تحریک مغناطیسی مغز یک روش درمانی است که با استفاده از یک کویل مغناطیسی که روی سر قرار می‌گیرد، امواج مغناطیسی را به مغز ارسال می‌کند. این کویل مغناطیسی دارای چند الکترون است و جریان الکتریکی توسط تحریک کننده به آن فرستاده میشود. این جریان الکتریکی به دو طرف مغز ارسال میشود و باعث تولید میدان مغناطیسی می‌شو. میدان مغناطیسی با ارسال به سمت مغز، تحریک الکتریکی آن را انجام میدهد. در این روش، از یک الگوی الکتریکی خاص استفاده میشود که شبیه به جریان الکتریکی مغز است و قادر است عملکرد مغز را تغییر دهد. به علت عدم تأثیر قابل توجه داروهای ضد افسردگی بر برخی افراد مبتلا به افسردگی، این روش به عنوان یک جایگزین استفاده میشود. همچنین، تحریک مغناطیسی مغز در درمان افراد مبتلا به وسواس فکری، وسواس عملی، اضطراب، افسردگی پس از تروما، اختلال درد مزمن، اختلال دوقطبی و وزوز گوش نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
تحریک مغناطیسی مغز
تحریک مغناطیسی به تولید جریان‌های الکتریکی متعددی می‌پردازد که به کویل منتقل می‌شوند و باعث تولید جریان الکتریسیته در مغز خواهد شد. انرژی تولید شده توسط دستگاه به طور مستقیم به مغز منتقل نمی‌شود و کویل نقش واسطه را ایفا می‌کند. جریان الکتریسیته تولید شده در مغز هر فرد کمتر از جریان الکتریسیته منتقل شده توسط کویل است که از طریق میدان مغناطیسی و جمجمه به مغز منتقل می‌‌گردد. به این روش درمانی تحریک مغاطیسی مغز می‌گویند. اگر کویل روی قسمتی از مغز قرار بگیرد که در حرکت کردن نقش دارد احتمال حرکات غیر ارادی عضله هنگام کار کردن دستگاه وجود دارد. در حقیقت حرکت عضله در این روش درمانی ممکن است با هدف تنظیم دستگاه روی سر هر بیمار انجام شود.
تحریک مغناطیسی مداوم مغز
اگر از این دستگاه برای تحریک عضلات استفاده شود، کافی است یک پالس انرژی الکتریکی به کویل ارسال شود. اما در صورت استفاده از تحریک مغناطیسی مغز برای درمان افسردگی یا سایر اختلالات روانی، پالس‌های الکتریکی به سرعت یکی پس از یگری و به صورت تکراری ارسال می‌شوند. به همین دلیل، به این روش تحریک مغناطیسی مداوم مغز می‌گویند. هر جلسه حدود ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد، اما تنها بخشی از این زمان به استفاده از دستگاه اختصاص دارد و بخش باقی مانده به تنظیم و تمهیدات دیگر مرتبط است.
در طول تحریک مغناطیسی مغز چه اتفاقی می‌افتد؟
در روش تحریک مغناطیسی مغز باید بیمار روی صندلی مخصوص بنشیند و سر او در حالت مناسب قرار بگیرد. سپس پزشک یا تکنسین به قرار دادن دستگاه روی سن بیمار و تنظیم آن خواهد پراخت. معمولاً بیمار هیچ گونه درد را احساس نمی‌‌کند و جریان ارسال شده را به صورت ضربه به سر، شوک خفیف یا حرکات عضله احساس می‌کند که به محض خاموش شدن دستگاه همه این موارد از بین می‌روند. اگر قرار است تحت درمان با این روش قرار بگیرید باید با پزشک خود در خصوص عوارض جانبی احتمالی صحبت کنید زیرا برخی از بیماران دچار سردرد جدی می‌شوند. در برخی موارد نادر استفاده از دستگاه باعث تشنج میشود.
کاربرد تحریک مغناطیسی مغز
تحریک مغناطیسی مغز برای درمان برخی از انواع افسردگی شدید مورد تائید سازمان غذا و داروی آمریکا قرار گرفته است. برخی از انواع تحریک مغناطیسی مغز برای درمان دردهای خاص مانند میگرن یا اختلال وسواس فکری-عملی تائید شده اند. بیماران مبتلا به سکته مغزی، پارکینسون، افسردگی، میگرن، درد مزمن و سرگیجه می‌‌توانند در دوران توانبخشی از این روش بهره بگیرند. برخی از بیماران تمایل بیشتری به درمان با این روش غیر دارویی دارند زیرا در مواردی که روش‌های دارویی تأثیری در بهبود بیمار نداشته تحریک مغناطیسی مغز نتایج مطلوبی را ایجاد نموده است. این روش درمانی فقط در بیمارستان یا کلینیک و تحت نظر پزشک متخصص انجام میشود.
تحریک مغناطیسی مغز چگونه انجام میشود؟
دستگاه تحریک مغناطیسی مغز به اندازه یک فریزر کوچک است که یک کابل الکتریکی به آن متصل شده است. این دستگاه دارای نقاط کنترل کننده متعددی است که به تنظیم شدت جریان الکتریسیته، تعداد امواج ارسالی و فرکانس آن می‌پردازند. کویل شبیه یکی از لب‌های مغز می‌باشد که میتواند در دو طرف سر قرار بگیرد و از طریق یک کابل به دستگاه تحریک کننده متصل شده است. کویل از طریق دسته یا بازوی مکانیکی مخصوص روی سر قرار می‌گیرد.
تحریک مغناطیسی مغز چگونه احساس میشود و عوارض جانبی آن چیست؟
تحریک مغناطیسی مغز یک روش غیر تهاجمی است که برای درمان افسردگی مورد استفاده قرار می‌گیرد و برخلاف تحریک عصبی یا تحریک عمیق بافت مغز نیازی به عمل جراحی یا کاشت الکترود ندارد. این روش درمانی باعث تشنج نمی‌شود و انجام آن نیازی به بی حسی یا بیهوشی ندارد زیرا یک روش ایمن است و بیمار میتواند به خوبی فرایند درمان را تحمل کند اما احتمال برخی عوارض جانبی وجود دارد. برخی از عوارض جانبی شایع این روش به ناراحتی بیمار از قرار گرفتن دستگاه روی پوست سر ارتباط دارد که پس از اتمام درمان از بین می‌رود. در برخی موارد نادر ممکن است بیمار تحت درمان دچار تشنج یا رنگ پریدگی شود. سایر عوارض جانبی بالقوه این روش عبارتند از گیجی موقت ناشی از مختل شدن قدرت ادراک، شنوایی یا بینایی.
عوارض جانبی شایع
عوارض جانبی حاصل از این روش به صورت خفیف تا متوسط بروز می‌کنند و پس از اتمام درمان بهبود می‌یابند. برخی از عوارض جانبی تحریک مغناطیسی مغز به شرح زیر می‌باشد:
- سردرد
- درد پوست سر در محل درمان
- سوزن سوزن شدن، اسپاسم یا حرکت کردن عضلات صورت
- سرگیجه
پزشک با توجه به شرایط بیمار به تنظیم جریان الکتریسیته می‌پردازد تا احتمال بروز عوارض جانبی کاهش یابد و ممکن است از بیمار بخواهد قبل از درمان از داروهای خاصی استفاده کند.
عوارض جانبی نادر
احتمال بروز عوارض جانبی شدید نادر است اما برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:
- تشنج
- خودشیفتگی به ویژه در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی
- از دست دادن قدرت شنوایی درصورت عدم محافظت از گوش در طول درمان
باید تحقیقات بیشتری انجام شود تا عوارض جانبی حاصل از درمان در بلند مدت مشخص گردد.