تاثیر یائسگی بر پوکی استخوان: علائم، درمان و پیشگیری

پوکی استخوان باعث ضعف استخوان‌ها می‌شود و خطر شکستگی آنها را افزایش می‌دهد. زنان پس از یائسگی بیشتر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند. در دوران یائسگی، میزان هورمون‌های استروژن و پروژسترون کاهش می‌یابد. این هورمون‌ها نقش مهمی در سلامت استخوان‌ها دارند و کاهش آنها می‌تواند منجر به کاهش تراکم استوان شود. در بسیاری از موارد، پوکی استخوان زمانی تشخیص داده می‌شود که ضعف استخوان‌ها باعث شکستگی‌های دردناک در قسمت‌های پشت یا لگن می‌شود. این شکستگی‌ها می‌توانند ناتوان‌کننده باشند. خوشبختانه، می‌توانید از ابتلا به پوکی استخوان جلوگیری کنید و اگر پوکی استخوان دارید، با استفاده از روش‌های درمانی، می‌توانید سرعت تحلیل استخوان را کاهش دهید.

پوکی استخوان چیست؟

پوکی استخوان بیماری است که باعث نازک شدن و کاهش تراکم استخوان می‌شود. در نتیجه استخوان‌ها ضعیف می‌شوند و بیشتر در خطر شکستگی قرار می‌گیرند. پوکی استخوان علائم بسیار کمی دارد و می‌تواند بدون ایجاد مشکل به مراحل پیشرفته برسد. بنابراین اغلب تا زمانی که استخوان‌های ضعیف شما دچار شکستگی شوند متوجه پوکی استخوان خود نمی‌شوید. شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان شما را بیشتر در معرض شکستگی‌های دیگر قرار خواهد داد. شکستگی می‌تواند تا چند هفته یا چند ماه تحرک شما را محدود کرده یا متوقف کند. همچنین در برخی موارد ممکن است برای درمان شکستگی به جراحی نیاز داشته باشید.

یائسگی چه تاثیری بر پوکی استخوان دارد؟

یائسگی به معنای پایان دوره‌های عادت ماهانه و باروری است. بر اساس گزارش موسسه ملی کهنسالی، اکثر زنان در سنین 45 تا 55 سالگی به مرحله یائسگی می‌رسند. وقتی به این دوره وارد می‌شوند، میزان استروژن و پروژسترون در بدن زنان کاهش می‌یابد. استروژن نقش مهمی در استحکام استخوان‌ها دارد. پوکی استخوان پس از یائسگی ناشی از کاهش میزان استروژن است. این هورمون بر سلول‌های استخوانی به نام استئوکلاست‌ها، استئو بلاست‌ها و استئوسیت‌ها تاثیر می‌گذارد. با کاهش میزان استروژن، سلول‌های استخوانی نمی‌توانند با سرعت یکسان مثل تولید مثل کنند. در نتیجه، استخوان‌ها سریع‌تر از آنکه بتوانند سلول‌های جدیدی بسازند، سلول‌ها را از دست می‌دهند و در نتیجه فرد دچار کاهش تراکم استخوان می‌شود.

باید توجه داشت که کاهش میزان استروژن تنها دلیل پوکی استخوان نیست. عوامل دیگری هم در ضعیف شدن استخوان‌ها نقش دارند. هنگامی که این عوامل با کاهش میزان استروژن در دوران یائسگی همسو می‌شوند، فرد ممکن است دچار پوکی استخوان شود یا اگر از قبل دچار پوکی استخوان بوده است، سرعت پیشرفت آن افزایش می‌یابد.

سایر عوامل ایجاد کننده خطر پوکی استخوان

در این بخش به سایر عوامل ایجاد کننده خطر پوکی استخوان بعد از یائسگی اشاره می‌کنیم:

1-سن

تا حدود 30 سالگی سلول‌های استخوانی که توسط بدن ساخته می‌شوند از سلول‌هایی که از دست می‌رود، بیشتر است. پس از 30 سالگی زوال سلول‌های استخوانی بیشتر از تولید سلول‌های جدید است. این مشکل مهم ترین دلیل کاهش تدریجی تراکم استخوان است.

2-سیگار کشیدن

سیگار خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهد. همچنین به نظر می‌رسد که سیگار باعث یائسگی زودرس می‌شود. در نتیجه بدن زودتر دچار کاهش میزان استروژن می‌شود. بهبود شکستگی استخوان برای افراد سیگاری نسبت به غیر سیگاری‌ها دیرتر اتفاق می‌افتد.

3-نژاد

تحقیقات نشان داده است که زنان سفید پوست و آسیایی بیشتر در معرض ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند. علاوه بر این احتمال شکستگی لگن در زنان سفید پوست دو برابر زنان آفریقایی-امریکایی است. با این حال زنان رنگین پوستی که دچار پوکی استخوان می‌شوند، بیشتر در معرض خطر شکستگی لگن قرار دارند.

4-تراکم استخوان

چناچه با شروع دوران یائسگی تراکم استخوان‌های شما بیشتر باشند، کمتر در معرض ابتلا به پوکی اسخوان قرار دارید. هر چه تراکم استخوانی شما در شروع یائسگی بالاتر باشد با سرعت کمتر کاهش می‌یابد. بنابراین باید فرزندان خود را تشویق کنید تا برای ساخت تراکم استخوان در سال های جوانی تلاش کنند.

5- ساختار بدن

زنان ریز اندام یا لاغر در مقایسه با زنانی که چاق هستند یا جثه بزرگی تری دارند بیشتر در معرض خطر ابتلا به پوکی استخوان قرار دارند. چون زنان لاغر به طور کلی توده استخوانی کمتری نسبت به دیگران دارند. این موضوع برای مردان هم صدق می‌کند.

6-وراثت

وراثت یکی از مهم‌ترین عوامل خطر پوکی استخوان است. اگر والدین یا پدربزرگ و مادربزرگ شما علائمی از پوکی استخوان مانند شکستگی لگن پس از زمین خوردن جزئی داشته اند شما ممکن است بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان قرار داشته باشید.

7-داروهای خاص

استفاده از برخی داروها مانند استفاده طولانی مدت از استروئید ها (مانند پردنیزون) هم می‌تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش دهد.

 8-برخی بیماری‌ها

برخی بیماری ها از جمله سرطان و سکته مغزی خطر ابتلا به پوکی استخوان را افزایش می‌دهند.

علائم پوکی استخوان ناشی از یائسگی

پوکی استخوان علائم کمی دارد در نتیجه می‌تواند بدون اینکه تشخیص داده شود، پیشرفت کند. اغلب این مشکل بعد از شکستگی استخوان تشخیص داده می‌شود. بیشتر اوقات شکستگی‌های مرتبط با پوکی استخوان روی مفصل ران، مهره‌ها یا مچ دست تاثیر می‌گذارند. ین مشکل می‌تواند استخوان‌های دیگری مانند استخوان‌های بازو و لگن را هم دچار شگستکی کند. علاوه بر شکستگی استخوان علائم دیگری هم ممکن است وجود داشته باشد. این علائم عبارتند از:

• گرگرفتگی
• خشکی واژن
• تغییرات دوره پریود
• سر درد
• تعریق شبانه
• کاهش میل جنسی
• سفت شدن مفاصل
• تغییرات خل و خو
• اضطراب
• تپش قلب

تشخیص پوکی استخوان

اگر شما مشکوک به پوکی استخوان باشید ممکن است پزشک برای شما اسکن تراکم استخوان که به آن اسکن DEXA گفته می‌شود تجویز کند. این اسکن نسبتا ساده و بدون درد است و حدود 10 تا 20 دقیقه طول می‌کشد. در طول آزمایش بیمار به پشت روی تخت دراز می‌کشد. پزشک نتایج آزمایش را برای تعیین تراکم استخوان تجزیه و تحلیل مکیند. این نتایج معمولا با تراکم استخوان یک فرد بزرگسال مقایسه میشود و تفاوت را به عنوان یک انحراف استاندارد (SD) محاسبه میکنند. این امتیاز نمره T ا تعیین می‌کند. نمره T بالای یک نشان دهنده SD نرمال است اما نمره بین منفی 1 تا منفی 2.5 نشان می‌دهد که مقداری از استخوان از دست رفته است که به آن استئوپنی گفته می‌شود و نمره منفی 2.5 یا کمتر از آن نشان دهنده پوکی استخوان است.

درمان‌های پوکی استخوان بعد از یائسگی

 برخی روش‌های درمانی میتوانند به توقف پیشرفت پوکی استخوان کمک کنند. در این بخش به اقداماتی اشاره می‌کنیم که میتوانند به جلوگیری از پیشرفت استخوان کمک کنند:

مکمل‌های کلسیم و ویتامین D

کلسیم می‌تواند باعث تشکیل استخوان‌هایی قوی شود و با افزایش سن استخوان‌ها را همچنان قوی نگه دارد. موسسه ملی سلامت (NIH) توصیه می‌کند که افراد 19 تا 50 ساله باید روزانه 1000 میلی گرم کلسیم دریافت کنند. زنان بالای 50 سال و همه افراد بالای 70 سال باید حداقل 1200 میلی گرم کلسیم در روز دریافت کنند. اگر نمیتوانید کلسیم کافی را از طریق منابع غذایی مانند محصولات لبنی، کلم پیچ و کلم بروکلی دریافت کنید با پزشتان درباره مصرف مکمل ها صحبت کنید. کربنات کلسیم و سیترات کلسیم میتوانند کلسیم بدن را تامین کنند.

ویتامین D برای سلامت استخوان‌ها مهم است چون بدن نمی‌تواند بدون آن کلسیم را به خوبی جذب کند. ماهی‌های چرب مانند سالمون یا ماهی خال مخالی منابع خوبی از ویتامین D هستند. همچنین موادی مانند شیر و غلات که در آنها ویتامین وجود دارد. قرار گرفتن در برابر نور خورشید روشی طبیعی برای تولید ویتامین دی در بدن است. برای کسانی که مبتلا به به سرطان پوست هستند یا کسانی که می‌خواهند ویتامین مورد نیاز بدنشان را از راه‌های دیگری دریافت کنند مصرف مکمل‌ه گزینه خوبی است. افراد 19 تا 70 ساله باید روزانه حداقل 600 واحد بین المللی (IU) ویتامین دی دریافت کنند. افراد بالای 70 سال باید ویتامین دی روزانه خود را به 800 واحد بین المللی افزایش دهند.

اگر به لاکتوز حساسیت دارید یا در هضم شیر مشکل دارید ممکن است کلسیم کافی را از طریق مواد غذایی دریافت نکنید. در صورت حساسیت ممکن است مصرف محصولات لبنی برای شما غیر ممکن باشد اما برخی از ماست ها و پنیرهای ممکن است قابل هضم باشند. محصولات لبنی بدون لاکتوز در بازار موجود است که شما میتوانید آن ها را خریداری کنید. شما همچنین میتوانید غذاهای بدون لاکتوز سرشار از کلسیم مانند سبزیجات سبز برگ، ماهی قزل آلا و کلم بروکلی بخورید. غذاهای زیادی وجود دارند که با کلسیم غنی شده‌اند مانند آب پرتقال و نان.

داروهای تجویزی و داروهای تزریقی استخوان ساز

گروهی از داروها به نام بیس فسفونات‌ها به جلوگیری از تحلیل استخوان کمک می‌کنند. این داروها پوکی استخوان را کاهش می‌دهند،  تراکم استخوان را افزایش می‌‎دهند و همچنین خطر شکستگی استخوان را کاهش می‌دهند. بیس فسفونات‌ها می‌توانند میزان شکستگی‌های ناشی از پوکی استخوان را تا 60 درصد کاهش دهند. از آنتی‌بادی‌های مونوکلونال هم میتوان برای کمک به جلوگیری از تحلیل استخوان استفاده کرد. این داروها شامل دنوزوماب و روموسوزوماب هستند. مدولاتورهای گیرنده استروژن انتخابی یا SERMS گروهی از دارو ها هستند که خواصی شبیه به استروژن دارند. این داروها گاهی اوقات برای پیشگیری و درمان پوکی استخوان استفاده می‌شوند. یک مطالعه نشان داد که بیشترین فایده SERMS معمولا کاهش 42 درصدی خطر شکستگی در ستون فقرات است.

تمرینات تحمل وزن

ورزش معمولا به اندازه دارو برای ساختن و حفظ استخوان‌ها مفید است، استخوان‌ها را قوی‌تر می‌کند، از تحلیل استخوان جلوگیری می‌کند و در صورت شکستگی استخوان روند بهبودی را سرعت می‌بخشد. پیاده روی، تمرین‌های آهسته، رقصیدن و ایروبیک همگی ورزش‌های تحمل وزن هستند. یک مطالعه در سال 2017 نشان می‌دهد که شنا و ورزش‌های آبی به استحکام استخوان‌ها کمک می‌کنند اما نه به اندازه تمرین‌های تحمل وزن.

درمان جایگزین هورمونی

درمان جایگزین هورمونی (HRT) می‌تواند به جلوگیری از تحلیل استخوان ناشی از کاهش میزان استروژن که پیش از یائسگی و در دوران یائسگی رخ می‌دهد، کمک کد. با این حال پزشکان توصیه می‌کنند این روش را تنها در صورتی که سایر روش‌ها کارآمد نبود انجام دهید. HRT ممکن است در درمان سایر علائم یائسگی از جمله گرفتگی، تعریق شبانه و تغییرات خلق و خو نقش داشته باشد. با این حال این درمان برای همه مناسب نیست. اگر سابقه بیماری خاصی دارید یا در معرض خطر بیشتری برای مشکلات زیر هستید ممکن است این درمان برای شما مناسب نباشد:

• حمله قلبی
• سکته
• لخته شدن خون
• سرطان پستان

شرایط پزشکی دیگری هم وجود دارد که HRT برای آنها مناسب نیست. برای اطلاعات بیشتر در مورد این روش با پزشک خود صحبت کنید.

کنترل پوکی استخوان بعد از یائسگی

شاید تصور کنید که خطر پوکی استخوان شما را تهدید نمی‌کند چون مشکلاتی مانند درد مفاصل یا شکستگی استخوان ندارید. تا زمانی که استخوان دچار شکستگی نشود هیچ علائمی برای پوکی استخوان وجود ندارد. در نتیجه شما باید بسیار مراقب باشید و به همین دلیل پزشک باید از سابقه بیماری‌های خانوادگی، تراکم استخوان و سطح هورمون شما مطلع باشد.

اگر پوکی استخوان دارید باید از افتادن ناهانی جلوگیری کنید چون ممکن است منجر به شکستگی استخوان شود. بهتر است اقدامات احتیاطی زیر را برای ایمن سازی خانه خود انجام دهید:

• وسایل اضافی را بردارید.
• میله های دستگیره را روی دیواره های وان و دوش و کنار توالت ها نصب کنید.
• در خانه نور مناسب داشته باشید.
• فرش هایی که جابجا میشوند را بردارید.

اگر نزدیک به دوران یائسگی هستید یا علائم پوکی استخوان را تجربه میکنید باید با پزشک خود درباره روش های پیشگیری از پوکی استخوان صحبت کنید.

اگر با پوکی استخوان دچار شکستگی شویم چه کار باید کرد؟

پوکی استخوان تاثیری روی زمان بهبودی ندارد. بهبودی شما بستگی به نوع شکستگی شما دارد. برخی از شکستگی‌ها به راحتی بهبود می‌یابند اما برخی دیگر ممکن است نیاز به درمان‌های بیشتری داشته باشند. بهبودی استخوان‌های شکسته معمولا 6 تا 8 هفته طول می‌کشد. تنها تاثیری که پوکی استخوان روی استخوان‌ها دارد این است که شما را در معرض شکستگی استخوان قرار می‌دهد. شما باید برای پیشگیری از شکستگی استخوان اقداماتی مانند تغییر سبک زندگی و مصرف دارو را برای کمک به جلوگیری از شکستگی انجام دهید.

پیشگیری از پوکی استخوان بعد از یائسگی

به محض اینکه متوجه علائم یائسگی شدید باید برای پیشگیری از پوکی استخوان با پزشکتان صحبت کنید. در این دوره شما باید اقداماتی مانند انجام آزمایشات تراکم استخوان، بررسی سابقه بیماری های خانوادگی،  تغییر شیوه زندگی و مصرف داروها را داشته باشید.

مراحل پیشگیری از  پوکی استخوان بعداز یائسگی مشابه روش‌های درمانی است اما باید به محض شروع یائسگی انجام شود. با توجه به اینکه کاهش سطح هورمون‌ها باعث پوکی استخوان می‌شود، کنترل سطح هورمون‌ها با یکی از روش‌های ذکر  شده در بالا می‌تواند از پوکی استخوان بعد از یائسگی جلوگیری کند.

سوالات پرتکرار

چرا یائسگی باعث پوکی استخوان می‌شد؟

استروژن از استخوان‌های شما محافظت می‌کند. هنگامی که وارد دوران یائسگی می‌شوید سطح استروژن شما کاهش می‌یابد. به گفته بنیاد ملی پوکی استخوان (NOF) در برخی موارد کاهش استروژن می‌تواند باعث پوکی استخوان شود.

چگونه می‌توانم از پوکی استخوان بعد از یائسگی جلوگیری کنم؟

نکاتی برای پیشگیری از پوکی استخوان بعداز یائسگی:

• دقیقه30 در روز ورزش کنید.
• از رژیم غذایی سرشار از کلسیم استفاده کنید.
• ویتامین D کافی مصرف کنید.
• سبزیجات برگدار بخورید.
• از مصرف سیگار خودداری کنید.
• مصرف الکل را محدود کنید.
• در مورد مصرف داروها با پزشکتان صحبت کنید.

آیا می‌توان روند پوکی استخوان پس از یائسگی را معکوس کرد؟

خیر. پوکی استخوان را نمیتوان به طور کامل معکوس کرد و قابل درمان هم نیست. اما شما میتوانید با برخی درمان های پزشکی و تغییر سبک زندگی به بهبود تحلیل استخوان کمک کنید. پزشک ممکن است داروهایی برای کمک به بازسازی و کاهش تحلیل استخوان برای شما تجویز کند.

آیا یائسگی روند پوکی استخوان را افزایش می‌دهد؟

یائسگی به شکل قابل توجهی تحلیل استخوان را تسریع می‌بخشد و خطر پوکی استخوان را افزایش می‌دهد. تحقیقات نشان می‌دهد که تا 20 درصد از تحلیل استخوان می‌تواند در این مدت اتفاق بی‌افتد و تقریبا از هر 10 زن بالای 60 سال یک نفر در سراسر جهان به پوکی استخوان مبتلا میشود.

علائم هشدار دهنده پوکی استخوان چیست؟

برخی علائم و نشانه ها مانند عقب نشینی لثه، ضعف و ناخن های شکننده ممکن است از علائم هشدار دهنده اوله باشند. کاهش قد و حالت خمیده پشت یا گردن و شکستگی استخوان اغلب شایع ترین علائم مراحل بعدی پوکی استخوان هستند.

آیا HRT می‌تواند روند پوکی استخوان را معکوس کند؟

HRTباعث افزایش سطح هورمون استروژن می‌شود. این کار می‌تواند به جلوگیری از تحلیل استخوان و کاهش خطر ابتلا به پوکی استخوان و شکستگی استخوان کمک کند. اگر در حال حاضر پوکی استخوان دارید یا در معرض خطر بالای شکستگی استخوان قرار دارید، HRT میتواند به تقویت استخوان ها و کاهش احتمال شکستگی کمک کند.

سرعت پیشرفت پوکی استخوان بعد از یائسگی چقدر است؟

به طور طبیعی سالانه مقداری استخوان از بین میرود اما در 5 تا 10 سال پس از یائسگی این روند به طور چشمگیری افزایش می‌یابد. سپس برای چندین سال پوکی استخوان با سرعتی بسیار بیشتر از ساختن استخوان جدید اتفاق میافتد. این فرایندی است که در نهایت باعث پوکی استخوان میشود.

چه ورزش‌هایی برای پوکی استخوان خوب است؟

ورزش‌هایی مانند پیاده روی، رقص، ایروبیک آرام، بالا رفتن از پله و باغبانی برای پوکی استخوان مفیدند. این نوع تمرینات مستقیما روی استخوان‌ای پاها، لگن و پایین ستون فقرات کار میکنند تا روند از بین رفتن مواد معدنی را کاهش دهند. این ورزش ها همچنین برای سیستم قلب و عروق مفیدند و سلامت قلب و سیستم گردش خون را تقویت می‌کنند.