درمان بیماری نادر سندرم پلیکا و ارتباطش با دوران جنینی

بطور کلی، زانو شامل چهار لایه سینوویال پلیکا است که تنها یک لایه ممکن است باعث مشکل شود. این لایه، که به عنوان پلیکای مدیال شناخته می‌شود، به بخش پایینی کشکک زانو متصل می‌شود. مطالعات پزشکی نشان می‌دهد که حدود 50 تا 70 درصد افراد پلیکای میانی را دارند، اما برای آنها هیچ مشکلی به وجود نمی‌آید. با این حال، در برخی از افراد، سندرم پلیکا رخ می‌دهد. تحقیقات پزشکی نشان می‌دهد که این پلیکا احتمالاً ناشی از باقی‌مانده‌های بافت همبند دوران جنینی است که در طول رشد جنین به خوبی جذب نشده‌اند. سندرم پلیکا یا سندرم لایه سینوویال پلیکا به التهاب زانو منجر می‌شود. در زمان خم کردن یا چرخاندن زانو، ممکن است پلیکا در زانو گیر کند و علائم آسیب زانو را همراه داشته باشد. اغلب سندرم پلیکا به تنهایی مشکل ایجاد نمی‌کند و معمولاً همراه با آسیب‌های دیگر مانند پارگی منیسکوس رخ می‌دهد.

علل و عوارض سندرم پلیکا

سندرم پلیکا به دوران جنینی نسبت داده می‌شود. در طول رشد جنین، در ابتدا دو غشای سیناویال شکل می‌گیرند و از هم جدا می‌شوند تا زانو شکل بگیرد. در واقع، این دو غشا به عنوان سه کمپارتمنت جداگانه وجود دارند. اما در هفته سوم از ماه چهارم، این غشاها جذب می‌شوند و مفصل زانو به شکل یک کپسول منفرد شکل می‌گیرد. باقی مانده‌های غشایی که در این فرآیند جذب نشده‌اند، پلیکای سیناویال نامیده می‌شوند. علت دقیق بروز مشکل در پلیکا در برخی از افراد هنوز مشخص نیست، اما تعدادی از نظریات در این زمینه وجود دارند.

اعتقاد می‌شود که التهاب، ورود ضربه به زانو، وجود بافت جدا شده و شناور (مانند تکه‌های ریز استخوانی) در زانو، پارگی منیسک، یا آرتروز دیسکان (تشکیل ترک‌هایی در غضروف زانو) می‌توانند عواملی باشند که باعث بروز سندرم پلیکا می‌شوند. در بسیاری از افراد، استفاده بیش از حد از مفصل زانو یا قرار دادن فشار زیاد بر روی آن می‌تواند منجر به بروز سندرم پلیکا شود. افرادی که به طور مرتب ورزش‌هایی با فشار زیاد مانند دویدن یا دوچرخه‌سواری انجام می‌دهند، بیشتر در خطر بروز سندرم پلیکا هستند.

علائم سندرم پلیکا

برخی افراد در نزدیکی ناحیه مدیال زانو جراحی انجام می‌دهند و یا این ناحیه از زانوی آنها آسیب می‌بیند. این موارد می‌تواند موجب ضخیم شدن غشای پلیکا شود؛ درست مانند تشکیل بافت فیبروزی در جای زخم‌ها. در این حالت احتمال آن وجود دارد که این غشای ضخیم روی استخوان فمور (ران پا) گیر کند. شایع‌ترین علائم سندرم پلیکا عبارتند از:

• درد زانو
• شنیدن صدای تق‌تق زانو در هنگام حرکت دادن زانو
• حساسیت به لمس زانو
• درد زانو بعد از بالا و پایین رفتن از پله یا در هنگام بلند شدن از حالت نشسته
• تحلیل عضلات در موارد مزمن شدن بیماری

گاهی اوقات زمانی که بین دو زانوی خود  بالش یا لحاف قرار می‌دهید، درد زانو تسکین پیدا می‌کند که این نشان می‌دهد پلیکا ملتهب شده است.

تشخیص سندرم پلیکا

راه‌های تشخیص سندرم پلیکا عبارتند از:

معاینه فیزیکی

معمولاً بیمارانی که به دنبال درمان سندرم پلیکای مدیال می‌گردند، شکایت از درد زانو دارند و ممکن است غشای پلیکا در اطراف مختلف زانو پیچیده شده باشد. در سندرم پلیکای مدیال، هنگام خم و دراز کردن زانو، غشای پلیکا بر روی استخوان فمور قرار می‌گیرد. در این حالت، اغلب عضلات همسترینگ نیز به هم گره می‌خورند.

برای تشخیص صحیح سندرم پلیکای مدیال، لازم است تاریخچه پزشکی و شرح حال بیمار به طور جامع مورد بررسی قرار گیرد. بسیاری از بیماران گزارش می‌دهند که دردی نامشخص در زانویشان وجود دارد که با فعالیت‌های خاصی شدت می‌یابد. همچنین، بررسی فیزیکی جامع نیز ضروری است. به این منظور، بیمار در حالت دراز بر روی تخت قرار می‌گیرد و پزشک با دقت زانو را لمس می‌کند. در این حالت، غشای پلیکا به صورت یک نوار روبانی حس می‌شود که ممکن است روی استخوان فمور قرار گیرد.

هر چند به نظر عجیب میاید اما پزشک همین معاینات را روی زانوی دیگر نیز انجام می‌دهد. این بدین خاطر است که پزشک ببیند میزان درد ایجاد شده در هر دو زانو یکسان است یا خیر. هر یک از بیماران شرایط متفاوتی دارند. برای برخی انجام این معاینات بسیار راحت است یا درد خفیف دارد و برای برخی دیگر بسیار دردناک است. هرچند انجام معاینات فیزیکی بسیار ضروری است اما برای تشخیص سندرم پلیکا کفایت نمی‌کند.  در ادامه برخی از تستهای دیگر که برای تشخیص قطعی به کار می‌روند، شرح داده شده‌اند:

تست برانگیختگی

این تست، شرایط خاصی را ایجاد می‌کند که موجب تحریک علائم سندرم پلیکا می‌شود. در صورتی که این تست موجب شود که علائمی در شما بروز کند که معمولا قبلا نیز به آن دچار می‌شدید، نتیجه تست مثبت خواهد بود.

رادیوگرافی

بهتر است احتمال ابتلا به سایر سندرم‌هایی که علائم مشابه ایجاد می‌کنند نیز بررسی شود. اگر شخص به علائم سندرم پلیکا دچار شده باشد، زانوی او دچار‌ هایپرتروفی ( بزرگ شدن و ضخیم شدن بافت‌ها) و التهاب می‌شود.

آرتروسکوپی

آرتروسکوپی یک روش نیمه تهاجمی و جراحی بسته است که در آن یک لوله بسیار باریک به نان آندوسکوپ از طریق برش بسیار کوچکی وارد فضای مفصلی زانو می‌شود و از طریق آن پزشک می‌تواند داخل زانو را ببیند. با کمک آرتروسکوپی و سی تی اسکن می‌توان ابتلا به سندرم پلیکا را تشخیص داد. البته امروزه کمتر از این روش استفاده می‌شود چرا که  در مورد قطعی بودن نتایج و تاثیرات پرتوهای عکسبرداری، بحث‌هایی وجود دارد.

اسکن ام آر آی

اسکن ام آر آی روشی پرکاربرد برای تشخیص مشکلات و آسیب‌های زانو است. در این روش می‌توان میزان ضخامت  و وسعت لایه‌ی پلیکا را تشخیص داد.

درمان سندرم پلیکا

درمان‌های موثر برای سندرم پلیکا عبارتند از:

درمان‌های اولیه

برای رفع التهاب حاد اولیه معمولا از ترکیبی از روش‌های کمپرس سرد، ماساژ و داروهای ضدالتهاب استفاده می‌شود. اگر به سندرم پلیکا مبتلا هستید، باید فعالیت فیزیکی خود را کاهش دهید و احتمالا لازم است برخی حرکات خود را اصلاح کنید.

بعد از رفع التهاب و درد اولیه، دوره‌ی فیزیوتراپی آغاز می‌شود. هدف از انجام فیزیوتراپی، کاهش فشار پلیکا بر زانو از طریق انجام حرکات کششی، افزایش انعطاف همسترینگ و تقویت عضلات چهار سر ران است.

تزریق کورتیکاستروئید

اگر التهاب زانو مانع از تمرین کردن شما بشود، احتمالا برای کاهش التهاب زان، پزشک داروی کورتیکاستروئید را در زانو تزریق می‌کند.  این کار موجب می‌شود درد زانو کاملا برطرف شود اما بسیار مه است که بیمار همچنان به انجام تمرینات کششی و قدرتی ادامه دهد. اگر این کار را نکند، بعد از بین رفتن اثر دارو، درد دوباره بازمی‌گردد.

فیزیوتراپی برای درمان سندرم پلیکا

فیزیوتراپی در درمان سندرم پلیکا، درصد موفقیت بالایی دارد. در حدود 60 درصد از افرادی که برای درمان سندرم پلیکا بین 6 تا 8 هفته فیزیوتراپی انجام داده‌اند، بهبودی چشمگیری رد وضعیت خود داشته‌اند.ممکن است پزشکان از مدالیته‌هایی ماند اولتراسوند، شاک‌ویوتراپی،  لیزر و طب سوزنی  برای رسیدن به اهداف زیر استفاده کنند:

• کاهش التهاب
• کاهش درد
• بهبود راستای قرارگیری مفصل زانو
• بهبود طول عضلات
• افزایش طول عضلات زانو، لگن، و ساق پاها
• بهبود تعادل و چابکی بدن
• بهبود توانایی حرکت پذیری و توانایی راه رفتن و دویدن و پریدن
• کاهش دادن احتمال بروز مجدد درد زانو

درمان با تزریق PRP (پلاسمای غنی از پلاکت)

تزریق پی آر پی  یک روش درمانی مکمل است  که در آن خون خود بیمار گرفته می‌شود  و از عناصر ترمیمی موجود در خون برای تسریع روند بهبودی آسیب‌دیدگی زانو استفاده می‌شود. در این روش، پلاسمای خون گرفته شده که غنی از پلاکت است جداسازی می‌شود و از آن برای بهبود رباط‌ها، تاندون‌ها عضلات، سندرم پلیکا و سایر مشکلات زانو استفاده می‌شود.

برای جداسازی پلاسمای غنی از پلاکت، بعد از گرفتن خون بیمار، خون در سانتریفیوژ قرار داده می‌شود و سپس پلاسمای غنی از پلاکت توسط سرنگ جدا می‌شود.  پلاسمای غنی از پلاکت بعد از تزریق در محل مورد نظر موجب آزادسازی آلفا گرانول می‌شود. این موضوع نیز باعث فعال شدن فاکتورهای رشد و تحریک رشد اپیتلیال می‌شود.

ورزش‌های فیزیوتراپی برای درمان سندرم پلیکا

در فیزیوتراپی مخصوص سندرم پلیکا معمولا سعی می‌شود عضلات نزدیک به زانو تقویت شوند از جمله عضلات آبداکتور، آداکتور، چهار سر ران و همسترینگ. در ادامه چند نمونه تمرینات فیزیوتراپی برای سندرم پلیکا آورده شده:

صاف کردن منفعل زانو

یک حوله رول شده در مچ پای خود قرار دهید. رد این حالا، گرانش زمین کمک می‌کند که زانوی شما صاف شده و کشیده شود. برای بیشتر کردن کشش می‌توانید روی قسمت جلویی زانو، وزنه قرار دهید.

بالا آوردن پا در حالت صاف

این حرکت موجب تقویت عضلات می‌شود.

پرس پا

در این حرکت شما با کمک عضلات پا، وزنه‌ها را به سمت دورتر از بدن خود هل می‌دهید.

اسکات نیمه

با کمی فاصله از دیوار بایستید و سپس به دیوار تکیه دهید. یک پای خود را بالا بیاورید و کف پای خود را روی دیوار قرار دهید سپس کمی پایین بیایید تا زانوی دیگر شما کمی خم شود.

راه رفتن، استفاده از دوچرخه ثابت، شنا کردن یا استفاده از ماشین الپتیکال نیز گزینه‌های خوبی برای فیزیوتراپی هستند.

انقباض چهارسرران

شما باید بر روی شک روی صندلی دراز بکشید به طوری که پاهای شما روی نیمکت نباشد و سپس پاهای خود را بالا بیاورید.