تعویض مفصل زانو یک عمل جراحی عمده است که در طی آن، یک مفصل زانوی آسیب دیده و با عملکرد پایین که معمولاً ناشی از فرسایش به مرور زمان و یا استئوآرتریت (آرتروز) می‌باشد برداشته می‌شود. سپس این مفصل با یک مفصل مصنوعی و پروتزی جایگزین شده که ممکن است از آلیاژهای فلزی، مواد سرامیکی و یا عناصر پلاستیکی محکم ساخته شده باشد. همانطور که پزشک به شما توصیه خواهد نمود، فیزیوتراپی بخش مهمی از بهبودی بیمار پس از انجام عمل جراحی است که بیمار برای بازگشت سریع به فعالیت‌های قبلی خود باید آن را جدی بگیرد.
درمان زودهنگام جهت پیشگیری از جراحی
پزشکان ما در کلینیک امید برای درمان و کاهش درد پس از تعویض مفصل زانو، ابتدا با استفاده از معاینات دقیق و سپس با ارائه برنامه درمانی و پیشرفته مانند فیزیوتراپی وتوانبخشی به شما در غلبه به درد زانو و کاهش عوارض بعد از جراحی کمک می‌کنند.
برای کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت با شماره تلفن 02122780702 یا 02122780701 تماس حاصل فرمایید.
چرا پس از انجام عمل جراحی در زانوی خود صدای تق تق می‌شنوم؟
بسیاری از بیماران پس از انجام عمل جراحی گزارش داده‌اند که در زانوی خود صدای تق تق می‌شنوند. این عارضه بسیار شایع بوده و ممکن است دلایل متفاوتی داشته باشد. پس از انجام جراحی شما در زانوی خود مقداری تورم را شاهد خواهید بود که این مشکل موجب می‌شود تا ساختارهای زانوی شما ازجمله کشکک زانو به صورت جدا از یکدیگر حرکت کنند که در برخی از مواقع منجر به شنیده شدن صداهایی از مفصل زانو خواهد شد. ممکن است پس از اتمام دوره‌ی بهبودی نیز به هنگام حرکت کردن در زانوی خود صدای تق تق را متوجه شوید که به دلیل مفصل شدن اجزای مصنوعی بر روی یکدیگر می‌باشد. این صدا نباید ایجاد درد کند و با گذشت زمان کاهش خواهد یافت.
خطرات عمل جراحی چیستند؟
همانند تمامی عمل‌های جراحی عمده، ممکن است عوارضی دیده شوند. در این مقاله تمامی عوارضی که ممکن است در اثر انجام این عمل جراحی بروز پیدا کنند ذکر نشده‌اند ولی تعدادی از شایع‌ترین آن‌ها به چشم می‌خورند. برخی از شایع‌ترین عوارض پس از انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو عبارت‌اند از:
- عوارض مربوط به بیهوشی
- ترومبوفلبیت
- عفونت
- میوزیت اسیفیکانس
- شل شدن
فیزیوتراپی برای بهبودی پس از انجام عمل جراحی
فیزیوتراپی بخش حیاتی از فرآیند بهبودی پس از جراحی تعویض مفصل زانو است که از روز اول پس از عمل جراحی شروع می‌شود. این برنامه فیزیوتراپی پس از ترخیص از بیمارستان نیز ادامه خواهد داشت. در روز اول، فیزیوتراپیست شما را معاینه می‌کند و سوابق پزشکی شما بررسی می‌شود. همچنین، پانسمان زخم‌های شما تعویض می‌شود و دامنه‌ی حرکتی مفصل زانو بررسی می‌شود. سپس، تمریناتی به شما آموزش داده می‌شود که به بخشی از برنامه‌ی تمرینات خانگی شما تبدیل خواهند شد.
جلسات فیزیوتراپی معمولاً در هر هفته 3 بار برای شما برنامه‌ریزی می‌شود و زمان هر جلسه ممکن است بین 1 تا 1.5 ساعت متغیر باشد. زمان لازم برای بازیابی کامل پس از جراحی ممکن است در افراد مختلف متفاوت باشد، اما معمولاً بین 3 تا 5 ماه طول خواهد کشید.
فیزیوتراپیست در طول جلسات درمانی بر روی چند هدف اصلی متمرکز خواهد شد که از این بین می‌توان به بهبود دامنه‌ی حرکتی به یک سطح کاربردی مناسب برای خم و راست شدن اشاره کرد. فیزیوتراپیست برای بهبود وضعیت راه رفتن نیز به شما کمک خواهد کرد. در زیر به مواردی اشاره می‌کنیم که برای انجام عمل جراحی زانو مفید خواهند بود:
جوراب‌های فشاری (جوراب واریس)
به مدت دو هفته پس از انجام عمل جراحی زخم‌های شما بخیه خواهند داشت. در بیمارستان چگونگی مراقبت از زخم‌ها به شما آموزش داده شده و پزشک شما پانسمان آن‌ها را به صورت مرتب تعویض خواهد کرد تا زمانی که بخیه‌ها خارج شوند. زمانی که پس از عمل جراحی بیدار می‌شوید جوراب فشاری به پا خواهید داشت. این جوراب‌ها برای کمک به گردش خون استفاده می‌شوند چراکه پس از جراحی شما به مقدار قبل فعالیت نخواهید داشت. این جوراب‌ها تورم را در مقدار کمی نگه داشته و از تشکیل لخته‌های خونی نیز جلوگیری می‌کنند. اکثر پزشکان از شما می‌خواهند تا پس از انجام جراحی به مدت 6 هفته از این جوراب‌ها استفاده کنید.
کنترل درد
حتماً داروهای مسکنی که برای شما تجویز می‌شوند را به صورت منظم مصرف کنید. بسیاری از افراد حس ناخوشایندی نسبت به وابسته شدن به داروها دارند ولی مصرف مسکن در طول چند هفته‌ی اول پس از جراحی برای بازیابی حرکت در مفصل زانو اهمیت زیادی خواهد داشت. در صورتی که پس از انجام عمل جراحی درد بکشید و نتوانید زانوی خود را حرکت دهید، این مشکل ممکن است منجر به عوارض دیگر و پایین آمدن سطح موفقیت عمل جراحی شود.
یخ
بلافاصله پس از انجام عمل جراحی مفصل زانوی شما بسیار بزرگ و متورم به نظر خواهد رسید. این مشکل طبیعی بوده و باید انتظار آن را داشت. شما می‌توانید برای رفع این تورم (و درد) اقداماتی را انجام دهید که می‌توان به استفاده‌ی منظم از کمپرس یخ اشاره کرد.
بهترین راهکار، استفاده از وسیله‌ای است که بتوان آن را به شکل اندام‌ها درآورد مثل یک کیسه‌ی نخود یا کمپرس‌های ژله‌ای. کیسه‌ی یخ را در یک پارچه‌ی مرطوب بپیچید تا از تماس مستقیم آن با پوست جلوگیری شود و به مدت 20 دقیقه از کمپرس بر روی محل مورد نظر استفاده کنید. در طول این مدت پوست خود را به‌طور منظم بررسی کنید و در صورت بی‌حس شدن پوست، استفاده از کمپرس یخ را متوقف کنید تا از بروز سوختگی با یخ جلوگیری شود.
می‌توانید هر 1 تا 2 ساعت یک بار از کمپرس یخ استفاده کنید و به پوست خود اجازه دهید تا در این مدت به دمای عادی خود بازگردد.
وسایل کمکی برای راه رفتن
احتمالاً لازم خواهد بود تا در مراحل اولیه از وسایل کمکی برای راه رفتن (عصا یا واکر) استفاده کنید. سعی نکنید این وسایل را زود کنار بگذارید. بهتر است که با کمک یک عصا به‌طور عادی راه بروید تا اینکه بدون استفاده از آن و با لنگیدن راه بروید.
اولتراسوند
اولتراسوند می‌تواند اثرات گرمایی و غیر گرمایی داشته باشد که بسته به شرایط بیمار مورد استفاده قرار می‌گیرند. روش‌های درمانی اولتراسوند به‌طور قابل توجهی علائم مربوط به عارضه‌های مفصلی را تسکین می‌بخشند و باعث رفع تورم مفصل، افزایش تحرک پذیری و کاهش التهاب در بیماران آرتروزی می‌گردند.
به علاوه، اولتراسوند به‌طور شایعی برای درمان افرادی که عمل جراحی تعویض زانو انجام داده‌اند مورد استفاده قرار می‌گیرد البته باید مراقب ایمپلنت‌های سرامیکی، پلاستیکی و فلزی بود چراکه حرارت بیش از حد می‌تواند باعث آسیب به این سخت افزارها شود.
لیزر درمانی
همچنین، لیزر درمانی تأثیر مثبتی در تسریع بهبودی بافت تاندون‌ها نشان داده است که می‌تواند برای بهبودی پس از عمل جراحی تعویض مفصل زانو مفید باشد چراکه تاندونیت های پاتلار (کشکک زانو) و ایلیوسواس (فلکسور ران) در قبل و بعد از عمل تعویض زانو شیوع بالایی دارند.
فوتون‌های ساتع شده از لیزر، ترمیم بافت‌ها را تحریک کرده و به رشد سلول‌ها کمک می‌کنند. این فوتون‌ها همچنین می‌توانند پارگی‌های میکروسکوپی در تاندون‌ها را نیز ترمیم کنند. بهبودی گردش خون و افزایش اکسیژن رسانی به بافت‌ها که در اثر این روش درمانی اتفاق می افتد نه تنها التهاب را کاهش می‌دهند بلکه باعث تقویت استحکام تاندون نیز می‌شوند. روزانه مدارک بیشتری مبنی بر مؤثر بودن این روش درمانی برای استفاده در عارضه‌های مختلف ازجمله جراحی تعویض مفصل به دست می‌آیند.
درمان دستی
درمان دستی یکی از مؤثرترین روش‌های درمانی پس از جراحی تعویض مفصل زانو می‌باشد که برای افزایش تحرک پذیری و عملکرد زانو کاربرد دارد. انواع مختلف درمان‌های دستی عبارت‌اند از:
- تحرک بخشی به مفصل: تحرک بخشی به کشکک زانو در همه‌ی جهت‌ها، خم کردن زانو، راست کردن زانو، راست کردن ران و چرخاندن مچ پا به طرف بالا.
- تحرک بخشی بافت‌های نرم: این روش را بر روی بافت‌های سفت شده به کار ببرید تا گرفتگی‌های ناشی از التهاب و تورم را از بین ببرد.
- برجسته‌سازی با استفاده از ابزارآلات (ASTYM و گراستون): این روش می‌تواند تأثیر بسزایی داشته باشد به خصوص برای افرادی که قبلاً به آرتروفیبروز و محدودیت‌های مفصلی مبتلا بوده‌اند.
- تمرکز بر روی یک زخم متحرک و بزرگ.
درمان دستی در کلینیک امید توسط درمانگران مجرب و دوره دیده از اروپا با مدرک رسمی انجام می‌شود.
تحریک الکتریکی اعصاب از طریق پوست (TENS)
یکی از مزایای اصلی استفاده از روش تحریک الکتریکی اعصاب از طریق پوست (TENS)، قابل حمل بودن دستگاه آن و توانایی استفاده از آن به هنگام حرکت، در منزل و در کلینیک می‌باشد. در برخی از افراد، کاهش درد پس از استفاده از این روش به مدت چند ساعت باقی مانده و تحریک الکتریکی اعصاب از طریق پوست (TENS) توانسته به‌عنوان مکملی برای تسکین درد مؤثر واقع شود و کاهش داروهای مسکن خوراکی را کاهش دهد.
پس از انجام عمل جراحی موقعیت خواب فرد چگونه خواهد بود؟
بسیاری از افراد می‌خواهند بدانند که پس از انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو به چه شکلی باید بخوابند. در ابتدا شما بیشتر مواقع را به پشت خوابیده و ممکن است با قرار دادن یک بالش در زیر پاهای خود احساس راحتی بیشتری بکنید. در صورتی که می‌خواهید از بالش برای بالا بردن پاهای خود استفاده کنید، بالش را در زیر زانوی خود قرار دهید تا مقداری آن را خم نگه دارد. شما باید در طول روز تا حد امکان استراحت کنید و در حالی که زانوی خود را صاف نگه داشته‌اید بخوابید و یا صرفاً در مکانی بنشینید. به زودی پس از انجام عمل جراحی خواهید توانست به پهلو بخوابید. قرار دادن یک بالش در بین دو پا می‌تواند مفید باشد چراکه تماس سطح داخلی دو زانو به هنگام خوابیدن ممکن است برای شما موجب ناراحتی شود. پزشک و فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کنند تا زمان مناسب برای خوابیدن به پهلو را مشخص کنید.
ورزش پس از تعویض مفصل زانو
پس از تعویض مفصل زانو ممکن است عدم فعالیت و بی تحرکی برای شما خوشایند باشد که قابل درک است. البته به احتمال زیاد، فشار و کشیدگی زیاد زانو به دلیل استفاده‌ی بیش از حد و آسیب‌های فیزیکی (احتمالاً به دلیل نوعی ورزش) دلیل انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانوی شماست. با این حال، متخصصین عقیده دارند که ورزش کردن بخش اصلی برنامه‌ی بهبودی پس از انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانوست.
بیمارانی که عمل تعویض مفصل زانو را انجام داده‌اند باید از محدودیت‌های شخصی خود اطلاع داشته باشند. اگر عمل تعویض زانو را انجام داده‌اید و انجام تمرین خاصی منجر به احساس درد یا تورم می‌شود، انجام آن را محدود یا متوقف کنید.
به علت وضعیت متفاوت و شدت درد هر بیمار پس از عمل تعویض مفصل زانو،حرکات ورزشی باید تحت نظر پزشک انجام شود.انواع ورزش‌های رایج و مفید برای بیماران پس از عمل زانو شامل حرکات ورزشی و موارد زیر می‌باشد:
دوچرخه ثابت و اسکی واره
این تمرینات قلبی عروقی به تقویت عضلات چهار سر ران کمک کرده و به همین دلیل فواید متعددی دارند. این تمرینات پس از انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو اهمیت زیادی دارند چراکه عضلات چهار سر در حرکت و ثبات مفصل زانو تأثیر زیادی دارند. ای تمرینات به اندام‌های شما ضربه وارد نمی‌کنند درنتیجه انجام آن‌ها نسبت به تمریناتی مثل دویدن که ضربات زیادی به پاها وارد می‌کنند بی خطر خواهد بود.
فشار دادن زانو به طرف پایین
برای تقویت بیشتر عضلات چهار سر ران این حرکت را امتحان کنید: به پشت خوابیده و یک حوله را لوله کرده و در زیر مچ پاهای خود قرار دهید. زانوهای خود را با منقبض کردن عضلات جلوی ران (چهار سر) به طرف پایین فشار دهید. این حالت را به مدت 5 ثانیه نگه داشته و آن را 20 مرتبه تکرار کنید. این تمرین به شما کمک می‌کند تا عضلات چهار سر ران خود را تقویت کنید و همچنین دامنه‌ی حرکتی زانوی شما را افزایش می‌دهد.
پای صدفی
تقویت عضلات باسن و ران پس از انجام عمل جراحی تعویض مفصل زانو اهمیت زیادی دارد و معمولاً دست کم گرفته می‌شود. تقویت عضلات باسن و عضلات سرینی برای ثبات مفصل زانو اهمیت بسیار زیادی دارد. برای انجام این حرکت به پهلو بخوابید و زانوهای خود را خم کنید. سپس در حالی که کف پاها را در تماس با یکدیگر قرار گرفته‌اید، زانوی پای رویی خود را به طرف بالا حرکت دهید. این تمرین را در 3 مرتبه‌ی 12 تایی برای هر زانو انجام دهید.
سر دادن پاشنه
پس از انجام عمل تعویض زانو، احتمال زیادی وجود دارد که زانوی شما به‌طور منظم دچار گرفتگی شود. خم کردن زانوی آسیب دیده می‌تواند برای شما دردناک باشد ولی انجام این کار در برخی از مواقع لازم است تا از تشکیل بافت اسکار جلوگیری شود. زانوی تعویض شده ممکن است دامنه‌ی حرکتی کامل یک زانوی طبیعی را نداشته باشد و این تمرین می‌تواند به افزایش این دامنه‌ی حرکتی کمک کند.
به پشت بخوابید و پای سالم خود را دراز کنید و زانوی تعویض شده را خم کرده و کف پا را بر روی زمین قرار دهید. سپس سعی کنید پاشنه‌ی پا را به سمت باسن خود بکشید. زمانی که احساس درد کردید حرکت را متوقف کنید ولی همین موقعیت خود را به مدت 1 تا 2 ثانیه حفظ کرده و سپس به حالت قبلی بازگردید. این تمرین را در 3 نوبت 10 تایی تکرار کرده و سپس استراحت کنید. (شما می‌توانید برای تسکین درد از تمرینی به نام راه رفتن پنگوئنی نیز استفاده کنید).
شنا کردن
پزشکان در برخی از مواقع بیماران خود را در استخر درمان می‌کنند. ورزش کردن در استخر منجر به کاهش فشار وارد شده بر روی مفصل شده و شناور بودن در محیط به شما این اجازه را می‌دهد تا آسان‌تر حرکت کرده و تمرین کنید.
پس از جراحی زانو و بهبودی آن چه انتظاراتی باید داشت؟
- خم کردن زانو – شما باید بتوانید پس از ترک بیمارستان و با داشتن برنامه‌ی توانبخشی مناسب، زانوی خود را تقریباً تا زاویه‌ی 90 درجه خم کنید. اکثر افراد در طول 3 ماه می‌توانند زانوی خود را تا 125 درجه خم کنند.
- رانندگی کردن – پزشک شما بهترین راهنما برای تعیین زمان مناسب برای رانندگی کردن است البته اکثر افراد پس از گذشت 6 هفته می‌توانند دوباره رانندگی کنند.
- بازگشت به محل کار و فعالیت‌های روزانه – با گذشت 6 هفته از زمان انجام عمل جراحی افراد معمولاً می‌توانند این کارها را انجام دهند (البته این مورد به شغل شما نیز بستگی خواهد داشت).
- ورزش‌های سبک – شما باید پس از گذشت 12 هفته از زمان انجام عمل جراحی، بتوانید به ورزش‌های سبک مثل شنا و دوچرخه‌سواری ادامه دهید.