیوئیدی را مستقیماً به اطراف نخاع می‌رسانند. یک محرک طناب نخاعی پالس‌های الکتریکی را برای مختل کردن سیگنال‌های درد ارسال می‌کند.
در طول درمان چه اتفاقی می افتد؟
بسته به روش در حال انجام بیماران بی‌حسی موضعی یا یک آرام‌بخش خفیف دریافت خواهند کرد. پس از تحت نظارت قرار گرفتن بیمار جهت بررسی عوارض جانبی احتمالی، بیماران می‌توانند به خانه بازگردند. بیماران قادر به رانندگی نیستند، بنابراین باید توسط فرد دیگری همراهی شوند.
با انجام مداخلات مناسب جهت مدیریت درد، تسکین قابل توجهی در اکثر افراد مشاهده می‌شود. نتایج تا یک سال مؤثر هستند و با از بین رفتن اثرات درمان، می‌توان روش‌های موفق را تکرار کرد.
پیشگیری از کمردرد بعد از عمل جراحی
پیشگیری از کمردرد بعد از عمل جراحی باز کمر باید قبل از آن شروع شود و پس از انجام آن نیز ادامه یابد.
به حداقل رساندن درد جراحی قبل از انجام عمل جراحی کمر
سنجش پتانسیل درد می‌تواند به پزشکان در مدیریت آن پس از انجام عمل جراحی کمر کمک کند؛ اما شما هم می‌توانید حتی قبل از ورود به اتاق عمل به خودتان کمک کنید. در ادامه نحوه‌ی پیشگیری درد شرح داده شده است.
آماده باشید
عدم آگاهی کافی در مورد روش عمل جراحی با درد بیشتر پس از آن مرتبط است. از سوی دیگر، آگاهی از آنچه باید انتظار داشته باشید آمادگی شما را برای عواقب بعدی بیشتر می‌کند. یک گزارش کامل از پزشک جراح خود درخواست کنید و از پرسیدن سؤال نترسید. حتماً در مورد داروهایی که ممکن است قبل و بعد از عمل جراحی دریافت نمائید – از جمله عوارض جانبی و احتمال اعتیاد – و همچنین گزینه‌های غیردارویی جهت بهبودی صحبت کنید.
مصرف مواد اپیوئیدی را متوقف کنید
قبل از انجام عمل جراحی سعی کنید از مصرف داروهای ضد درد حاوی مواد مخدر خودداری کنید. ممکن است این کار سخت باشد، اما باید یک هفته قبل از عمل جراحی مصرف این داروها را متوقف کنید.
به یک متخصص سلامت روان مراجعه نمائید
مشکلات مربوط به کمر می‌توانند شما را افسرده کنند. به دلیل افسردگی نمی‌توانید کاری انجام دهید؛ بنابراین شما همیشه درد خواهید داشت. خوشبختانه، درد و افسردگی را می‌توان درمان کرد. با متخصص جراح یا پزشک عمومی خود در مورد نحوه‌ی دریافت کمک مشاوره کنید. پزشک می‌تواند شما را به یک روانپزشک، روانشناس یا مشاور با تجربه مرتبط ارجاع دهد.
به حداقل رساندن کمردرد: بعد از عمل جراحی
پس از ترک بیمارستان و در روزها و هفته‌های بعد از انجام عمل جراحی کمر، می‌توانید با پیروی از دستورالعمل‌های کلی روند بهبودی را تسریع کنید و درد خود را کاهش دهید.
به دستورالعمل‌های دارویی پایبند باشید
معمولاً برای بیماران یک یا چند دارو جهت کمک به کنترل درد در خانه تجویز می‌شود. برخی از این داروها شامل مواد اپیوئیدی، استامینوفن (تیلنول) و داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن (ادویل، موترین)، ناپروکسن (آلو) یا آسپرین (تیلنول) هستند.
به دستورالعمل‌های مربوط به دوز و زمان‌بندی مصرف توجه کنید و به موقع جهت اخذ نسخه مجدد به پزشک مراجعه کنید. در صورت مشاهده عوارض جانبی یا بدتر شدن درد فوراً با پزشک خود تماس بگیرید.
با دقت حرکت کنید
تحرک شما در هفته‌های بعد از بازگشت به خانه و به هر روشی که باشد محدود خواهد شد. در این مدت توصیه می‌شود بدن خود را نچرخانید، از ناحیه کمر خم نشوید یا اجسام سنگین (بیش از 5 یا 10 پوند) را بلند نکنید. انجام این کارها می‌تواند به کمر شما آسیب بیشتری وارد کند و درد شما را افزایش دهد.
توانایی شما برای نشستن، خوابیدن، رانندگی، حمام کردن و حتی داشتن رابطه جنسی برای مدتی تغییر خواهد کرد. برای تسریع بهبودی از تمام دستورالعمل‌های پزشک خود در مورد نحوه‌ی صحیح حرکت به دقت پیروی کنید. رعایت نکات زیر نیز ممکن است به شما کمک کند:
- برای بلند کردن اجسام سبک به جای خم شدن، چمباتمه بزنید.
- به طرز صحیحی بنشینید یا بایستید و باسن و شانه‌های خود را در یک راستا نگه دارید. از خم شدن خودداری کنید.
- از وسایل کمکی استفاده کنید. راه رفتن با عصا، استفاده از دستگیره و محافظ کمر (در صورت توصیه پزشک) می‌تواند به حرکت کمک کند. بالش‌ها، پُشتی‌ها یا پتوهای رول شده می‌توانند به حمایت از زانوها و شانه‌ها در هنگام خواب کمک کنند.
- از نشستن، دراز کشیدن یا ماندن در یک وضعیت برای مدت طولانی خودداری کنید. همگی این موارد باعث ایجاد خشکی می‌شوند.
از سرگیری فعالیت‌های ساده
واکنش اولیه برخی از بیماران به این صورت است که هیچ کاری انجام نمی‌دهند تا درد بدتر نشود؛ اما بی‌تحرکی منجر به بروز خشکی و درد می‌شود. از پزشک خود در مورد فالیت‌هایی که برای شما ایمن هستند، سؤال کنید. احتمال دارد که پزشک پیاده‌روی را توصیه کند. پیاده‌روی استقامت و قدرت را افزایش و در عین حال درد و خشکی را کاهش می‌دهد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی برای بسیاری از افراد مفید است. فیزیوتراپی می‌تواند در بازیابی قدرت و تحرک، انجام فعالیت‌های روزانه مانند پوشیدن لباس، شستشوی لباس‌ها، بلند شدن از روی صندلی و سایر موارد با درد کمتر به شما کمک کند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید
مسلماً برخی از انواع درد پس از انجام عمل جراحی کمر طبیعی نیستند. این دردها ممکن است نشانه‌ای از موارد غیرطبیعی مانند عفونت باشند. در صورت بروز هر یک از موارد زیر در اسرع وقت با پزشک خود تماس بگیرید:
- مشاهده درناژ یا افزایش درد، کبودی، تورم یا گرما در محل برش
- باز شدن محل برش
- تب 3/38 درجه سانتی‌گراد یا بیشتر
- احساس بی‌حسی، ضعف، گزگز یا درد در بازوها، دست‌ها، انگشتان، پاها یا کف پاها
- مشکلات تنفسی یا درد قفسه سینه
- مشکل در دفع ادرار یا مدفوع