مالتیپل اسکلروزیس یک بیماری خود ایمنی مزمن است که به غلاف محافظ اعصاب حمله میکند و باعث از بین رفتن و تخریب آنها میشود که به غلاف اعصاب، میلین گفته میشود. با از بین رفتن میلین ارتباط بین مغز و بدن مختل میشود. در نهایت ام اس میتواند باعث از بین رفتن و آسیب رساندن به خود اعصاب و نیز عدم تعادل شود که آسیب ایجاد شده هرگز درمان نخواهد شد.
اس ام اس باعث بروز انواع مختلفی از علائم و نشانه‌ها میشود و علائمی که ممکن است شما تجربه کنید به نوع اعصاب آسیب دیده و اعصابی که بیماری بر روی آنها تاثیر گذاشته است بستگی دارد. نوع ام اس مشخص میکند که سرعت پیشرفت علائم و نشانه‌های شما چقدر است. اگر شما دچار ام اس هستید باید بدانید که خوشبختانه روش‌های مختلفی وجود دارد که به شما برای زندگی سالم تر و کارآمد تر کمک میکند و باعث میشود شما بتوانید با تغییراتی که به علت بیماری در بدن شما به وجود آمده است کنار بیاید. یکی از این روش‌های تاثیرگذار کار درمانی است.
انواع ام اس چیست؟
بیماران مبتلا به ام اس بر اساس نوع بیماری خود دسته بندی می‌شوند که معمولا این فرآیند بر اساس نحوه شروع علائم و نشانه‌ها و شدت پیشرفت بیماری بستگی دارد. چهار نوع ام اس وجود دارد که عبارتند از سندرم بالینی جدا شده (CIS)، ام اس عود کننده فروکش کننده(RRMS)، ام اس پیشرونده اولیه (PPMS) و ام اس پیشرونده ثانویه (RPMS)
آیا ام اس مسری است؟
پاسخ به این سوال منفی است و ام اس (اسکلروز چندگانه) به عنوان یک بیماری مسری شناخته نمی‌شود و نمی‌تواند از فرد به فرد دیگر منتقل شود. هنوز علت اصلی بروز این اختلال به طور کامل مشخص نشده است، اما فاکتورهای محیطی و ژنتیکی به عنوان عوامل احتمالی در بروز ام اس نقش دارند. احتمالاً علل بروز این بیماری در هر فرد ممکن است متفاوت باشد. علل ژنتیکی بروز ام اس هنوز به طور دقیق مشخص نشده‌اند، اما به نظر می‌رسد که فرزندان و اعضای خانواده افراد مبتلا به ام اس در برابر بروز این بیماری بیشتر در خطر قرار دارند. این ممکن است به علت ارث بردن فاکتورهای ژنتیکی مرتبط با ام اس یا اشتراک در محیط مشابه باشد.
علائم و نشانه‌های ام اس چیست؟
علائم و نشانه‌های ام اس میتواند به اشکال مختلف در بیماران دیده شود. تعداد زیادی از بیماران دچار خستگی، ضعف یا گرفتگی عضلات و بی حسی یا سوزن سوزن شدن صورت و دست می‌شوند. برخی از بیماران برای راه رفتن مشکل دارند و ممکن است دچار مشکل در عملکرد روده یا مثانه خود شوند. مشکلات بینایی از قبیل دوبینی و تاری دید نیز میتواند به دنبال ام اس به وجود بیاید.
ام اس چگونه تشخیص داده میشود؟
به طور کلی تشخیص ام اس با رد کردن احتمال ابتلا به سایر بیماری‌هایی که باعث می‌شوند علائم و نشانه‌هایی شبیه ام اس به وجود بیاید انجام میشود. این وضعیت میتواند بسیار ناامید کننده باشد زیرا بیمار مجبور است قبل از تشخیص نهایی مشکل خود به انجام یک مجموعه از آزمایشات بپردازد. اسکن ام آر آی میتواند وجود ضایعه در مغز را رد یا تایید کند. آزمایشات نورولوژیکی میتوانند وجود هرگونه مشکلی را در سیگنال‌های عصبی که ممکن است به علت ام اس به وجود آمده باشد را نشان دهند. وجود تغییر بیوشیمیایی در مایع مغزی نخاعی نیز میتواند دلیلی برای ابتلا به ام اس باشد.
کار درمانی چیست؟
کار درمانی یک نوع خدمات مراقبتی تخصصی است که به بیماران با نیازهای خاص کمک میکند بتوانند به صورت مستقل و کارآمد زندگی کنند. کار درمانی شبیه فیزیوتراپی است اما چند تفاوت مهم بین آنها وجود دارد. فیزیوتراپی بر روی تقویت کل بدن، بهبود دامنه حرکات مفاصل، بهبود هماهنگی اعضای بدن و بهبود توانایی حرکتی تمرکز میکند و کار درمانی بر روی کمک به فرد برای انجام فعالیت‌های روزمره با استقلال بیشتر تمرکز دارد. متخصص کار درمانی به این گروه از بیماران کمک میکند بتوانند علیرغم ناتوانی حرکتی یا بیماری زندگی بهتری داشته باشند. این امر از طریق بهبود مهارت‌های مورد نیاز برای انجام فعالیت‌های روزمره یا پیدا کردن روش‌های جایگزین برای انجام آنها محقق میشود. خدمات کار درمانی میتواند شامل موارد زیر باشد:
- کمک به بیمار برای انجام فعالیت‌های روزمره از قبیل دوش گرفتن، آشپزی کردن و لباس پوشیدن
- کمک به بیمار و اعضای خانواده او برای شناسایی خطرات بالقوه موجود در محیط کار و منزل و به وجود آوردن یک محیط بهتر و کاربردی تر متناسب با نیازهای بیمار
- پیشنهاد کردن برخی وسایل و تجهیزات کمکی و استفاده از آنها در منزل، مدرسه یا محل کار
- آموزش نحوه استفاده از برخی وسایل مانند بریس، ویلچر و ارتوز
- کمک به بیمار برای بودجه بندی و برنامه ریزی
- همکاری با محیط کار و مدرسه برای اطمینان از محقق شدن اهداف بیمار
- پیشنهاد دادن تمرینات تقویت کننده سیستم حرکتی، هماهنگی اعضای بدن و تغییرات ذهنی
- آموزش مهارت‌های مخصوص کنترل استرس
چگونه کار درمانی به بیماران مبتلا به ام اس کمک میکند؟
کار درمانی به شما کمک میکند با نحوه مراقبت از خود و نحوه زندگی کردن با بیماری اس ام اس آشنا شوید. در بخش زیر به چند نمونه از مزایای کار درمانی اشاره می‌کنیم.
بهبود توانایی انجام فعالیت‌های روزمره
یکی از اهداف مهم و اصلی کار درمانی این است که بیمار بتواند استقلال بیشتری برای انجام امور زندگی خود داشته باشد. هنگامی که شما دچار ام اس می‌شوید انجام دادن فعالیت‌های معمولی روزمره برای شما دشوار خواهد بود. متخصص کار درمانی ابزاری را در اختیار شما قرار می‌دهد که بتوانید به کمک آنها کارهای روزانه خود از قبیل دوش گرفتن، رفتن به سرویس بهداشتی، خوردن داروها، کار کردن، رانندگی کردن، نظافت کردن، لباس پوشیدن، آشپزی کردن، شستن و اتو کردن لباس، انجام دادن سرگرمی و فعالیت‌های دلخواه و آرایش کردن خود را انجام دهید. کار درمانی در مواردی که ام اس برروی حافظه، قدرت تمرکز و توانایی سازماندهی تاثیر می‌گذارد و باعث میشود مدام احساس خستگی کنید اهمیت بیشتری پیدا میکند.
آموزش نحوه حفظ انرژی
ذخیره انرژی یکی از بزرگترین چالش‌هایی است که افراد مبتلا به ام اس با آن دست و پنجه نرم میکنند. افرادی که دچار ام اس هستند خسته شدن و از دست دادن انرژی میتواند ناتوان کننده باشد و باعث شعله ور شدن ام اس شود یا آن را بدتر کند. این مسئله جای نگرانی دارد زیرا همیشه امکان بهبودی پس از شعله ور شدن بیماری وجود ندارد. متخصص کار درمانی به شما کمک میکند با نحوه ذخیره انرژی آشنا شوید و از توانایی جسمانی خود به نحوی استفاده کنید که خطرناک نیست و مشکلی را برای شما به وجود نمی‌آورد. متخصص کار درمانی به شما برای شناسایی ابزار و تکنیک‌های کمک میکند که باعث سهولت انجام امور روزمره و کاهش فشار از روی بدن می‌شوند.
استفاده از وسایل سازگار با محیط کار منزل و مدرسه
یکی از مهمترین وظایف کار درمانگر این است که به ارزیابی محیط کار منزل و مدرسه و عملکرد شما در این محیط بپردازد. او بر اساس نیازهای فردی شما به شناسایی روش‌هایی برای بهبود ارتباط شما با محیط خواهد پرداخت. تکنیک‌ها و وسایل کمکی بسیار متنوعی برای بهبود استقلال شما وجود دارد و متخصص کار درمانی مواردی را پیشنهاد می‌دهد که بیشترین کمک را به شما خواهند کرد. نمونه‌هایی از وسایل کمکی که به افراد مبتلا به ام اس کمک میکنند به شرح زیر می‌باشند:
- ویلچر، واکر و عصا
- وسایل کمکی در حمام مانند نصب میله برای جلوگیری از زمین خوردن
- استفاده از وسایل سنگین برای آشپزی به منظور از بین بردن لرزش بدن
- استفاده از وسایل کمکی برای برداشتن اشیا از روی زمین
- استفاده از وسایل کمکی مخصوص خواندن و نوشتن
- در بازکن
- وسایل کمکی دیداری از قبیل وسایل مخصوص بزرگ نمایی حروف
- نصب نرم افزارهای مخصوص روی کامپیوتر برای خواندن مطالب
قدرت و هماهنگی بدن
در تعداد زیادی از بیماران مبتلا به ام اس قدرت و هماهنگی دست‌ها از بین می‌رود که این وضعیت باعث میشود انجام دادن برخی کارهای بسیار ساده از قبیل بستن دکمه پیراهن بسیار دشوار باشد. متخصص کار درمانی تمرینات را به شما یاد می‌دهد که باعث بهبود قدرت و دامنه حرکات دست‌ها خواهد شد. متخصص کار درمانی همچنین با شما در خصوص فناوری‌های کمکی صحبت میکند تا شما بتوانید بر مشکل از بین رفتن قدرت دست‌های خود غلبه کنید.
توانبخشی شناختی
متخصص کار درمانی میتواند به از ارزیابی مشکلات مربوط به حافظه، حل مسئله یا تمرکز بپردازد و روش‌هایی را برای رفع این مشکلات پیدا کند. او همچنین آموزش‌های لازم را در خصوص نحوه استفاده از نرم افزارهای مخصوص گوشی موبایل در اختیار شما قرار می‌دهد تا شما بتوانید به کمک آنها مسائل مالی خود را مدیریت کنید و وقایع مهم را به خاطر بسپارید.
جلسات کار درمانی ام اس چگونه است؟
شما می‌توانید با پزشک خود در خصوص مراجعه به کار درمانی صحبت کنید. همه افرادی که دچار ام اس هستند میتوانند از این جلسات بهره بگیرند.
اگر بیماری شما به تازگی تشخیص داده شده است
متخصص کار درمانی در اولین ملاقاتی که با هم دارید به انجام برخی آزمایشات می‌پردازند تا بتواند اطلاعات کاملی را در خصوص مهارت‌های شما به دست بیاورد. این اقدام به او کمک میکند تا بتواند با محدودیت‌هایی که دارید آشنا شود. سپس او به بررسی محیط منزل و محیط کار شما خواهد پرداخت تا دیدگاه بهتری را در این رابطه به دست بیاورد. این اقدام به او کمک میکند تا نیازهای شما را بشناسد و آنها را ارزیابی کند و روش‌هایی را برای بهبود توانایی حرکتی شما پیشنهاد دهد. متخصص کار درمانی با در نظر گرفتن همه این موارد روش‌هایی را به شما معرفی میکند تا جایی که امکان دارد استقلال بیشتری داشته باشید.
اگر شما دچار ام اس پیشرفته هستید
افرادی که بیماری آنها پیشرفته است ممکن است طی مدت چند سال برخی از توانایی‌های خود را از دست بدهند زیرا پیشرفت بیماری آنها را ناتوان میکند. در این حالت نیز همچنان مراجعه به متخصص کار درمانی ضروری خواهد بود. با پیشرفت بیماری انجام دادن جلسات کار درمانی و آشنایی با روش‌های ذخیره انرژی اهمیت بیشتری پیدا میکند. متخصص کار درمانی به شما کمک میکند بتوانید روش‌هایی را برای استقلال بیشتر پیدا کنید و بدون آنکه به بدن خود آسیب برسانید استقلال خود را حفظ کنید.
آیا من به کار درمانی نیاز دارم؟
همه افرادی که به ام اس مبتلا هستند به کار درمانی نیاز ندارند. در صورتی که شما با علائم و نشانه‌های زیر مواجه شدید می‌توانید از پزشک خود بخواهید شما را به متخصص کار درمانی ارجاع دهد:
- در صورتی که بیماری بر روی توانایی شما برای مراقبت از خود یا انجام فعالیت‌های روزمره تاثیر گذاشته باشد.
- در صورتی که بیماری بر بازدهی شما در محل کار یا مدرسه تاثیر گذاشته باشد.
- در صورتی که بیماری مانع انجام دادن سرگرمی‌های مورد علاقه شما شده باشد.
